Tổng quan nghiên cứu

Huyện Lộc Ninh, tỉnh Bình Phước, với diện tích tự nhiên 85.186,83 ha, trong đó đất nông nghiệp chiếm tới 90,68%, là một địa phương miền núi có mật độ dân số chưa cao, tạo điều kiện thuận lợi cho việc quản lý và sử dụng đất. Từ năm 2016 đến 2021, Chi nhánh Văn phòng Đăng ký Đất đai huyện Lộc Ninh đã tiếp nhận gần 100.000 hồ sơ đăng ký biến động đất đai với diện tích hơn 25.800 ha, trong đó tỷ lệ giải quyết hồ sơ đạt trên 98%, thể hiện sự nỗ lực trong công tác đăng ký và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCNQSDĐ). Tuy nhiên, khảo sát sự hài lòng của 204 người dân cho thấy vẫn còn khoảng 42% ý kiến không hài lòng về hồ sơ, thủ tục hành chính và thái độ cán bộ, cùng với 6,37% hồ sơ bị giải quyết trễ hẹn.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác đăng ký đất đai và cấp giấy chứng nhận tại huyện Lộc Ninh trong giai đoạn 2016-2021, phân tích những thuận lợi, khó khăn và bất cập, từ đó đề xuất các giải pháp góp phần hoàn thiện công tác này, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về đất đai. Nghiên cứu có phạm vi không gian tại huyện Lộc Ninh và thời gian tập trung từ năm 2016 đến 2021, tập trung vào hoạt động của Chi nhánh Văn phòng Đăng ký Đất đai huyện.

Ý nghĩa của nghiên cứu không chỉ nằm ở việc củng cố cơ sở lý luận và luận chứng thực tiễn cho công tác đăng ký, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mà còn góp phần xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu đất đai hiện đại, hỗ trợ quản lý hiệu quả quỹ đất, đồng thời nâng cao quyền lợi và trách nhiệm của người sử dụng đất, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý đất đai hiện đại, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước về đất đai: Đất đai là tài nguyên quốc gia, thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện quản lý thống nhất. Quản lý nhà nước về đất đai bao gồm các hoạt động theo dõi, phân bổ, kiểm tra, giám sát và điều tiết sử dụng đất nhằm đảm bảo hiệu quả và bền vững (Luật Đất đai 2013, Điều 4, Điều 95).

  • Mô hình đăng ký đất đai và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất: Đăng ký đất đai gồm đăng ký lần đầu và đăng ký biến động, là thủ tục hành chính bắt buộc nhằm xác lập quyền sử dụng đất hợp pháp, làm cơ sở pháp lý cho quản lý và bảo vệ quyền lợi người sử dụng đất.

  • Khái niệm hồ sơ địa chính và cơ sở dữ liệu đất đai: Hồ sơ địa chính bao gồm bản đồ địa chính, số địa chính, số mục kê đất đai và số theo dõi biến động đất đai, là tài liệu quan trọng phục vụ quản lý nhà nước và người sử dụng đất. Cơ sở dữ liệu đất đai được xây dựng trên nền tảng hồ sơ địa chính số hóa, hỗ trợ quản lý hiện đại.

  • Khung pháp lý về đăng ký và cấp giấy chứng nhận: Luật Đất đai 2013 và các văn bản hướng dẫn thi hành quy định rõ trình tự, thủ tục, thẩm quyền và thời gian giải quyết hồ sơ đăng ký, cấp giấy chứng nhận, nhằm đảm bảo tính pháp lý và minh bạch trong quản lý đất đai.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

  • Thu thập số liệu thứ cấp: Tổng hợp các báo cáo, thống kê từ Chi nhánh Văn phòng Đăng ký Đất đai huyện Lộc Ninh, Phòng Tài nguyên và Môi trường, Chi cục Thống kê tỉnh Bình Phước giai đoạn 2016-2021, đảm bảo độ chính xác và tin cậy.

  • Thu thập số liệu sơ cấp: Khảo sát trực tiếp 204 người sử dụng đất đến giao dịch tại Bộ phận Một cửa UBND huyện Lộc Ninh và phỏng vấn 32 cán bộ chuyên gia, cán bộ quản lý đất đai nhằm thu thập ý kiến, đánh giá thực trạng và khó khăn trong công tác đăng ký, cấp giấy.

  • Phương pháp tham vấn chuyên gia: Thu thập ý kiến chuyên gia để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp.

  • Phân tích thống kê, so sánh, tổng hợp: Sử dụng các công cụ thống kê mô tả, phân tích tỷ lệ hồ sơ, diện tích đất được cấp giấy chứng nhận, mức độ hài lòng của người dân.

  • Phương pháp đánh giá theo thang đo Likert: Đánh giá mức độ hài lòng của người dân và cán bộ về các khía cạnh thủ tục, thái độ phục vụ, kết quả giải quyết hồ sơ.

  • Xử lý số liệu điều tra: Áp dụng phần mềm thống kê để phân tích dữ liệu khảo sát, đảm bảo tính khách quan và khoa học.

Cỡ mẫu khảo sát được xác định theo công thức Yamane (1973) nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình cấp giấy chứng nhận lần đầu: Từ năm 2016 đến 2021, tổng số hồ sơ cấp giấy chứng nhận lần đầu là 3.632, trong đó đã giải quyết 3.089 hồ sơ, đạt tỷ lệ 85,05%. Diện tích đất được cấp giấy chứng nhận lần đầu là 3.262,3 ha, trong đó đất nông nghiệp chiếm 93,13% (3.038,16 ha), đất phi nông nghiệp chiếm 6,87% (224,14 ha).

  2. Tình hình đăng ký biến động đất đai: Chi nhánh tiếp nhận 98.756 hồ sơ đăng ký biến động với diện tích 25.882,2 ha, đã giải quyết 96.803 hồ sơ (98,02%) với diện tích 24.472,19 ha (94,55%). Các loại hồ sơ giải quyết nhiều nhất là xóa đăng ký thế chấp (43.778 hồ sơ) và thế chấp hoặc thay đổi nội dung thế chấp (41.977 hồ sơ).

  3. Mức độ hài lòng của người dân: Trong 204 phiếu khảo sát, 14,22% người dân hoàn toàn không hài lòng và 27,94% không hài lòng về hồ sơ, thủ tục hành chính và quy trình cấp giấy. Về thái độ cán bộ, khoảng 8% không hài lòng. Tỷ lệ hồ sơ giải quyết trễ hẹn là 6,37%. Về kết quả giải quyết hồ sơ, 3,92% không hài lòng và 1,47% hoàn toàn không hài lòng.

  4. Khó khăn và bất cập: Công tác cập nhật, chỉnh lý hồ sơ địa chính chưa đồng bộ, nhiều xã chưa có hồ sơ địa chính hoàn chỉnh, gây sai lệch giữa hồ sơ và thực tế sử dụng đất. Việc áp dụng cơ chế một cửa điện tử còn nhiều vướng mắc, ảnh hưởng đến tiến độ giải quyết hồ sơ.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác đăng ký và cấp giấy chứng nhận tại huyện Lộc Ninh đã đạt được những tiến bộ đáng kể với tỷ lệ giải quyết hồ sơ cao, đáp ứng phần lớn nhu cầu của người sử dụng đất. Tuy nhiên, tỷ lệ không hài lòng và hồ sơ trễ hẹn phản ánh những hạn chế trong quy trình thủ tục và năng lực phục vụ của cán bộ. Nguyên nhân chủ yếu do cơ sở hạ tầng kỹ thuật chưa đồng bộ, hệ thống hồ sơ địa chính chưa hoàn chỉnh và sự phối hợp giữa các cơ quan còn hạn chế.

So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác như thị xã Bến Cát, thành phố Pleiku hay huyện Phú Riềng, các vấn đề về cập nhật hồ sơ địa chính, năng lực cán bộ và cải cách thủ tục hành chính cũng là những thách thức chung. Việc xây dựng và vận hành cơ sở dữ liệu đất đai hiện đại, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ là xu hướng tất yếu để nâng cao hiệu quả công tác đăng ký, cấp giấy.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ giải quyết hồ sơ theo năm, biểu đồ phân bố mức độ hài lòng của người dân và bảng so sánh tiến độ giải quyết hồ sơ giữa các loại thủ tục, giúp minh họa rõ nét hơn về hiệu quả và tồn tại trong công tác quản lý đất đai tại địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện chính sách pháp luật về đăng ký đất đai: Rà soát, điều chỉnh các văn bản pháp luật liên quan để đảm bảo tính thống nhất, rõ ràng, giảm thiểu chồng chéo, tạo thuận lợi cho người dân và cán bộ trong quá trình thực hiện thủ tục. Thời gian thực hiện: 1-2 năm. Chủ thể: Sở Tài nguyên và Môi trường phối hợp với các cơ quan chức năng.

  2. Xây dựng và nâng cấp hệ thống thông tin đất đai, hồ sơ địa chính số hóa: Đẩy mạnh việc hoàn thiện cơ sở dữ liệu địa chính đồng bộ, cập nhật kịp thời biến động đất đai, áp dụng công nghệ thông tin hiện đại để quản lý và tra cứu thông tin nhanh chóng, chính xác. Thời gian: 2-3 năm. Chủ thể: Chi nhánh Văn phòng Đăng ký Đất đai huyện, Sở Tài nguyên và Môi trường.

  3. Tăng cường tổ chức phối hợp giữa các cơ quan liên quan: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa Văn phòng Đăng ký Đất đai, UBND các cấp, cơ quan thuế và các phòng ban liên quan nhằm nâng cao hiệu quả xử lý hồ sơ, giảm thiểu sai sót và trễ hẹn. Thời gian: 1 năm. Chủ thể: UBND huyện, Chi nhánh Văn phòng Đăng ký Đất đai.

  4. Nâng cao năng lực và đạo đức công vụ của cán bộ: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ và kỹ năng giao tiếp, phục vụ người dân cho cán bộ làm công tác đăng ký, cấp giấy chứng nhận. Đồng thời, xây dựng cơ chế đánh giá, khen thưởng và xử lý vi phạm nhằm nâng cao trách nhiệm và thái độ phục vụ. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Sở Tài nguyên và Môi trường, UBND huyện.

  5. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về đất đai: Đẩy mạnh truyền thông, hướng dẫn người dân hiểu rõ quyền và nghĩa vụ trong đăng ký đất đai, thủ tục hành chính, góp phần nâng cao ý thức chấp hành pháp luật và giảm thiểu tranh chấp. Thời gian: liên tục. Chủ thể: UBND huyện, các tổ chức xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý đất đai và nhân viên Văn phòng Đăng ký Đất đai: Nghiên cứu giúp nâng cao hiểu biết về thực trạng, khó khăn và giải pháp trong công tác đăng ký, cấp giấy chứng nhận, từ đó cải thiện quy trình và chất lượng phục vụ.

  2. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước về đất đai: Cung cấp cơ sở dữ liệu thực tiễn và đề xuất chính sách nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật và tổ chức quản lý đất đai hiệu quả hơn.

  3. Người sử dụng đất, hộ gia đình và cá nhân có nhu cầu đăng ký đất đai: Hiểu rõ quyền lợi, nghĩa vụ và quy trình thủ tục đăng ký, cấp giấy chứng nhận, giúp chủ động thực hiện các thủ tục hành chính.

  4. Các nhà nghiên cứu, giảng viên và sinh viên ngành quản lý đất đai, bất động sản: Tài liệu tham khảo quý giá về thực trạng và giải pháp quản lý đất đai tại địa phương, phục vụ cho nghiên cứu và giảng dạy chuyên sâu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao công tác đăng ký đất đai và cấp giấy chứng nhận tại huyện Lộc Ninh còn tồn tại hồ sơ trễ hẹn?
    Nguyên nhân chủ yếu do cơ sở hạ tầng kỹ thuật chưa đồng bộ, hồ sơ địa chính chưa hoàn chỉnh, cùng với sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan. Ví dụ, việc cập nhật biến động đất đai chưa kịp thời dẫn đến sai lệch thông tin, gây chậm trễ trong xử lý hồ sơ.

  2. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao chất lượng phục vụ người dân trong công tác đăng ký đất đai?
    Nghiên cứu đề xuất tăng cường đào tạo cán bộ về chuyên môn và kỹ năng giao tiếp, xây dựng cơ chế đánh giá và khen thưởng, đồng thời cải tiến quy trình thủ tục hành chính để giảm thời gian giải quyết hồ sơ.

  3. Hồ sơ địa chính có vai trò như thế nào trong quản lý đất đai?
    Hồ sơ địa chính là tập hợp các tài liệu thể hiện thông tin chi tiết về thửa đất, người sử dụng đất và các biến động liên quan, là cơ sở để quản lý, cấp giấy chứng nhận và giải quyết tranh chấp. Việc số hóa hồ sơ địa chính giúp nâng cao hiệu quả quản lý và tra cứu thông tin.

  4. Tỷ lệ cấp giấy chứng nhận lần đầu tại huyện Lộc Ninh đạt bao nhiêu trong giai đoạn 2016-2021?
    Tỷ lệ giải quyết hồ sơ cấp giấy chứng nhận lần đầu đạt khoảng 85,05%, với diện tích đất được cấp giấy là 3.262,3 ha, trong đó đất nông nghiệp chiếm trên 93%.

  5. Làm thế nào để người dân có thể theo dõi tiến độ giải quyết hồ sơ đăng ký đất đai?
    Hiện nay, việc áp dụng cơ chế một cửa điện tử và xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai số hóa giúp người dân có thể tra cứu thông tin hồ sơ trực tuyến hoặc qua Bộ phận Một cửa tại UBND huyện, tuy nhiên cần tiếp tục hoàn thiện để nâng cao tính minh bạch và tiện lợi.

Kết luận

  • Đề tài đã đánh giá toàn diện thực trạng công tác đăng ký đất đai và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất tại huyện Lộc Ninh trong giai đoạn 2016-2021, với tỷ lệ giải quyết hồ sơ đạt trên 85% và gần 98% đối với hồ sơ biến động.
  • Phân tích chỉ ra những khó khăn như hồ sơ địa chính chưa hoàn chỉnh, quy trình thủ tục còn phức tạp, thái độ phục vụ của cán bộ chưa đồng đều, ảnh hưởng đến sự hài lòng của người dân.
  • Đề xuất 5 nhóm giải pháp trọng tâm gồm hoàn thiện chính sách pháp luật, xây dựng hệ thống thông tin đất đai hiện đại, tăng cường phối hợp liên ngành, nâng cao năng lực cán bộ và đẩy mạnh tuyên truyền pháp luật.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về đất đai, bảo vệ quyền lợi người sử dụng đất và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung triển khai đồng bộ các giải pháp đề xuất trong vòng 1-3 năm, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và ứng dụng công nghệ mới trong quản lý đất đai.

Kêu gọi hành động: Các cơ quan quản lý, cán bộ chuyên môn và người dân cần phối hợp chặt chẽ, tích cực tham gia cải cách thủ tục hành chính và xây dựng hệ thống quản lý đất đai hiện đại để nâng cao hiệu quả công tác đăng ký và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất tại huyện Lộc Ninh.