Tổng quan nghiên cứu

Huyện Củ Chi, thành phố Hồ Chí Minh, với diện tích tự nhiên khoảng 43.477 ha, là một trong những địa phương có vai trò quan trọng trong chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM) giai đoạn 2011-2020. Qua 10 năm triển khai, huyện đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống người dân và cải thiện hạ tầng nông thôn. Tuy nhiên, quá trình thực hiện quy hoạch xây dựng NTM cũng gặp không ít khó khăn như thiếu đồng bộ quy hoạch, hạn chế về nguồn lực và sự tham gia của người dân chưa cao. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá kết quả thực hiện quy hoạch xây dựng NTM tại hai xã Trung Lập Hạ và Tân Thông Hội, đồng thời đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện quy hoạch trên địa bàn huyện đến năm 2030. Nghiên cứu tập trung vào phân tích các chỉ tiêu sử dụng đất, phát triển sản xuất nông nghiệp, xây dựng các công trình công cộng và hạ tầng kỹ thuật, dựa trên số liệu thu thập từ năm 2011 đến 2020 cùng khảo sát năm 2022. Kết quả nghiên cứu không chỉ góp phần bổ sung cơ sở lý luận về quy hoạch xây dựng NTM mà còn cung cấp tài liệu tham khảo hữu ích cho các nhà quản lý, cán bộ địa phương và học viên ngành quản lý đất đai trong việc hoạch định chính sách và thực thi quy hoạch hiệu quả.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý quy hoạch xây dựng nông thôn mới, bao gồm:

  • Lý thuyết quy hoạch xây dựng nông thôn: Theo Luật Xây dựng năm 2014, quy hoạch xây dựng nông thôn là việc tổ chức không gian, sử dụng đất và hệ thống công trình hạ tầng kỹ thuật, xã hội nhằm phát triển bền vững vùng nông thôn. Quy hoạch gồm quy hoạch chung xây dựng xã và quy hoạch chi tiết xây dựng điểm dân cư nông thôn.

  • Mô hình phát triển nông thôn mới: Xây dựng NTM là một chính sách tổng hợp, bao quát nhiều lĩnh vực kinh tế, xã hội, văn hóa và môi trường, nhằm nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn, phát triển sản xuất và bảo vệ môi trường.

  • Khái niệm và tiêu chí xây dựng NTM: Dựa trên Bộ tiêu chí quốc gia về NTM do Thủ tướng Chính phủ ban hành, gồm 19 tiêu chí về kinh tế, xã hội, môi trường, hạ tầng kỹ thuật và hệ thống chính trị.

  • Nguyên tắc lập quy hoạch xây dựng: Phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng an ninh, khai thác hợp lý tài nguyên, bảo vệ môi trường và đồng bộ hạ tầng kỹ thuật.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Sử dụng số liệu thứ cấp từ các báo cáo, tài liệu quy hoạch, thống kê của huyện Củ Chi giai đoạn 2011-2020; số liệu sơ cấp thu thập năm 2022 qua khảo sát, phỏng vấn cán bộ và người dân tại hai xã Trung Lập Hạ và Tân Thông Hội.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn hai xã đại diện cho huyện Củ Chi với đặc điểm phát triển và tiến độ xây dựng NTM khác nhau nhằm phản ánh đa dạng thực trạng.

  • Phương pháp thu thập số liệu: Kết hợp thu thập số liệu thứ cấp, phỏng vấn chuyên gia, cán bộ quản lý và khảo sát hộ gia đình với thang đo Likert 5 bậc để đánh giá mức độ hài lòng, hợp lý và hiệu quả của các công trình, dự án quy hoạch.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm Excel để xử lý, tổng hợp số liệu; áp dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh biến động sử dụng đất, đánh giá mức độ hoàn thành các chỉ tiêu quy hoạch; phân tích định tính dựa trên ý kiến chuyên gia và người dân.

  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 8/2022 đến tháng 12/2022, với số liệu thứ cấp từ 2011-2020 và khảo sát thực địa năm 2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng kinh tế và chuyển dịch cơ cấu: Giai đoạn 2015-2020, kinh tế huyện Củ Chi tăng trưởng bình quân 16,16%/năm, trong đó công nghiệp chiếm 77,46%, thương mại - dịch vụ 14,93%, nông nghiệp 7,61%. Thu nhập bình quân đầu người đạt 63,48 triệu đồng/năm, tăng 5,8% so với mục tiêu đề ra.

  2. Biến động sử dụng đất: Tổng diện tích đất nông nghiệp chiếm 71,94% diện tích tự nhiên, với đất sản xuất nông nghiệp khoảng 30.609,7 ha năm 2022, tăng nhẹ so với năm 2011. Đất phi nông nghiệp tăng 688,58 ha, chủ yếu là đất chuyên dùng và đất ở nông thôn. Tại xã Trung Lập Hạ, tỷ lệ thực hiện quy hoạch sử dụng đất đạt trên 80% với một số loại đất như đất trồng lúa, đất rừng phòng hộ có biến động ngược do chuyển đổi mục đích sử dụng.

  3. Thực hiện quy hoạch sản xuất nông nghiệp: Xã Trung Lập Hạ đạt 83,99% kế hoạch quy hoạch sản xuất nông nghiệp, trong đó vùng lúa hai vụ chất lượng cao vượt kế hoạch với 101,61%. Tuy nhiên, một số vùng chuyên canh chưa hoàn thành do nguồn vốn chủ yếu từ nhân dân còn hạn chế (khoảng 60-63%).

  4. Xây dựng công trình công cộng: Các công trình như trụ sở UBND xã, trạm y tế đạt 100% kế hoạch; trường học, nhà văn hóa đạt từ 67% đến 80%. Một số công trình như chợ, khu thương mại, khu du lịch sinh thái đang trong quá trình xây dựng, chưa hoàn thành.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy huyện Củ Chi đã đạt được nhiều thành tựu trong xây dựng NTM, đặc biệt là trong phát triển kinh tế, cải thiện hạ tầng và nâng cao đời sống người dân. Sự tăng trưởng kinh tế ổn định và chuyển dịch cơ cấu đúng hướng góp phần tạo nguồn lực cho xây dựng NTM. Tuy nhiên, biến động sử dụng đất và sự chênh lệch giữa kế hoạch và thực tế tại một số xã phản ánh những khó khăn trong quản lý đất đai và huy động nguồn lực đầu tư. Việc một số công trình công cộng chưa hoàn thành hoặc tiến độ chậm cho thấy cần có sự phối hợp chặt chẽ hơn giữa các cấp chính quyền và cộng đồng dân cư. So sánh với các nghiên cứu tại các tỉnh khác như Bình Dương, Thừa Thiên Huế, Củ Chi có lợi thế về diện tích và vị trí địa lý nhưng cũng gặp thách thức tương tự về đồng bộ quy hoạch và nguồn lực tài chính. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ biến động diện tích sử dụng đất, bảng so sánh tiến độ các công trình công cộng và biểu đồ mức độ hoàn thành các tiêu chí NTM theo năm để minh họa rõ nét hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện chính sách pháp luật và quy hoạch đồng bộ: Cần rà soát, điều chỉnh các quy hoạch xây dựng NTM phù hợp với thực tế phát triển kinh tế - xã hội và xu hướng đô thị hóa, đảm bảo tính liên kết giữa các cấp quy hoạch. Thời gian thực hiện: 2023-2025. Chủ thể: UBND huyện phối hợp Sở Xây dựng, Sở Tài nguyên và Môi trường.

  2. Tăng cường huy động và quản lý nguồn lực tài chính: Đẩy mạnh kêu gọi đầu tư từ các doanh nghiệp, tổ chức xã hội và huy động nguồn lực từ cộng đồng dân cư để đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật và công trình công cộng. Thời gian: 2023-2030. Chủ thể: Ban chỉ đạo xây dựng NTM huyện, các phòng ban liên quan.

  3. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng quản lý quy hoạch và vận động nhân dân cho cán bộ xã, thôn nhằm nâng cao hiệu quả triển khai thực hiện quy hoạch. Thời gian: liên tục từ 2023. Chủ thể: Trung tâm đào tạo huyện, Viện Quản lý đất đai.

  4. Tăng cường tuyên truyền và nâng cao sự tham gia của người dân: Đẩy mạnh công tác truyền thông, vận động người dân tham gia đóng góp ý kiến, giám sát thực hiện quy hoạch, tạo sự đồng thuận và trách nhiệm cộng đồng. Thời gian: 2023-2025. Chủ thể: UBND xã, các tổ chức đoàn thể.

  5. Phát triển mô hình sản xuất nông nghiệp bền vững: Khuyến khích ứng dụng khoa học công nghệ cao, phát triển các vùng chuyên canh chất lượng cao, nâng cao giá trị sản phẩm nông nghiệp, đồng thời bảo vệ môi trường sinh thái. Thời gian: 2023-2030. Chủ thể: Phòng Nông nghiệp huyện, các hợp tác xã nông nghiệp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước địa phương: Giúp hiểu rõ thực trạng, kết quả và khó khăn trong quy hoạch xây dựng NTM, từ đó hoạch định chính sách phù hợp và nâng cao hiệu quả quản lý.

  2. Nhà nghiên cứu và học viên ngành quản lý đất đai, phát triển nông thôn: Cung cấp cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và dữ liệu thực tiễn để phục vụ học tập, nghiên cứu và luận văn.

  3. Các tổ chức, doanh nghiệp đầu tư phát triển nông thôn: Tham khảo để đánh giá tiềm năng, cơ hội đầu tư và phối hợp thực hiện các dự án phát triển hạ tầng, sản xuất nông nghiệp.

  4. Cộng đồng dân cư và các tổ chức xã hội tại địa phương: Nâng cao nhận thức về vai trò của quy hoạch xây dựng NTM, tham gia đóng góp ý kiến và giám sát thực hiện quy hoạch nhằm bảo đảm quyền lợi và phát triển bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quy hoạch xây dựng nông thôn mới là gì?
    Quy hoạch xây dựng NTM là việc tổ chức không gian, sử dụng đất và hệ thống hạ tầng kỹ thuật, xã hội nhằm phát triển bền vững vùng nông thôn, bao gồm quy hoạch chung xây dựng xã và quy hoạch chi tiết điểm dân cư. Ví dụ, huyện Củ Chi đã lập quy hoạch chi tiết cho các xã Trung Lập Hạ và Tân Thông Hội.

  2. Kết quả thực hiện quy hoạch xây dựng NTM tại huyện Củ Chi như thế nào?
    Tính đến năm 2020, huyện đạt bình quân 14,9 tiêu chí/xã, với 10 xã đạt chuẩn NTM, đạt 81,67% mục tiêu đề ra. Các công trình công cộng như trụ sở xã, trạm y tế đạt 100% kế hoạch, tuy nhiên một số công trình khác còn chậm tiến độ.

  3. Những khó khăn chính trong thực hiện quy hoạch xây dựng NTM tại Củ Chi là gì?
    Bao gồm thiếu đồng bộ quy hoạch các cấp, nguồn lực đầu tư hạn chế, sự tham gia của người dân chưa cao và một số tiêu chuẩn kỹ thuật chưa phù hợp với xu hướng phát triển mới như xã NTM nâng cao hoặc đô thị hóa.

  4. Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
    Kết hợp thu thập số liệu thứ cấp từ các báo cáo, tài liệu quy hoạch và khảo sát sơ cấp qua phỏng vấn cán bộ, người dân với thang đo Likert để đánh giá mức độ hài lòng, hợp lý và hiệu quả của các công trình, dự án quy hoạch.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quy hoạch xây dựng NTM?
    Bao gồm hoàn thiện chính sách pháp luật, tăng cường huy động nguồn lực, nâng cao năng lực cán bộ, đẩy mạnh tuyên truyền và phát triển mô hình sản xuất nông nghiệp bền vững. Ví dụ, đào tạo hơn 1.600 lượt cán bộ trong 10 năm qua đã góp phần nâng cao hiệu quả thực hiện.

Kết luận

  • Huyện Củ Chi đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2011-2020, với mức tăng trưởng kinh tế bình quân 16,16% và thu nhập đầu người đạt 63,48 triệu đồng/năm.
  • Quy hoạch sử dụng đất và phát triển sản xuất nông nghiệp tại hai xã nghiên cứu đạt trên 80% kế hoạch, góp phần nâng cao đời sống người dân.
  • Một số công trình công cộng đã hoàn thành hoặc đang triển khai, tuy nhiên còn tồn tại khó khăn về đồng bộ quy hoạch và nguồn lực đầu tư.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện chính sách, huy động nguồn lực, nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường sự tham gia của người dân nhằm nâng cao hiệu quả quy hoạch đến năm 2030.
  • Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn quan trọng cho công tác quản lý, hoạch định chính sách và nghiên cứu phát triển nông thôn mới tại huyện Củ Chi và các địa phương tương tự.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất, tiếp tục theo dõi, đánh giá tiến độ và hiệu quả thực hiện quy hoạch xây dựng NTM trong giai đoạn tiếp theo.

Call to action: Các nhà quản lý, cán bộ địa phương và cộng đồng dân cư cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện thành công các mục tiêu xây dựng nông thôn mới, góp phần phát triển bền vững vùng nông thôn huyện Củ Chi.