Tổng quan nghiên cứu

Huyện Tánh Linh, tỉnh Bình Thuận, với diện tích tự nhiên khoảng 119.000 ha, là một huyện miền núi có vị trí địa lý đặc biệt quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội và an ninh quốc phòng của địa phương. Nhu cầu sử dụng đất ngày càng tăng trong bối cảnh diện tích đất đai có hạn, đòi hỏi công tác quy hoạch sử dụng đất phải được thực hiện một cách khoa học, hiệu quả và bền vững. Nghiên cứu “Định hướng quy hoạch sử dụng đất đến năm 2030 huyện Tánh Linh, tỉnh Bình Thuận” được thực hiện nhằm đánh giá kết quả thực hiện quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2011-2020, xác định tiềm năng đất đai và nhu cầu sử dụng đất trong tương lai, từ đó đề xuất định hướng quy hoạch phù hợp cho giai đoạn 2021-2030.

Trong giai đoạn 2011-2020, diện tích đất phi nông nghiệp thực tế đạt 6.852,43 ha, thấp hơn so với kế hoạch 8.000 ha, tỷ lệ thu hồi đất phục vụ các dự án đạt 92,54%, còn 7,56% chưa thực hiện. Tỷ lệ thực hiện các dự án đạt trung bình 78,87% về số lượng và 82,53% về diện tích. Đặc biệt, 3,55% diện tích đất nông nghiệp được sử dụng không phù hợp với điều kiện thích nghi đất đai do thói quen canh tác tự phát của người dân. Nghiên cứu tập trung trong phạm vi huyện Tánh Linh, tỉnh Bình Thuận, trong khoảng thời gian từ năm 2011 đến 2020, với mục tiêu nâng cao hiệu quả sử dụng đất, đặc biệt là đất nông nghiệp, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững của địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý đất đai, quy hoạch sử dụng đất và phát triển bền vững. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quy hoạch sử dụng đất: Theo Luật Đất đai 2013 và các văn bản hướng dẫn, quy hoạch sử dụng đất là quá trình phân bổ và khoanh vùng đất đai theo không gian sử dụng nhằm đáp ứng các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh và bảo vệ môi trường. Quy hoạch phải đảm bảo tính khoa học, pháp lý và phù hợp với chiến lược phát triển địa phương.

  2. Khung đánh giá quản lý đất bền vững FESLM: Bao gồm 5 mục tiêu chính: duy trì và nâng cao sản xuất hiệu quả, giảm thiểu rủi ro, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, đảm bảo hiệu quả kinh tế lâu dài và được xã hội chấp nhận. Khung này giúp đánh giá hiệu quả sử dụng đất trong bối cảnh phát triển bền vững.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm: đất nông nghiệp, đất phi nông nghiệp, chuyển mục đích sử dụng đất, thu hồi đất, quy hoạch sử dụng đất, kế hoạch sử dụng đất, và sử dụng đất bền vững.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, bao gồm:

  • Thu thập số liệu thứ cấp: Tài liệu, số liệu được thu thập từ các cơ quan quản lý như Chi cục Thống kê tỉnh, Văn phòng Đăng ký đất đai tỉnh Bình Thuận, Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Tánh Linh, Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Bình Thuận, các bản đồ địa chính và bản đồ hiện trạng sử dụng đất năm 2010, 2019, 2020.

  • Khảo sát điều tra sơ cấp: Khảo sát 100 hộ dân có đất bị thu hồi trong giai đoạn 2011-2020, được lựa chọn theo công thức Yamane với độ tin cậy 90%. Nội dung khảo sát tập trung vào việc thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, ý kiến người dân về các chính sách và thực tiễn sử dụng đất.

  • Tham vấn chuyên gia: Phỏng vấn 20 cán bộ quản lý có kinh nghiệm tại UBND huyện, Phòng TN-MT, Văn phòng Đăng ký đất đai và Phòng Kinh tế hạ tầng huyện để đánh giá khó khăn, vướng mắc và đề xuất giải pháp.

  • Phân tích, tổng hợp số liệu: Sử dụng phần mềm Excel và MicroStation để xử lý số liệu, phân tích thống kê, so sánh tỷ lệ thực hiện các chỉ tiêu quy hoạch, lập bản đồ hiện trạng và quy hoạch sử dụng đất.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 5 đến tháng 10 năm 2022, tập trung đánh giá giai đoạn 2011-2020 và đề xuất định hướng đến năm 2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tiến độ và hiệu quả lập quy hoạch sử dụng đất: Công tác lập quy hoạch sử dụng đất huyện Tánh Linh được thực hiện đúng quy định pháp luật, tuy nhiên tiến độ phê duyệt quy hoạch chậm, ảnh hưởng đến công tác quản lý đất đai. Tỷ lệ thu hồi đất phục vụ các dự án trong giai đoạn 2011-2020 đạt 92,54%, còn 7,56% chưa thực hiện, gây ảnh hưởng đến tiến độ triển khai các dự án phát triển.

  2. Kết quả thực hiện các chỉ tiêu sử dụng đất: Diện tích đất phi nông nghiệp thực tế đạt 6.852,43 ha, thấp hơn so với kế hoạch 8.000 ha đến năm 2020. Tỷ lệ thực hiện các dự án chỉ đạt trung bình 78,87% về số lượng và 82,53% về diện tích, cho thấy hiệu quả sử dụng đất chưa tối ưu.

  3. Sử dụng đất nông nghiệp không phù hợp: Khoảng 3,55% diện tích đất nông nghiệp được sử dụng không phù hợp với điều kiện thích nghi đất đai, chủ yếu do thói quen canh tác tự phát của người dân, làm giảm hiệu quả sản xuất và tiềm năng phát triển nông nghiệp bền vững.

  4. Tiềm năng đất đai lớn nhưng chưa khai thác hiệu quả: Huyện Tánh Linh có tiềm năng đất đai rất lớn, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp với diện tích đất nông nghiệp dự kiến đến năm 2030 là 108.318,46 ha và đất phi nông nghiệp 11.583,95 ha. Tuy nhiên, việc phân bổ và sử dụng đất chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của việc chậm tiến độ phê duyệt quy hoạch và thực hiện các chỉ tiêu sử dụng đất là do sự phối hợp chưa hiệu quả giữa các cấp, các ngành, thiếu nguồn lực tài chính và nhận thức chưa đầy đủ về tầm quan trọng của công tác quy hoạch. So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác như huyện Tân Hiệp, Kiên Giang hay huyện Lạc Dương, Lâm Đồng, tình trạng chậm tiến độ và không đạt chỉ tiêu quy hoạch cũng là vấn đề phổ biến, phản ánh những khó khăn chung trong quản lý đất đai cấp huyện.

Việc sử dụng đất nông nghiệp không phù hợp với điều kiện thích nghi đất đai làm giảm năng suất và hiệu quả kinh tế, đồng thời tiềm ẩn nguy cơ suy thoái đất. Điều này tương đồng với các nghiên cứu quốc tế về sử dụng đất bền vững, nhấn mạnh vai trò của việc áp dụng kỹ thuật canh tác phù hợp và quản lý đất đai khoa học.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ thực hiện các chỉ tiêu sử dụng đất giai đoạn 2011-2020, bản đồ phân bố hiện trạng sử dụng đất và bản đồ quy hoạch sử dụng đất đến năm 2030 để minh họa sự phân bổ và hiệu quả sử dụng đất.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác lập và phê duyệt quy hoạch sử dụng đất: Đẩy nhanh tiến độ phê duyệt quy hoạch sử dụng đất, đảm bảo đúng kế hoạch để tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho công tác quản lý và sử dụng đất. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Sở TN-MT tỉnh; Thời gian: trong vòng 1-2 năm tới.

  2. Nâng cao hiệu quả quản lý và giám sát thực hiện quy hoạch: Thiết lập hệ thống giám sát chặt chẽ việc thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, đặc biệt là thu hồi đất và chuyển mục đích sử dụng đất, nhằm đảm bảo các chỉ tiêu đạt kế hoạch đề ra. Chủ thể: Phòng TN-MT huyện, Văn phòng Đăng ký đất đai; Thời gian: liên tục hàng năm.

  3. Định hướng sử dụng đất nông nghiệp phù hợp với điều kiện thích nghi đất đai: Tuyên truyền, hướng dẫn người dân áp dụng kỹ thuật canh tác phù hợp, hạn chế sử dụng đất không thích nghi, nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp bền vững. Chủ thể: UBND xã, Phòng Nông nghiệp huyện; Thời gian: 3-5 năm.

  4. Tăng cường phối hợp liên ngành và huy động nguồn lực đầu tư: Xây dựng cơ chế phối hợp giữa các ngành, địa phương và huy động nguồn lực tài chính để thực hiện các dự án phát triển đất đai theo quy hoạch, đảm bảo tính khả thi và hiệu quả. Chủ thể: UBND huyện, các sở ngành tỉnh; Thời gian: 2-3 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý đất đai cấp huyện và tỉnh: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao hiệu quả công tác quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, phục vụ công tác quản lý nhà nước.

  2. Nhà hoạch định chính sách và cơ quan lập quy hoạch: Tham khảo để xây dựng các chính sách, quy định phù hợp với thực tiễn địa phương, đảm bảo phát triển bền vững và hiệu quả sử dụng đất.

  3. Các nhà nghiên cứu và học viên cao học ngành Quản lý đất đai, Tài nguyên môi trường: Tài liệu tham khảo bổ ích về phương pháp nghiên cứu, phân tích và đề xuất giải pháp trong lĩnh vực quy hoạch sử dụng đất.

  4. Người dân và doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực bất động sản, nông nghiệp: Hiểu rõ về quy hoạch sử dụng đất, quyền lợi và nghĩa vụ trong quá trình thu hồi, chuyển đổi mục đích sử dụng đất, từ đó chủ động trong các hoạt động sản xuất, kinh doanh.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quy hoạch sử dụng đất có vai trò gì trong phát triển kinh tế - xã hội địa phương?
    Quy hoạch sử dụng đất giúp phân bổ hợp lý quỹ đất cho các ngành, lĩnh vực, đảm bảo phát triển kinh tế - xã hội bền vững, bảo vệ môi trường và an ninh quốc phòng. Ví dụ, quy hoạch đúng giúp huyện Tánh Linh phát triển nông nghiệp và công nghiệp phù hợp với tiềm năng đất đai.

  2. Tại sao tiến độ phê duyệt quy hoạch sử dụng đất thường chậm?
    Nguyên nhân gồm thiếu phối hợp giữa các cấp, nguồn lực tài chính hạn chế, thủ tục hành chính phức tạp và nhận thức chưa đầy đủ về tầm quan trọng của quy hoạch. Điều này ảnh hưởng đến việc triển khai các dự án phát triển.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp?
    Cần áp dụng kỹ thuật canh tác phù hợp với điều kiện đất đai, tuyên truyền nâng cao nhận thức người dân, đồng thời quản lý chặt chẽ việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất để tránh lãng phí tài nguyên.

  4. Các chỉ tiêu sử dụng đất được đánh giá như thế nào?
    Chỉ tiêu được đánh giá qua tỷ lệ diện tích đất thực tế sử dụng so với kế hoạch, tỷ lệ thu hồi đất, tỷ lệ thực hiện các dự án. Ví dụ, huyện Tánh Linh đạt 92,54% tỷ lệ thu hồi đất trong giai đoạn 2011-2020.

  5. Làm sao để người dân tham gia vào quá trình quy hoạch sử dụng đất?
    Thông qua công khai quy hoạch, tổ chức lấy ý kiến người dân, khảo sát và tham vấn trực tiếp, giúp người dân hiểu và đồng thuận với các phương án sử dụng đất, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng đất.

Kết luận

  • Công tác lập quy hoạch sử dụng đất huyện Tánh Linh giai đoạn 2011-2020 được thực hiện đúng quy định nhưng tiến độ phê duyệt còn chậm, ảnh hưởng đến quản lý đất đai.
  • Kết quả thực hiện các chỉ tiêu sử dụng đất chưa đạt kế hoạch, đặc biệt là diện tích đất phi nông nghiệp và tỷ lệ thực hiện dự án.
  • Việc sử dụng đất nông nghiệp chưa phù hợp với điều kiện thích nghi đất đai chiếm khoảng 3,55%, ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất.
  • Định hướng quy hoạch sử dụng đất đến năm 2030 tập trung vào phân bổ hợp lý đất nông nghiệp (108.318,46 ha), đất phi nông nghiệp (11.583,95 ha) và đất chưa sử dụng (66 ha).
  • Các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả quy hoạch gồm đẩy nhanh phê duyệt, tăng cường giám sát, hướng dẫn sử dụng đất phù hợp và phối hợp liên ngành.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-3 năm tới, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả thực hiện quy hoạch sử dụng đất để điều chỉnh kịp thời.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý, nhà nghiên cứu và cộng đồng dân cư cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện thành công định hướng quy hoạch sử dụng đất, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững của huyện Tánh Linh.