Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường ngày càng phát triển, hoạt động ngân hàng bán lẻ (NHBL) trở thành một trong những lĩnh vực trọng yếu, đóng góp tích cực vào sự tăng trưởng kinh tế và nâng cao chất lượng dịch vụ tài chính cho cá nhân, hộ gia đình và doanh nghiệp vừa và nhỏ. Việt Nam với dân số hơn 90 triệu người, trong đó hơn 50% thuộc độ tuổi lao động, cùng với mức thu nhập ngày càng tăng, tạo nên một thị trường tiềm năng rộng lớn cho các dịch vụ NHBL. Tính đến năm 2019, BIDV Chi nhánh Bình Tân đã ghi nhận mức huy động vốn tăng trưởng 1.622% từ năm 2016 đến 2018, với quy mô huy động đạt hơn 1.033 tỷ đồng, đồng thời dư nợ cho vay cá nhân chiếm 32% tổng dư nợ chi nhánh, cho thấy sự chuyển dịch mạnh mẽ sang hoạt động bán lẻ.

Tuy nhiên, cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng ngày càng gay gắt, đòi hỏi các ngân hàng phải nâng cao năng lực cạnh tranh (NLCT) để giữ vững và mở rộng thị phần. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng NLCT trong hoạt động NHBL tại BIDV Bình Tân và đề xuất các giải pháp nâng cao NLCT đến năm 2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại chi nhánh Bình Tân, sử dụng dữ liệu từ năm 2016 đến giữa năm 2019, kết hợp khảo sát 200 mẫu khách hàng, nhân viên và lãnh đạo. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ BIDV Bình Tân phát triển bền vững, nâng cao hiệu quả kinh doanh và đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của khách hàng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về cạnh tranh và năng lực cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng, trong đó:

  • Lý thuyết cạnh tranh của Michael Porter nhấn mạnh cạnh tranh là quá trình giành thị phần và lợi nhuận cao hơn mức trung bình, dẫn đến sự bình quân hóa lợi nhuận trong ngành.
  • Khái niệm năng lực cạnh tranh được hiểu là khả năng tích hợp các nguồn lực để duy trì và phát triển thị phần, lợi nhuận, đồng thời tạo ra lợi thế so với đối thủ.
  • Lý thuyết về hoạt động ngân hàng bán lẻ tập trung vào các sản phẩm dịch vụ tài chính dành cho cá nhân, hộ gia đình và doanh nghiệp vừa và nhỏ, bao gồm huy động vốn, cho vay, dịch vụ thanh toán, thẻ và các dịch vụ khác.
  • Mô hình nghiên cứu gồm 5 yếu tố chính ảnh hưởng đến NLCT trong hoạt động NHBL: năng lực marketing, năng lực tài chính, năng lực tiếp cận và đổi mới công nghệ, năng lực nhân sự, và năng lực về sản phẩm dịch vụ.

Các khái niệm chuyên ngành như NLCT (Năng lực cạnh tranh), NHBL (Ngân hàng bán lẻ), NHTM (Ngân hàng thương mại), EFA (Phân tích nhân tố khám phá), và Cronbach’s Alpha được sử dụng để xây dựng và kiểm định thang đo.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu kết hợp phương pháp định tính và định lượng:

  • Nghiên cứu định tính: Thực hiện phỏng vấn chuyên gia, thảo luận nhóm với 10 nhân viên và lãnh đạo BIDV Bình Tân để điều chỉnh thang đo NLCT phù hợp.
  • Nghiên cứu định lượng: Thu thập dữ liệu qua bảng câu hỏi khảo sát 300 đối tượng gồm khách hàng, nhân viên và lãnh đạo, trong đó 200 phiếu hợp lệ được phân tích bằng phần mềm SPSS.

Phân tích dữ liệu gồm các bước:

  • Kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha (các thang đo đều đạt trên 0.6).
  • Phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc các nhân tố, với chỉ số KMO = 0.74 và tổng phương sai trích đạt 66.61%, đảm bảo tính phù hợp của mô hình.
  • Sử dụng mô hình hồi quy tuyến tính đa biến để xác định mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến NLCT.
  • Phân tích t-test để kiểm tra sự khác biệt tác động theo giới tính.

Thời gian nghiên cứu tập trung từ năm 2016 đến giữa năm 2019, tại chi nhánh BIDV Bình Tân, TP. Hồ Chí Minh.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Năng lực marketing có ảnh hưởng tích cực đến NLCT: Kết quả hồi quy cho thấy năng lực marketing tác động thuận chiều với hệ số tương quan cao, thể hiện qua khả năng đáp ứng nhu cầu khách hàng, phản ứng với đối thủ và thích ứng môi trường. Khoảng 66% biến thiên NLCT được giải thích bởi các yếu tố nghiên cứu.

  2. Năng lực tài chính là nhân tố quan trọng: Quy mô vốn, khả năng huy động và sinh lời vốn kinh doanh có tác động mạnh mẽ đến NLCT. BIDV Bình Tân đã tăng huy động vốn từ 203 tỷ đồng năm 2016 lên 1.186 tỷ đồng giữa năm 2019, cho thấy sự cải thiện rõ rệt về năng lực tài chính.

  3. Năng lực tiếp cận và đổi mới công nghệ đóng vai trò then chốt: Việc cập nhật và ứng dụng công nghệ mới, đầu tư vào R&D giúp nâng cao hiệu quả hoạt động NHBL, góp phần gia tăng năng lực cạnh tranh. Chi nhánh đã đầu tư mạnh vào công nghệ ngân hàng điện tử, thanh toán không dùng tiền mặt.

  4. Năng lực nhân sự ảnh hưởng tích cực đến NLCT: Đội ngũ nhân viên chuyên nghiệp, có trình độ và thái độ phục vụ tốt tạo niềm tin cho khách hàng, nâng cao chất lượng dịch vụ. Thâm niên làm việc bình quân của nhân viên BIDV Bình Tân đạt mức ổn định, góp phần duy trì chất lượng dịch vụ.

  5. Năng lực về sản phẩm dịch vụ đa dạng và chất lượng: Sự đa dạng hóa sản phẩm, thủ tục đơn giản, an toàn và dịch vụ thanh toán quốc tế đa dạng giúp chi nhánh thu hút khách hàng và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trong và ngoài nước, khẳng định vai trò của các yếu tố nội tại như tài chính, marketing, công nghệ và nhân sự trong việc nâng cao NLCT. So với các ngân hàng khác trên địa bàn, BIDV Bình Tân có sự chuyển dịch cơ cấu cho vay sang khách hàng cá nhân tăng từ 32% năm 2017 lên 35% năm 2019, thể hiện chiến lược tập trung vào NHBL hiệu quả.

Biểu đồ phân tích hồi quy và bảng tương quan Pearson có thể được sử dụng để minh họa mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố đến NLCT, giúp lãnh đạo chi nhánh dễ dàng nhận diện các điểm mạnh và điểm cần cải thiện. Việc đầu tư công nghệ và phát triển nhân sự được xem là chiến lược dài hạn, góp phần tạo lợi thế cạnh tranh bền vững trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường năng lực marketing: Đẩy mạnh nghiên cứu thị trường, nâng cao khả năng đáp ứng nhu cầu khách hàng và phản ứng nhanh với đối thủ cạnh tranh. Thực hiện trong vòng 1-2 năm, do phòng Marketing BIDV Bình Tân chủ trì.

  2. Mở rộng và củng cố năng lực tài chính: Tăng cường huy động vốn từ khách hàng cá nhân và doanh nghiệp nhỏ, cải thiện khả năng sinh lời và thanh khoản. Kế hoạch thực hiện trong 3 năm, phối hợp giữa phòng Tài chính và Ban lãnh đạo chi nhánh.

  3. Đẩy mạnh đổi mới công nghệ: Đầu tư vào công nghệ ngân hàng điện tử, phát triển các kênh thanh toán không dùng tiền mặt, nâng cao trải nghiệm khách hàng. Thời gian triển khai 2 năm, do phòng Công nghệ thông tin đảm nhiệm.

  4. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực: Tổ chức đào tạo chuyên sâu, nâng cao kỹ năng phục vụ và kiến thức chuyên môn cho nhân viên. Thực hiện liên tục, do phòng Nhân sự phối hợp với các đơn vị đào tạo.

  5. Đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ: Phát triển các sản phẩm mới, đơn giản hóa thủ tục, mở rộng dịch vụ thanh toán quốc tế để đáp ứng nhu cầu đa dạng của khách hàng. Kế hoạch 2 năm, do phòng Sản phẩm và Dịch vụ thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và quản lý ngân hàng BIDV Chi nhánh Bình Tân: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chiến lược phát triển NHBL, nâng cao năng lực cạnh tranh và tối ưu hóa hoạt động kinh doanh.

  2. Các nhà quản lý ngân hàng thương mại khác tại Việt Nam: Tham khảo mô hình và giải pháp nâng cao NLCT trong NHBL, áp dụng phù hợp với đặc thù từng chi nhánh hoặc ngân hàng.

  3. Chuyên gia nghiên cứu và giảng viên kinh tế, tài chính: Tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu về năng lực cạnh tranh, hoạt động ngân hàng bán lẻ và quản trị kinh doanh trong lĩnh vực tài chính ngân hàng.

  4. Sinh viên và học viên cao học chuyên ngành Quản trị kinh doanh, Tài chính Ngân hàng: Học tập phương pháp nghiên cứu, phân tích dữ liệu và áp dụng lý thuyết vào thực tiễn ngành ngân hàng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Năng lực cạnh tranh trong ngân hàng bán lẻ là gì?
    Năng lực cạnh tranh là khả năng của ngân hàng trong việc sử dụng và phối hợp các nguồn lực để duy trì và phát triển thị phần, lợi nhuận, đồng thời tạo ra lợi thế so với đối thủ trong lĩnh vực ngân hàng bán lẻ.

  2. Các yếu tố chính ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của BIDV Bình Tân là gì?
    Bao gồm năng lực marketing, năng lực tài chính, năng lực tiếp cận và đổi mới công nghệ, năng lực nhân sự và năng lực về sản phẩm dịch vụ.

  3. Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
    Kết hợp nghiên cứu định tính (phỏng vấn chuyên gia, thảo luận nhóm) và định lượng (khảo sát 200 mẫu, phân tích dữ liệu bằng SPSS, EFA và hồi quy tuyến tính).

  4. Làm thế nào để BIDV Bình Tân nâng cao năng lực cạnh tranh trong thời gian tới?
    Thông qua việc tăng cường marketing, củng cố tài chính, đổi mới công nghệ, nâng cao chất lượng nhân sự và đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ theo kế hoạch đến năm 2025.

  5. Ý nghĩa thực tiễn của nghiên cứu này đối với ngành ngân hàng là gì?
    Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để các ngân hàng thương mại phát triển hoạt động bán lẻ hiệu quả, nâng cao năng lực cạnh tranh, từ đó góp phần phát triển bền vững ngành ngân hàng trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa các lý thuyết về năng lực cạnh tranh và hoạt động ngân hàng bán lẻ, đồng thời xây dựng mô hình nghiên cứu phù hợp với thực tiễn BIDV Bình Tân.
  • Nghiên cứu xác định 5 yếu tố chính ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh trong hoạt động NHBL: marketing, tài chính, công nghệ, nhân sự và sản phẩm dịch vụ.
  • Kết quả khảo sát và phân tích dữ liệu cho thấy BIDV Bình Tân đã có sự phát triển tích cực nhưng vẫn cần cải thiện một số mặt như huy động vốn và đổi mới công nghệ.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể, khả thi nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh đến năm 2025, giúp chi nhánh giữ vững vị thế và mở rộng thị phần.
  • Khuyến nghị các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và điều chỉnh chiến lược phù hợp với diễn biến thị trường.

Để góp phần phát triển bền vững, các nhà quản lý BIDV Bình Tân cần hành động ngay từ bây giờ, đồng thời khuyến khích các nghiên cứu tiếp theo mở rộng phạm vi và đối tượng nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động ngân hàng bán lẻ trong tương lai.