Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Long An, công tác xây dựng các công trình dân dụng sử dụng vốn ngân sách nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng cuộc sống và thúc đẩy phát triển bền vững. Theo số liệu của Cục Thống kê Long An năm 2014, tổng vốn đầu tư xây dựng cơ bản trên địa bàn đạt khoảng 6.051 tỷ đồng, trong đó vốn ngân sách nhà nước chiếm hơn 1.025 tỷ đồng. Tuy nhiên, bên cạnh nhiều công trình đạt chất lượng cao và đang sử dụng hiệu quả, vẫn tồn tại một số công trình gặp sự cố về chất lượng, gây thiệt hại về tài chính và ảnh hưởng đến niềm tin của người dân.

Vấn đề nghiên cứu tập trung vào việc phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng công trình xây dựng dân dụng sử dụng vốn ngân sách trên địa bàn tỉnh Long An, nhằm đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng công trình. Mục tiêu cụ thể của nghiên cứu là tổng kết công tác đánh giá chất lượng công trình xây dựng dân dụng ở Việt Nam và một số nước trên thế giới, phân tích các nhân tố ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp đến chất lượng công trình tại Long An, đồng thời đề xuất các giải pháp phù hợp để nâng cao chất lượng công trình sử dụng vốn ngân sách.

Phạm vi nghiên cứu bao gồm các công trình dân dụng nhóm B và C do các Ban Quản lý dự án xây dựng trên địa bàn tỉnh Long An làm chủ đầu tư, với dữ liệu khảo sát thu thập từ các chuyên gia, cán bộ kỹ thuật, kiến trúc sư, kỹ sư và các nhà thầu thi công có kinh nghiệm thực tiễn. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng vốn ngân sách, đảm bảo an toàn, bền vững và phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Long An trong giai đoạn hiện nay.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý chất lượng công trình xây dựng, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý chất lượng toàn diện (TQM): Nhấn mạnh vai trò của hệ thống quản lý chất lượng trong việc đảm bảo các đặc tính kỹ thuật, mỹ thuật và an toàn của công trình, đồng thời tạo niềm tin cho khách hàng và các bên liên quan.

  • Mô hình quản lý đầu tư xây dựng theo phương pháp phân tích nhân tố chính (PCA): Giúp nhận dạng và phân nhóm các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng công trình, từ đó xây dựng mô hình hồi quy đa biến để đánh giá mức độ tác động của từng nhóm yếu tố.

  • Khái niệm chất lượng công trình xây dựng: Được định nghĩa là sự phù hợp với các tiêu chuẩn kỹ thuật, quy chuẩn xây dựng, hợp đồng kinh tế và pháp luật hiện hành, đảm bảo an toàn, bền vững, tiện nghi và mỹ quan.

Các khái niệm chính bao gồm: chất lượng công trình, quản lý chất lượng công trình (QLCL), các yếu tố ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp đến chất lượng, vai trò của các chủ thể tham gia xây dựng (chủ đầu tư, tư vấn thiết kế, tư vấn giám sát, nhà thầu thi công), và các quy định pháp luật liên quan như Nghị định 46/2015/NĐ-CP về QLCL và bảo trì công trình xây dựng.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập thông qua khảo sát ý kiến của các chuyên gia, cán bộ kỹ thuật, kiến trúc sư, kỹ sư và nhà thầu thi công trên địa bàn tỉnh Long An. Cỡ mẫu khảo sát khoảng 150 người, được chọn theo phương pháp lấy mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng tham gia xây dựng.

Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm:

  • Phân tích thống kê mô tả: Tổng hợp các đặc điểm mẫu khảo sát như lĩnh vực công tác, thời gian công tác, vị trí công việc, nguồn vốn và tổng mức đầu tư dự án.

  • Phân tích độ tin cậy Cronbach’s Alpha: Đánh giá tính nhất quán nội bộ của các biến khảo sát, với hệ số Cronbach’s Alpha đạt trên 0,8 cho các nhóm biến chính.

  • Phân tích nhân tố chính (PCA) với phép xoay Varimax: Nhận dạng 19 yếu tố ảnh hưởng và phân nhóm thành 5 nhóm nhân tố chính, giải thích tổng cộng 85,37% phương sai dữ liệu.

  • Phân tích hồi quy đa biến: Xây dựng mô hình hồi quy thể hiện mối quan hệ giữa 5 nhóm nhân tố và chất lượng công trình xây dựng dân dụng sử dụng vốn ngân sách trên địa bàn tỉnh Long An.

Thời gian nghiên cứu kéo dài trong khoảng 12 tháng, từ việc thiết kế bảng câu hỏi, thu thập dữ liệu, phân tích đến đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận dạng 45 yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng công trình: Qua khảo sát và phân tích, tác giả đã xác định 45 yếu tố ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp đến chất lượng công trình xây dựng dân dụng sử dụng vốn ngân sách tại Long An. Trong đó, 19 yếu tố quan trọng nhất được phân thành 5 nhóm nhân tố chính, chiếm tổng phương sai giải thích 85,37%.

  2. Mô hình hồi quy đa biến cho thấy 5 nhóm nhân tố ảnh hưởng mạnh đến chất lượng công trình: Các nhóm nhân tố bao gồm: (1) Yếu tố liên quan đến chuẩn bị đầu tư và hồ sơ dự án; (2) Yếu tố minh bạch và quản lý dự án; (3) Yếu tố năng lực và lựa chọn nhà thầu; (4) Yếu tố giám sát cộng đồng và sự tham gia của các bên liên quan; (5) Yếu tố về công tác bảo trì và quản lý sau đầu tư. Mô hình hồi quy có hệ số xác định (R²) cao, cho thấy các nhóm nhân tố này giải thích phần lớn biến động chất lượng công trình.

  3. Tình trạng thực tế tại Long An cho thấy nhiều công trình đạt chất lượng cao nhưng vẫn tồn tại sự cố nghiêm trọng: Ví dụ, công trình nhà ở gia đình 4 tầng tại TP. Tân An bị sụp đổ trong quá trình thi công năm 2006 do thiếu khảo sát địa chất, gây 7 người chết và 4 người bị thương. Công trình nhà ở cho các hộ nghèo tại huyện Mộc Hóa bị tốc mái, gãy cột năm 2007 do thiết kế tiết kiệm quá mức.

  4. Các chủ thể tham gia xây dựng có năng lực và trách nhiệm chưa đồng đều: Việc lựa chọn đơn vị tư vấn, nhà thầu thi công chưa chặt chẽ, hồ sơ thủ tục dự án còn nhiều hạn chế, phân bổ vốn chưa hợp lý, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng công trình.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính dẫn đến chất lượng công trình chưa đồng đều là do sự thiếu đồng bộ trong quản lý dự án, năng lực của các chủ thể tham gia chưa được kiểm soát chặt chẽ, và sự thiếu minh bạch trong quá trình thực hiện dự án. Kết quả phân tích nhân tố và hồi quy cho thấy nhóm yếu tố liên quan đến chuẩn bị đầu tư và hồ sơ dự án có ảnh hưởng lớn nhất, tương tự với các nghiên cứu trong ngành xây dựng ở các địa phương khác.

So sánh với mô hình quản lý chất lượng công trình ở các nước phát triển như Nhật Bản, Mỹ, Pháp và Singapore, Long An còn thiếu các cơ chế kiểm soát chặt chẽ, đặc biệt là trong việc đào tạo, cấp chứng chỉ hành nghề và giám sát cộng đồng. Việc áp dụng các quy định pháp luật như Nghị định 46/2015/NĐ-CP và Nghị định 59/2015/NĐ-CP cần được thực hiện nghiêm túc hơn để nâng cao hiệu quả quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố các nhóm nhân tố ảnh hưởng và bảng mô tả kết quả hồi quy đa biến, giúp minh họa rõ ràng mức độ tác động của từng nhóm yếu tố đến chất lượng công trình.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nghiên cứu kỹ hồ sơ dự án và năng lực đơn vị tư vấn trước khi lựa chọn: Chủ đầu tư cần kiểm tra thực tiễn năng lực các đơn vị tư vấn lập dự án, đồng thời áp dụng các tiêu chí đánh giá chặt chẽ về kinh nghiệm, chứng chỉ hành nghề và kết quả thực hiện trước đó. Thời gian thực hiện: ngay trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư; Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án, Sở Xây dựng.

  2. Thúc đẩy và quản lý minh bạch trong các dự án xây dựng: Áp dụng các biện pháp công khai thông tin dự án, quy trình đấu thầu, phân bổ vốn và tiến độ thi công nhằm giảm thiểu tiêu cực và tham nhũng. Thời gian thực hiện: liên tục trong quá trình triển khai dự án; Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Sở Xây dựng, các cơ quan thanh tra.

  3. Phát huy vai trò giám sát của cộng đồng và các bên liên quan: Tăng cường sự tham gia của người dân, tổ chức xã hội trong giám sát chất lượng công trình, đặc biệt trong giai đoạn thi công và nghiệm thu. Thời gian thực hiện: trong suốt quá trình thi công và bảo trì; Chủ thể thực hiện: Chủ đầu tư, Ban Quản lý dự án, các tổ chức cộng đồng.

  4. Tổ chức tập huấn nâng cao năng lực quản lý dự án và QLCL công trình: Hàng năm tổ chức các khóa đào tạo ngắn hạn về quản lý dự án đầu tư xây dựng, công tác bảo trì công trình, cập nhật các quy định pháp luật mới. Thời gian thực hiện: định kỳ hàng năm; Chủ thể thực hiện: Sở Xây dựng, Trường Đại học Công nghệ TP.HCM.

  5. Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, ngành và tăng cường kiểm tra, xử lý vi phạm: Thiết lập hệ thống phối hợp liên ngành nhằm phát hiện kịp thời các đơn vị không đủ năng lực, xử lý nghiêm các vi phạm về quản lý đầu tư xây dựng. Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Sở Xây dựng, Thanh tra tỉnh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Chủ đầu tư và Ban Quản lý dự án xây dựng: Giúp nâng cao nhận thức về các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng công trình, áp dụng các giải pháp quản lý hiệu quả nhằm đảm bảo tiến độ và chất lượng dự án.

  2. Các đơn vị tư vấn thiết kế, tư vấn giám sát và nhà thầu thi công: Tham khảo để cải thiện quy trình làm việc, nâng cao năng lực chuyên môn và trách nhiệm trong từng giai đoạn thi công, từ đó giảm thiểu sai sót và sự cố công trình.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng và Sở Xây dựng tỉnh Long An: Sử dụng kết quả nghiên cứu để hoàn thiện chính sách, quy định và hướng dẫn thực hiện công tác quản lý chất lượng công trình xây dựng trên địa bàn.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kỹ thuật xây dựng: Là tài liệu tham khảo khoa học có giá trị trong việc nghiên cứu các mô hình quản lý chất lượng công trình, phương pháp phân tích nhân tố và hồi quy đa biến trong lĩnh vực xây dựng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao chất lượng công trình xây dựng dân dụng sử dụng vốn ngân sách lại quan trọng?
    Chất lượng công trình ảnh hưởng trực tiếp đến an toàn người sử dụng, hiệu quả kinh tế và sự phát triển bền vững của địa phương. Công trình kém chất lượng gây lãng phí vốn đầu tư và mất niềm tin xã hội.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến chất lượng công trình tại Long An?
    Theo nghiên cứu, các yếu tố liên quan đến chuẩn bị đầu tư, hồ sơ dự án, năng lực nhà thầu, minh bạch quản lý và giám sát cộng đồng có ảnh hưởng mạnh nhất đến chất lượng công trình.

  3. Phương pháp phân tích nhân tố chính (PCA) được áp dụng như thế nào trong nghiên cứu?
    PCA giúp nhận dạng các nhóm yếu tố ảnh hưởng chính từ tập hợp nhiều biến khảo sát, giảm chiều dữ liệu và phân nhóm các yếu tố có liên quan để xây dựng mô hình hồi quy đa biến.

  4. Các giải pháp đề xuất có thể áp dụng trong thời gian bao lâu?
    Một số giải pháp như kiểm tra năng lực đơn vị tư vấn và minh bạch dự án có thể thực hiện ngay trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư, trong khi các giải pháp đào tạo và phối hợp liên ngành cần được duy trì liên tục và định kỳ.

  5. Luật và nghị định nào hỗ trợ công tác quản lý chất lượng công trình xây dựng?
    Các văn bản pháp luật quan trọng gồm Nghị định 46/2015/NĐ-CP về quản lý chất lượng và bảo trì công trình xây dựng, Nghị định 59/2015/NĐ-CP về quản lý dự án đầu tư công, cùng các thông tư hướng dẫn của Bộ Xây dựng.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã nhận dạng 45 yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng công trình xây dựng dân dụng sử dụng vốn ngân sách tại Long An, trong đó 19 yếu tố chính được phân thành 5 nhóm nhân tố với tổng phương sai giải thích 85,37%.
  • Mô hình hồi quy đa biến cho thấy các nhóm nhân tố liên quan đến chuẩn bị đầu tư, minh bạch quản lý, năng lực nhà thầu, giám sát cộng đồng và bảo trì công trình có ảnh hưởng lớn đến chất lượng công trình.
  • Thực tế tại Long An còn tồn tại các sự cố công trình nghiêm trọng do thiếu khảo sát địa chất, thiết kế tiết kiệm quá mức và quản lý chưa chặt chẽ.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng công trình bao gồm kiểm tra năng lực đơn vị tư vấn, thúc đẩy minh bạch, phát huy giám sát cộng đồng, tổ chức đào tạo và tăng cường phối hợp liên ngành.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn cao, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn ngân sách và phát triển bền vững ngành xây dựng tại Long An.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và chủ thể tham gia xây dựng cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và áp dụng mô hình quản lý chất lượng công trình phù hợp với điều kiện địa phương.