Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh ngành công nghiệp công nghệ thông tin Việt Nam phát triển mạnh mẽ với tốc độ tăng trưởng doanh thu bình quân toàn ngành đạt khoảng 20-25%/năm trong giai đoạn 2001-2009, lĩnh vực phần mềm công nghệ thông tin trở thành ngành kinh tế quan trọng, đóng góp ngày càng lớn vào GDP quốc gia. Tổng công ty Viễn thông MobiFone, một trong ba nhà mạng di động lớn nhất Việt Nam, đã xác định kinh doanh phần mềm công nghệ thông tin là lĩnh vực mũi nhọn từ năm 2015 nhằm thích ứng với sự thay đổi của thị trường khi các ứng dụng OTT dần thay thế dịch vụ viễn thông truyền thống. Trung tâm Công nghệ Thông tin MobiFone được thành lập cùng năm với chức năng nghiên cứu, phát triển và kinh doanh phần mềm công nghệ thông tin, tập trung phục vụ khách hàng chính phủ và doanh nghiệp.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng kinh doanh phần mềm công nghệ thông tin của Trung tâm trong giai đoạn 2016-2019, làm rõ những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp thúc đẩy hoạt động kinh doanh trong giai đoạn 2020-2025 với tầm nhìn đến năm 2030. Nghiên cứu có phạm vi không gian tại Trung tâm Công nghệ Thông tin MobiFone, tập trung vào phần mềm phục vụ kinh doanh bên ngoài, không bao gồm phần mềm phục vụ nội bộ Tổng công ty.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho lãnh đạo Trung tâm trong hoạch định chiến lược phát triển, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và tăng trưởng doanh thu, hướng tới mục tiêu doanh thu phần mềm chiếm 25% tổng doanh thu của MobiFone vào năm 2030.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình kinh doanh phần mềm công nghệ thông tin, bao gồm:

  • Khái niệm phần mềm công nghệ thông tin: Được định nghĩa theo Luật Công nghệ thông tin số 67/2006/QH11, phần mềm là chương trình máy tính được mô tả bằng hệ thống ký hiệu, mã hoặc ngôn ngữ để điều khiển thiết bị số thực hiện chức năng nhất định. Phần mềm được phân loại thành phần mềm hệ thống, phần mềm ứng dụng, phần mềm công cụ và phần mềm tiện ích.

  • Lý thuyết kinh doanh phần mềm: Kinh doanh phần mềm được hiểu là quá trình đầu tư, nghiên cứu, phát triển và tiêu thụ sản phẩm hoặc dịch vụ phần mềm nhằm mục đích sinh lời. Hoạt động kinh doanh phần mềm bao gồm sản xuất phần mềm, kinh doanh dịch vụ phần mềm và gia công phần mềm.

  • Mô hình phân tích thị trường và chiến lược kinh doanh: Nghiên cứu thị trường, phân tích thị trường, hoạch định chiến lược và xây dựng kế hoạch kinh doanh là các yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp xác định cơ hội, giảm thiểu rủi ro và phát triển bền vững. Các yếu tố ảnh hưởng đến kinh doanh phần mềm gồm nguồn nhân lực, vốn, công nghệ, tổ chức quản lý và môi trường vĩ mô, ngành.

  • Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh doanh: Bao gồm chỉ tiêu doanh thu, lợi nhuận, các tỷ số tài chính và các chỉ tiêu kinh tế - xã hội như tạo việc làm, đóng góp ngân sách, nâng cao đời sống người lao động.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Sử dụng số liệu thứ cấp thu thập từ báo cáo của Trung tâm Công nghệ Thông tin MobiFone, Tổng công ty Viễn thông MobiFone, các tài liệu đã xuất bản và số liệu thống kê liên quan trong giai đoạn 2016-2019.

  • Phương pháp thu thập thông tin: Tổng hợp, xử lý số liệu thứ cấp từ các báo cáo tài chính, kế hoạch kinh doanh, kết quả thực hiện và các tài liệu nghiên cứu thị trường.

  • Phương pháp phân tích dữ liệu: Áp dụng phương pháp tổng hợp lý thuyết để làm rõ cơ sở lý luận; phương pháp phân tích, so sánh số liệu qua các năm để đánh giá thực trạng kinh doanh phần mềm của Trung tâm; sử dụng bảng số liệu và biểu đồ minh họa để trình bày kết quả.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào toàn bộ hoạt động kinh doanh phần mềm của Trung tâm trong giai đoạn 2016-2019, không giới hạn mẫu khảo sát riêng biệt do sử dụng dữ liệu thứ cấp.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu trong khoảng thời gian từ năm 2016 đến năm 2019; đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2020-2025 và tầm nhìn đến năm 2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng doanh thu ổn định và cao: Trung tâm đạt tốc độ tăng trưởng doanh thu hàng năm cao, với doanh thu phần mềm đóng góp ngày càng tăng trong tổng doanh thu của MobiFone. Ví dụ, kế hoạch doanh thu giai đoạn 2016-2019 cho thấy mức tăng trưởng bình quân trên 20% mỗi năm.

  2. Sản phẩm phần mềm chưa độc đáo, cạnh tranh cao: Các sản phẩm phần mềm của Trung tâm còn tương tự nhiều sản phẩm trên thị trường, chưa tạo được sự khác biệt rõ ràng. Điều này làm giảm sức cạnh tranh và khả năng thu hút khách hàng mới.

  3. Chưa khai thác hiệu quả nhóm khách hàng cá nhân: Trung tâm chủ yếu tập trung vào khách hàng chính phủ và doanh nghiệp, trong khi nhóm khách hàng cá nhân chưa được khai thác, dẫn đến bỏ lỡ tiềm năng thị trường rộng lớn.

  4. Nguồn lực công nghệ và nhân sự còn hạn chế: Công nghệ và cơ sở vật chất kỹ thuật chưa đáp ứng đủ nhu cầu phát triển sản phẩm mới; nguồn lực kỹ sư còn thiếu về số lượng và chất lượng, ảnh hưởng đến năng lực nghiên cứu và phát triển.

  5. Mô hình kinh doanh chưa ưu việt và chưa hoàn thành chỉ tiêu kế hoạch: Mô hình kinh doanh hiện tại chưa phát huy tối đa hiệu quả, chưa hoàn thành các chỉ tiêu kế hoạch kinh doanh do Tổng công ty giao, ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của Trung tâm.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân các hạn chế trên xuất phát từ cả yếu tố khách quan và chủ quan. Về khách quan, môi trường cạnh tranh trong ngành phần mềm công nghệ thông tin rất khốc liệt với nhiều doanh nghiệp lớn như FPT, Viettel, VNPT-IT, CMC cùng các công ty khởi nghiệp công nghệ. Công nghệ thay đổi nhanh chóng cũng tạo áp lực lớn cho Trung tâm trong việc cập nhật và phát triển sản phẩm mới.

Về chủ quan, Trung tâm còn hạn chế về nguồn lực công nghệ, nhân sự và mô hình kinh doanh chưa linh hoạt, chưa khai thác triệt để các phân khúc thị trường tiềm năng như khách hàng cá nhân. So sánh với các nghiên cứu trong ngành, việc tập trung phát triển sản phẩm độc đáo và mở rộng thị trường khách hàng cá nhân là xu hướng được nhiều doanh nghiệp thành công áp dụng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng doanh thu hàng năm, bảng phân tích cơ cấu khách hàng và sản phẩm, cũng như bảng đánh giá nguồn lực công nghệ và nhân sự để minh họa rõ nét thực trạng và các điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng và tính độc đáo của sản phẩm phần mềm

    • Tập trung nghiên cứu và phát triển các sản phẩm có tính sáng tạo, ứng dụng công nghệ mới như AI, Big Data, IoT để tạo lợi thế cạnh tranh.
    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ sản phẩm độc quyền lên ít nhất 40% trong tổng danh mục sản phẩm trong vòng 3 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Ban R&D và phòng phát triển sản phẩm.

  2. Khai thác nhóm khách hàng cá nhân hiệu quả hơn

    • Xây dựng các giải pháp phần mềm phù hợp với nhu cầu cá nhân, triển khai các chiến dịch marketing tập trung vào phân khúc này.
    • Mục tiêu: Đạt tăng trưởng doanh thu từ khách hàng cá nhân ít nhất 15% mỗi năm trong 5 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng kinh doanh và marketing.

  3. Nâng cao năng lực công nghệ và cơ sở vật chất kỹ thuật

    • Đầu tư nâng cấp hạ tầng công nghệ, hợp tác với các hãng công nghệ lớn để tiếp cận công nghệ tiên tiến.
    • Mục tiêu: Hoàn thiện hệ thống công nghệ mới trong vòng 2 năm, đáp ứng nhu cầu phát triển sản phẩm mới.
    • Chủ thể thực hiện: Ban quản lý kỹ thuật và đối tác công nghệ.

  4. Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao

    • Tăng cường đào tạo, tuyển dụng kỹ sư công nghệ thông tin có trình độ cao, xây dựng chính sách đãi ngộ hấp dẫn để giữ chân nhân tài.
    • Mục tiêu: Tăng số lượng kỹ sư trình độ cao lên 30% trong 3 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng nhân sự và đào tạo.

  5. Áp dụng mô hình kinh doanh 3 lớp và nâng cấp Trung tâm thành Công ty Công nghệ Thông tin MobiFone

    • Triển khai mô hình kinh doanh 3 lớp nhằm tối ưu hóa quản lý và vận hành, đồng thời nâng cấp Trung tâm thành công ty độc lập để tăng tính chủ động và linh hoạt.
    • Mục tiêu: Hoàn thành chuyển đổi mô hình trong vòng 2 năm, nâng cao hiệu quả kinh doanh và khả năng cạnh tranh.
    • Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo Trung tâm và Tổng công ty Viễn thông MobiFone.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và quản lý Trung tâm Công nghệ Thông tin MobiFone

    • Hỗ trợ hoạch định chiến lược phát triển kinh doanh phần mềm, nâng cao năng lực cạnh tranh và hiệu quả hoạt động.

  2. Các doanh nghiệp công nghệ thông tin và phần mềm trong nước

    • Tham khảo kinh nghiệm, phân tích thực trạng và giải pháp phát triển kinh doanh phần mềm trong môi trường cạnh tranh khốc liệt.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản trị Kinh doanh, Công nghệ Thông tin

    • Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về kinh doanh phần mềm, phương pháp nghiên cứu và phân tích thị trường.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức hỗ trợ phát triển công nghiệp công nghệ thông tin

    • Tham khảo để xây dựng chính sách hỗ trợ doanh nghiệp phát triển công nghệ, thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao kinh doanh phần mềm công nghệ thông tin lại có tính cạnh tranh cao?
    Do đặc thù sản phẩm dễ sao chép, công nghệ thay đổi nhanh và nhiều doanh nghiệp lớn tham gia thị trường, nên cạnh tranh rất khốc liệt.

  2. Nhóm khách hàng cá nhân có tiềm năng như thế nào đối với Trung tâm?
    Nhóm khách hàng cá nhân chiếm thị phần lớn và có nhu cầu đa dạng, khai thác hiệu quả sẽ mở rộng doanh thu và thị trường cho Trung tâm.

  3. Các công nghệ mới nào được Trung tâm ứng dụng trong phát triển sản phẩm?
    Trung tâm ứng dụng Cloud, AI, Big Data, IoT nhằm nâng cao chất lượng và tính cạnh tranh của sản phẩm phần mềm.

  4. Mô hình kinh doanh 3 lớp là gì và lợi ích ra sao?
    Mô hình 3 lớp phân chia rõ ràng các chức năng quản lý, phát triển và kinh doanh, giúp tối ưu hóa vận hành và tăng hiệu quả kinh doanh.

  5. Làm thế nào để nâng cao chất lượng nhân sự trong lĩnh vực phần mềm?
    Bằng cách đào tạo chuyên sâu, tuyển dụng nhân tài, xây dựng chính sách đãi ngộ và tạo môi trường làm việc sáng tạo, thu hút nhân lực chất lượng cao.

Kết luận

  • Trung tâm Công nghệ Thông tin MobiFone đã đạt được tăng trưởng doanh thu ổn định và có những thành tựu bước đầu trong kinh doanh phần mềm công nghệ thông tin giai đoạn 2016-2019.
  • Các hạn chế chính gồm sản phẩm chưa độc đáo, chưa khai thác nhóm khách hàng cá nhân, nguồn lực công nghệ và nhân sự còn hạn chế, mô hình kinh doanh chưa tối ưu.
  • Nguyên nhân xuất phát từ môi trường cạnh tranh khốc liệt và các yếu tố nội tại như nguồn lực và chiến lược chưa phù hợp.
  • Đề xuất 6 nhóm giải pháp đồng bộ nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm, mở rộng thị trường, phát triển công nghệ và nhân sự, đổi mới mô hình kinh doanh và nâng cấp tổ chức.
  • Tiếp tục triển khai nghiên cứu và thực hiện các giải pháp trong giai đoạn 2020-2025 để đạt mục tiêu doanh thu phần mềm chiếm 25% tổng doanh thu MobiFone vào năm 2030.

Hành động tiếp theo: Lãnh đạo Trung tâm cần xây dựng kế hoạch chi tiết triển khai các giải pháp, phân bổ nguồn lực phù hợp và theo dõi đánh giá hiệu quả thường xuyên để điều chỉnh kịp thời.