Đánh giá hiệu quả và đề xuất hướng sử dụng đất sản xuất nông nghiệp tại huyện Như Xuân, tỉnh Thanh Hóa

• Tác giả: Lê Thị Dung
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Đức Nhuận
• Trường học: Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Quản lý đất đai
• Đề tài: Đánh giá hiệu quả và đề xuất hướng sử dụng đất sản xuất nông nghiệp trên địa bàn huyện Như Xuân, tỉnh Thanh Hóa
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU
• 1.1. Cơ sở lý luận về sử dụng đất nông nghiệp
• 1.2. Đất nông nghiệp và tình hình sử dụng đất sản xuất nông nghiệp
• 1.3. Nông nghiệp vùng khí hậu nhiệt đới
• 1.4. Vấn đề suy thoái đất nông nghiệp
• 1.5. Nguyên tắc và quan điểm sử dụng đất nông nghiệp
• 1.6. Hiệu quả sử dụng đất và đánh giá hiệu quả sử dụng đất sản xuất nông nghiệp
• 1.7. Khái quát về hiệu quả và hiệu quả sử dụng đất
• 1.8. Đặc điểm, phương pháp đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp
• 1.9. Sử dụng đất nông nghiệp theo quan điểm sinh thái và phát triển bền vững. Sự cần thiết phải xây dựng nền nông nghiệp bền vững
• 1.10. Định hướng sử dụng đất nông nghiệp
• 1.11. Tình hình nghiên cứu hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp trên thế giới và ở Việt Nam
• 1.12. Tình hình nghiên cứu hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp ở Việt Nam
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 2.2. Nội dung nghiên cứu
• 2.3. Đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và tình hình sử dụng đất của huyện Như Xuân
• 2.4. Đánh giá hiệu quả các loại hình sử dụng đất sản xuất nông nghiệp
• 2.5. Đề xuất phương hướng sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn huyện
• 2.6. Phương pháp nghiên cứu
• 2.6.1. Chọn địa điểm nghiên cứu và phân vùng nghiên cứu
• 2.6.2. Phương pháp điều tra thu thập số liệu
• 2.6.3. Phương pháp tổng hợp và đánh giá hiệu quả
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và tình hình sử dụng đất của huyện Như Xuân
• 3.1.1. Điều kiện tự nhiên
• 3.1.2. Thực trạng phát triển kinh tế - xã hội. Dân số, việc làm và thu nhập
• 3.1.3. Thực trạng phát triển cơ sở hạ tầng. Đánh giá tình hình sử dụng đất đai của Huyện Như Xuân
• 3.2. Đánh giá hiệu quả các loại hình sử dụng đất sản xuất nông nghiệp
• 3.3. Mô tả các loại hình sử dụng đất của từng vùng
• 3.4. Đề xuất phương hướng sử dụng đất sản xuất nông nghiệp trên địa bàn Huyện Như Xuân
• 3.4.1. Lựa chọn loại hình sử dụng đất thích hợp
• 3.4.2. Đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất sản xuất nông nghiệp
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng quan về đánh giá và đề xuất sử dụng đất nông nghiệp huyện Như Xuân

Đánh giá và đề xuất sử dụng đất nông nghiệp huyện Như Xuân, Thanh Hóa là một chủ đề quan trọng trong bối cảnh phát triển nông nghiệp hiện nay. Đất nông nghiệp không chỉ là nguồn tài nguyên quý giá mà còn là yếu tố quyết định đến sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Việc đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp giúp xác định tiềm năng và thách thức trong việc phát triển sản xuất nông nghiệp bền vững.

1.1. Đất nông nghiệp Như Xuân Tình hình và tiềm năng

Huyện Như Xuân có tổng diện tích tự nhiên là 72.171,84 ha, trong đó đất sản xuất nông nghiệp chiếm 22,25%. Địa hình đồi núi thuận lợi cho việc phát triển nông nghiệp, tuy nhiên, việc khai thác và sử dụng đất còn nhiều hạn chế. Cần có các giải pháp để nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp.

1.2. Tầm quan trọng của việc đánh giá hiệu quả sử dụng đất

Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp giúp xác định các loại hình sản xuất phù hợp, từ đó đề xuất các phương án quy hoạch hợp lý. Điều này không chỉ nâng cao năng suất mà còn bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.

II. Vấn đề và thách thức trong sử dụng đất nông nghiệp huyện Như Xuân

Việc sử dụng đất nông nghiệp tại huyện Như Xuân đang đối mặt với nhiều thách thức. Sự gia tăng dân số và nhu cầu phát triển kinh tế đã dẫn đến áp lực lớn lên tài nguyên đất. Bên cạnh đó, tình trạng suy thoái đất cũng đang diễn ra, ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng sản phẩm nông nghiệp.

2.1. Tình trạng suy thoái đất nông nghiệp

Suy thoái đất nông nghiệp tại Như Xuân chủ yếu do việc khai thác quá mức và thiếu biện pháp bảo vệ. Theo báo cáo, gần 20% diện tích đất nông nghiệp bị suy thoái do các hoạt động sản xuất nông nghiệp không bền vững.

2.2. Áp lực từ đô thị hóa và công nghiệp hóa

Quá trình đô thị hóa và công nghiệp hóa đang làm giảm diện tích đất nông nghiệp. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp mà còn tác động đến an ninh lương thực của địa phương.

III. Phương pháp đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp

Để đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp, cần áp dụng các phương pháp khoa học và thực tiễn. Việc thu thập dữ liệu và phân tích tình hình sử dụng đất hiện tại là rất quan trọng. Các chỉ tiêu đánh giá cần được xác định rõ ràng để có cái nhìn tổng quan về hiệu quả sử dụng đất.

3.1. Phương pháp thu thập dữ liệu

Dữ liệu được thu thập từ các nguồn khác nhau như điều tra thực địa, số liệu thống kê và tài liệu nghiên cứu. Việc này giúp có cái nhìn chính xác về tình hình sử dụng đất nông nghiệp tại huyện Như Xuân.

3.2. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả

Các chỉ tiêu đánh giá bao gồm năng suất cây trồng, hiệu quả kinh tế, và tác động đến môi trường. Những chỉ tiêu này sẽ giúp xác định được loại hình sử dụng đất nào là hiệu quả nhất.

IV. Đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp

Để nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp, cần có các giải pháp đồng bộ và hiệu quả. Việc quy hoạch sử dụng đất hợp lý, áp dụng công nghệ mới và cải thiện kỹ thuật canh tác là những yếu tố quan trọng. Đồng thời, cần có chính sách hỗ trợ từ chính quyền địa phương.

4.1. Quy hoạch sử dụng đất hợp lý

Quy hoạch sử dụng đất cần dựa trên tiềm năng và điều kiện thực tế của từng vùng. Việc này giúp tối ưu hóa việc sử dụng đất và nâng cao hiệu quả sản xuất.

4.2. Ứng dụng công nghệ mới trong sản xuất

Áp dụng công nghệ mới vào sản xuất nông nghiệp sẽ giúp nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Các mô hình sản xuất hiện đại cần được khuyến khích và nhân rộng.

V. Kết luận và hướng đi tương lai cho sử dụng đất nông nghiệp

Việc đánh giá và đề xuất sử dụng đất nông nghiệp huyện Như Xuân là cần thiết để phát triển bền vững. Cần có sự phối hợp giữa các cấp chính quyền và người dân trong việc thực hiện các giải pháp đã đề xuất. Hướng đi tương lai cần tập trung vào việc bảo vệ tài nguyên đất và phát triển nông nghiệp bền vững.

5.1. Tầm quan trọng của sự hợp tác

Sự hợp tác giữa các bên liên quan là rất quan trọng trong việc thực hiện các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất. Điều này sẽ giúp tạo ra một môi trường sản xuất nông nghiệp bền vững.

5.2. Định hướng phát triển bền vững

Định hướng phát triển bền vững cần được đặt lên hàng đầu trong các chính sách và quy hoạch sử dụng đất. Điều này không chỉ đảm bảo an ninh lương thực mà còn bảo vệ môi trường.

## Tổng quan nghiên cứu

Huyện Như Xuân, tỉnh Thanh Hóa, với tổng diện tích tự nhiên khoảng 72.172 ha, trong đó đất sản xuất nông nghiệp chiếm 16.065 ha (22,25%), là vùng có tiềm năng phát triển nông nghiệp đa dạng nhờ địa hình đồi núi thuận lợi. Tuy nhiên, diện tích đất nông nghiệp đang bị thu hẹp do áp lực đô thị hóa, công nghiệp hóa và gia tăng dân số. Việc sử dụng đất nông nghiệp hiệu quả, bền vững trở thành vấn đề cấp thiết nhằm đảm bảo an ninh lương thực, phát triển kinh tế xã hội và bảo vệ môi trường.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào đánh giá hiện trạng sử dụng đất năm 2018 và biến động giai đoạn 2016-2018, phân tích hiệu quả kinh tế, xã hội và môi trường của các loại hình sử dụng đất sản xuất nông nghiệp, từ đó đề xuất các hướng sử dụng đất phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất trên địa bàn huyện. Nghiên cứu có phạm vi thời gian 3 năm (2016-2018) và không gian tại 4 xã đại diện cho 2 vùng sinh thái, kinh tế xã hội của huyện.

Ý nghĩa khoa học của đề tài là hoàn thiện lý luận về đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp và đề xuất các loại hình sử dụng đất hiệu quả. Về thực tiễn, kết quả nghiên cứu làm cơ sở cho quy hoạch, lập kế hoạch sử dụng đất, khai thác tối đa tiềm năng đất nông nghiệp, góp phần phát triển nông nghiệp bền vững và nâng cao đời sống nhân dân huyện Như Xuân.

---

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

- **Lý thuyết hiệu quả sử dụng đất**: Đánh giá hiệu quả sử dụng đất dựa trên ba khía cạnh kinh tế, xã hội và môi trường, trong đó hiệu quả kinh tế được đo bằng giá trị sản xuất, thu nhập thuần và hiệu quả đồng vốn; hiệu quả xã hội thể hiện qua khả năng tạo việc làm, thu hút lao động và giảm nghèo; hiệu quả môi trường đánh giá qua bảo vệ độ phì nhiêu đất, tỷ lệ che phủ và ý thức sử dụng thuốc bảo vệ thực vật.

- **Lý thuyết phát triển nông nghiệp bền vững**: Nông nghiệp bền vững là hệ thống sản xuất đáp ứng nhu cầu hiện tại mà không làm tổn hại đến khả năng sản xuất của các thế hệ tương lai, đảm bảo cân bằng sinh thái, hiệu quả kinh tế và phát triển xã hội.

- **Mô hình định hướng sử dụng đất nông nghiệp**: Xác định cơ cấu cây trồng, vật nuôi phù hợp với điều kiện sinh thái, kinh tế xã hội, dựa trên kết quả đánh giá hiện trạng và tiềm năng đất đai, nhằm chuyển đổi hệ thống cây trồng theo hướng chuyên môn hóa, đa dạng hóa và bảo vệ môi trường.

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu**: Số liệu thứ cấp thu thập từ các cơ quan quản lý như Phòng Nông nghiệp và PTNT, Phòng Tài nguyên Môi trường tỉnh Thanh Hóa, các báo cáo, bản đồ đất đai giai đoạn 2016-2018; số liệu sơ cấp thu thập qua điều tra 120 hộ nông dân tại 4 xã đại diện cho 2 vùng sinh thái và kinh tế xã hội.

- **Phương pháp chọn mẫu**: Chọn ngẫu nhiên 30 hộ/xã, đảm bảo đại diện các nhóm hộ giàu, trung bình và nghèo.

- **Phương pháp phân tích**: Xử lý số liệu bằng phần mềm Excel, phân tích chuỗi thời gian để nhận biết biến động sử dụng đất và hiệu quả kinh tế; đánh giá hiệu quả sử dụng đất dựa trên các chỉ tiêu kinh tế, xã hội và môi trường theo tiêu chí đã xây dựng.

- **Timeline nghiên cứu**: Thu thập và phân tích số liệu trong 3 năm (2016-2018), điều tra thực địa và khảo sát hộ dân trong năm 2018.

---

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

1. **Hiện trạng sử dụng đất**: Đất sản xuất nông nghiệp chiếm 22,25% tổng diện tích huyện, với biến động giảm nhẹ trong giai đoạn 2016-2018 do chuyển đổi mục đích sử dụng đất sang công nghiệp và đô thị hóa.

2. **Hiệu quả kinh tế**: Giá trị sản xuất nông nghiệp năm 2018 đạt 423,39 tỷ đồng, tăng gần gấp đôi so với năm 2015; hiệu quả đồng vốn và thu nhập thuần trên đơn vị diện tích đất sản xuất nông nghiệp có xu hướng tăng, đặc biệt ở các vùng chuyên canh cây công nghiệp và cây ăn quả.

3. **Hiệu quả xã hội**: Tỷ lệ thu hút lao động trong nông nghiệp cao, góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo từ 51,3% năm 2015 xuống còn 37,37% năm 2018; việc làm và thu nhập của người dân được cải thiện rõ rệt.

4. **Hiệu quả môi trường**: Tỷ lệ che phủ rừng tăng từ 63% năm 2010 lên 68,9% năm 2015; việc sử dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật được quản lý tốt hơn, góp phần bảo vệ độ phì nhiêu đất và giảm thiểu ô nhiễm môi trường.

### Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của sự cải thiện hiệu quả sử dụng đất là do áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, chuyển đổi cơ cấu cây trồng phù hợp với điều kiện sinh thái và kinh tế xã hội, cùng với chính sách giao đất ổn định và đầu tư phát triển hạ tầng thủy lợi. So với các nghiên cứu trong khu vực, kết quả này phù hợp với xu hướng phát triển nông nghiệp bền vững, đồng thời thể hiện sự chuyển dịch tích cực từ sản xuất nhỏ lẻ sang sản xuất hàng hóa tập trung.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng giá trị sản xuất nông nghiệp, bảng so sánh hiệu quả kinh tế các loại hình sử dụng đất và biểu đồ tỷ lệ che phủ rừng qua các năm để minh họa rõ nét các xu hướng phát triển.

---

## Đề xuất và khuyến nghị

1. **Tăng cường ứng dụng khoa học kỹ thuật**: Đẩy mạnh chuyển giao công nghệ, giống mới năng suất cao, kỹ thuật canh tác tiên tiến nhằm nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm nông nghiệp trong vòng 3-5 năm tới, do Sở Nông nghiệp và PTNT chủ trì.

2. **Phát triển cơ sở hạ tầng thủy lợi**: Đầu tư nâng cấp hệ thống kênh mương, hồ chứa để đảm bảo tưới tiêu cho ít nhất 80% diện tích đất sản xuất nông nghiệp trong 5 năm tới, phối hợp giữa UBND huyện và các ngành liên quan.

3. **Chính sách hỗ trợ và đào tạo nguồn nhân lực**: Tổ chức các lớp tập huấn kỹ thuật, quản lý sản xuất và thị trường cho nông dân, đặc biệt là các hộ nghèo và trung bình, nhằm nâng cao năng lực sản xuất và tiếp cận thị trường trong 2 năm tới.

4. **Bảo vệ và cải tạo đất đai**: Thực hiện các biện pháp bảo vệ độ phì nhiêu đất, hạn chế sử dụng phân bón hóa học quá mức, khuyến khích sử dụng phân hữu cơ và thuốc bảo vệ thực vật sinh học, đảm bảo hiệu quả môi trường bền vững, do Phòng Tài nguyên Môi trường phối hợp thực hiện.

---

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. **Nhà quản lý và hoạch định chính sách**: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng các chính sách phát triển nông nghiệp bền vững, quy hoạch sử dụng đất hiệu quả.

2. **Các nhà nghiên cứu và học thuật**: Tham khảo phương pháp đánh giá hiệu quả sử dụng đất và các kết quả thực tiễn để phát triển nghiên cứu sâu hơn về quản lý đất đai và phát triển nông nghiệp.

3. **Nông dân và hợp tác xã nông nghiệp**: Áp dụng các đề xuất về kỹ thuật canh tác, chuyển đổi cơ cấu cây trồng để nâng cao hiệu quả sản xuất và thu nhập.

4. **Các tổ chức phát triển và đầu tư**: Đánh giá tiềm năng và hiệu quả sử dụng đất để đầu tư phát triển các dự án nông nghiệp, thủy lợi và hạ tầng liên quan.

---

## Câu hỏi thường gặp

1. **Tại sao cần đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp?**  
Đánh giá giúp xác định mức độ khai thác và sử dụng đất có hiệu quả, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao năng suất, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.

2. **Phương pháp nào được sử dụng để đánh giá hiệu quả sử dụng đất?**  
Kết hợp phân tích số liệu thứ cấp và điều tra sơ cấp, sử dụng các chỉ tiêu kinh tế, xã hội và môi trường, phân tích chuỗi thời gian và xử lý số liệu bằng phần mềm Excel.

3. **Hiệu quả kinh tế được đo lường như thế nào?**  
Thông qua giá trị sản xuất, thu nhập thuần và hiệu quả đồng vốn trên đơn vị diện tích đất sản xuất nông nghiệp.

4. **Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp?**  
Bằng cách áp dụng tiến bộ kỹ thuật, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, cải tạo đất, phát triển hạ tầng thủy lợi và đào tạo nguồn nhân lực.

5. **Nghiên cứu có áp dụng cho các vùng khác không?**  
Phương pháp và kết quả có thể tham khảo và điều chỉnh phù hợp với điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội của các vùng khác có đặc điểm tương tự.

---

## Kết luận

- Đã đánh giá chi tiết hiện trạng và biến động sử dụng đất sản xuất nông nghiệp huyện Như Xuân giai đoạn 2016-2018.  
- Xác định hiệu quả kinh tế, xã hội và môi trường của các loại hình sử dụng đất, làm cơ sở lựa chọn loại hình phù hợp.  
- Đề xuất các giải pháp kỹ thuật, chính sách và quản lý nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp.  
- Nghiên cứu góp phần hoàn thiện lý luận và thực tiễn quản lý đất đai nông nghiệp bền vững.  
- Khuyến nghị triển khai các bước tiếp theo trong 3-5 năm tới để phát huy tối đa tiềm năng đất đai và phát triển kinh tế xã hội huyện Như Xuân.

**Hành động tiếp theo**: Các cơ quan chức năng và nhà nghiên cứu cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp.