Giải pháp bồi thường GPMB khi nhà nước thu hồi đất tại quận Tây Hồ, Hà Nội

Bồi thường GPMB không chỉ là vấn đề kinh tế mà còn là vấn đề xã hội, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của người dân bị thu hồi đất. Một chính sách bồi thường hợp lý sẽ tạo sự đồng thuận, giảm thiểu khiếu nại, tranh chấp, và đảm bảo tiến độ triển khai dự án. Ngược lại, chính sách bồi thường không thỏa đáng có thể gây ra bất ổn xã hội, làm chậm trễ quá trình phát triển. Theo tài liệu nghiên cứu, công tác bồi thường GPMB tốt sẽ góp phần quan trọng giúp cho việc GPMB được thực hiện suôn sẻ, rất cần thiết để xây dựng các công trình mới đáp ứng nhu cầu đổi mới của xã hội.

Để hiểu rõ về vấn đề bồi thường GPMB, cần nắm vững các khái niệm cơ bản như: GPMB (giải phóng mặt bằng), thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư. GPMB là quá trình Nhà nước thực hiện các biện pháp để thu hồi đất và tài sản trên đất, nhằm phục vụ cho các mục đích công cộng, quốc phòng, an ninh, hoặc phát triển kinh tế - xã hội. Bồi thường là việc Nhà nước đền bù thiệt hại cho người dân bị thu hồi đất, bao gồm giá trị quyền sử dụng đất, tài sản trên đất, và các chi phí khác liên quan đến việc di dời, tái định cư.

Một trong những nguyên nhân chính gây ra khiếu nại, tranh chấp trong công tác bồi thường GPMB là giá đất bồi thường thường thấp hơn giá thị trường. Điều này khiến người dân cảm thấy thiệt thòi, không được đền bù thỏa đáng cho tài sản của mình. Theo tài liệu, hiện nay do thực trạng chung tại các quận, huyện chưa có cơ quan thẩm định giá tại thời điểm thu hồi đất mà vẫn chủ yếu áp dụng theo bảng giá đất ở được công bố hàng năm của Thành Phố. Ma đơn giá bồi thường theo bảng giá đất của Thành phố lại thấp hơn rất nhiều so với giá chuyển nhượng thực tế trên thị trường nên vấp phải sự chống đối đòi tăng đơn giá BT đất của người dân.

Quỹ đất tái định cư hạn chế là một thách thức lớn đối với công tác bồi thường GPMB tại quận Tây Hồ. Việc thiếu quỹ đất tái định cư tại chỗ khiến người dân phải di chuyển đến các khu vực xa trung tâm, gây ảnh hưởng đến sinh kế, học tập, và các hoạt động xã hội khác. Theo tài liệu, do quy đất ở của quận Tây Hồ hạn chế nên không thể bố trí TDC tại chỗ bằng đất ở cho người bị thu hồi đất mà phải bố trí TDC bằng chung cư cao tầng. Phần lớn dự án thu hồi đất tại quận không được bố trí được TDC tại chỗ do quy đất và quy nhà tại quận không nên các dự án phải xin Thành phố cấp quy nhà TDC ở các quận, huyện khác.

Thủ tục bồi thường GPMB còn nhiều phức tạp, rườm rà, gây khó khăn cho cả người dân và cơ quan chức năng. Việc thu thập hồ sơ, giấy tờ, xác minh nguồn gốc đất đai, thẩm định giá trị tài sản, và giải quyết khiếu nại, tranh chấp thường mất nhiều thời gian và công sức. Theo tài liệu, trong mỗi bước của công tác BT GPMB khi triển khai trên thực tế đều vấp phải những khó khăn vướng mắc nhất định dẫn đến toàn bộ công tác BT GPMB không đảm bảo được tiến độ đề ra, có dự án bị kéo dài tới 2, 3 năm chưa xong.

Để đảm bảo quyền lợi của người dân, cần có cơ chế định giá đất bồi thường theo giá thị trường, hoặc ít nhất là tiệm cận với giá thị trường. Điều này có thể thực hiện thông qua việc thành lập các tổ chức thẩm định giá độc lập, có chuyên môn cao, và áp dụng các phương pháp định giá tiên tiến, phù hợp với điều kiện thực tế của từng khu vực. Theo tài liệu, để góp phần khắc phục phần nào những vấn đề khó khăn trong công tác thu hồi đất ở, UBND quận đã kịp thời đề xuất xin UBND Thành phố tăng đơn giá bồi thường lên thêm 50%.

Để đáp ứng nhu cầu của người dân, cần đa dạng hóa các hình thức tái định cư, bao gồm tái định cư tại chỗ, tái định cư bằng nhà ở chung cư, tái định cư bằng tiền, hoặc kết hợp các hình thức này. Cần chú trọng đến việc xây dựng các khu tái định cư có đầy đủ hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, đảm bảo chất lượng sống của người dân. Theo tài liệu, chất lượng các khu nhà TDC cũng là một vấn đề quan trọng mà không được quản lý chặt chẽ; chưa được quy hoạch chi tiết, đồng bộ; hạ tầng kỹ thuật chưa gắn liền với hạ tầng xã hội như nhà trẻ, trường học, chợ, khu vui chơi, giải trí.

Cần tăng cường đối thoại, lắng nghe ý kiến của người dân, giải quyết kịp thời các khiếu nại, tranh chấp liên quan đến bồi thường GPMB. Việc giải quyết khiếu nại cần đảm bảo tính khách quan, công bằng, minh bạch, và tuân thủ đúng quy định của pháp luật. Cần có cơ chế giám sát, kiểm tra hoạt động bồi thường GPMB, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm. Theo tài liệu, việc thu hồi đất ở tại các dự án trên địa bàn quận Tây Hồ trong thời gian vừa qua gặp rất nhiều khó khăn; người dân chống đối, khiếu kiện, không chịu bàn giao mặt bằng cho dự án.

Cần rà soát, sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật về bồi thường GPMB, đảm bảo tính đồng bộ, khả thi, và phù hợp với điều kiện thực tế của quận Tây Hồ. Cần chú trọng đến việc quy định chi tiết về các khoản bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, và các thủ tục liên quan. Theo tài liệu, Luật đất đai 2003 ra đời và các văn bản dưới Luật được ban hành đã đưa ra được những chính sách thỏa đáng, khắc phục được những hạn chế và ngày càng phù hợp hơn khi áp dụng vào thực tế của nước ta.

Cần có cơ chế khuyến khích người dân tự nguyện bàn giao đất, tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai dự án. Cơ chế này có thể bao gồm các khoản thưởng, hỗ trợ thêm cho người dân bàn giao đất đúng thời hạn, hoặc các ưu đãi về tái định cư, đào tạo nghề, tạo việc làm. Theo tài liệu, ngoài ra đối với mỗi dự án GPMB cụ thể, UBND quận có những đề xuất với Thành phố phê duyệt một số chính khuyến khích họ bàn giao mặt bằng đúng tiến độ.

Cần tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về bồi thường GPMB, nâng cao nhận thức của người dân về quyền và nghĩa vụ của mình. Việc tuyên truyền cần được thực hiện bằng nhiều hình thức đa dạng, phù hợp với từng đối tượng, như tổ chức hội nghị, hội thảo, phát tờ rơi, đăng tải thông tin trên các phương tiện truyền thông. Theo tài liệu, công tác tuyên truyền vận động người bị thu hồi đất và nâng cao vai trò của tổ chức quần chúng nhân dân trong công tác tuyên truyền vận động.

Cần đánh giá khách quan, toàn diện hiệu quả của các dự án GPMB đã triển khai tại quận Tây Hồ, từ đó rút ra những bài học kinh nghiệm quý báu. Việc đánh giá cần tập trung vào các khía cạnh như: tiến độ thực hiện, chi phí bồi thường, mức độ hài lòng của người dân, và tác động đến kinh tế - xã hội của địa phương. Theo tài liệu, trong 3 năm 2008, 2009, 2010 tổng số dự án GPMB triển khai trên địa bàn quận là 98 dự án, đã hoàn thành 51 dự án; thu hồi 70.

Cần xác định rõ nguyên nhân thành công và hạn chế của các dự án GPMB đã triển khai, từ đó có những giải pháp khắc phục, cải thiện. Việc xác định nguyên nhân cần dựa trên cơ sở phân tích dữ liệu, khảo sát thực tế, và tham khảo ý kiến của các chuyên gia, người dân. Theo tài liệu, nguyên nhân chính nằm ở 2 vấn đề lớn đó là đơn giá bồi thường đất ở và chính sách tái định cư.

Cần áp dụng những bài học kinh nghiệm từ các dự án GPMB đã triển khai vào các dự án tương lai, đảm bảo quyền lợi của người dân và thúc đẩy sự phát triển bền vững của địa phương. Việc áp dụng cần linh hoạt, sáng tạo, phù hợp với điều kiện thực tế của từng dự án. Theo tài liệu, để góp phần khắc phục phần nào những vấn đề khó khăn trong công tác thu hồi đất ở, UBND quận đã kịp thời đề xuất xin UBND Thành phố tăng đơn giá bồi thường lên thêm 50%.

Trong tương lai, cần coi trọng quyền lợi của người dân trong công tác bồi thường GPMB, đảm bảo người dân được đền bù thỏa đáng cho những thiệt hại do việc thu hồi đất gây ra. Cần có cơ chế bảo vệ quyền lợi của người dân, đảm bảo người dân được tham gia vào quá trình ra quyết định, và có quyền khiếu nại, tố cáo nếu quyền lợi bị xâm phạm.

Cần đặt lợi ích của cộng đồng lên hàng đầu trong công tác bồi thường GPMB, đảm bảo các dự án phát triển mang lại lợi ích chung cho xã hội. Cần có sự cân bằng giữa lợi ích của người dân bị thu hồi đất và lợi ích của cộng đồng, tránh tình trạng một bên được lợi quá nhiều, còn bên kia bị thiệt thòi.

Cần đảm bảo tính công bằng, minh bạch trong công tác bồi thường GPMB, tránh tình trạng tham nhũng, tiêu cực, gây mất lòng tin trong nhân dân. Cần công khai, minh bạch thông tin về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, giá đất bồi thường, và các thủ tục liên quan. Cần có cơ chế giám sát, kiểm tra hoạt động bồi thường GPMB, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm.