Đánh Giá Thực Trạng Giải Quyết Khiếu Nại Đất Đai Tại Hội An

• Tác giả: Đặng Thị Hồng Vân
• Người hướng dẫn: PGS. Bùi Quang Thành
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Quản lý đất đai
• Đề tài: Đánh Giá Thực Trạng Giải Quyết Khiếu Nại Đất Đai Tại Hội An
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2021
• Địa điểm: Hội An

• LỜI CAM̟ Đ0AN̟
• LỜI CẢM̟ ƠN̟

I. Tổng Quan Về Khiếu Nại Đất Đai Hội An Khái Niệm Vai Trò

Khiếu nại là một hiện tượng xã hội phức tạp, được nhìn nhận từ nhiều góc độ khác nhau. Nó diễn ra thường xuyên và phổ biến trong đời sống. Theo nghĩa rộng, khiếu nại là việc cá nhân, cơ quan, tổ chức yêu cầu xem xét lại quyết định, hành vi khi có căn cứ cho rằng quyền lợi của mình bị xâm hại. Các quyết định, hành vi này có thể trái pháp luật hoặc không đúng quy định. Theo nghĩa hẹp, khiếu nại hướng vào phạm vi hoạt động của bộ máy nhà nước, dựa trên nhận định về tính trái pháp luật của các quyết định, hành vi. Luật Khiếu nại năm 2011 định nghĩa: "Khiếu nại là việc công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức theo thủ tục do Luật này quy định, đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình".

1.1. Định Nghĩa Chi Tiết về Khiếu Nại Đất Đai

Khiếu nại đất đai là việc người sử dụng đất, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến sử dụng đất theo thủ tục của Luật Khiếu nại năm 2011 đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính về đất đai hoặc quyết định giải quyết tranh chấp đất đai khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình. Điều này bao gồm cả việc khiếu nại về quyết định thu hồi đất Hội An.

1.2. Phân Biệt Khiếu Nại và Tố Cáo Trong Lĩnh Vực Đất Đai

Cần phân biệt rõ khiếu nại và tố cáo. Khiếu nại nhằm bảo vệ quyền lợi của người khiếu nại khi cho rằng quyết định hành chính, hành vi hành chính là sai trái. Tố cáo là việc công dân báo cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền về hành vi vi phạm pháp luật của bất kỳ cơ quan, tổ chức, cá nhân nào gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại đến lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức. Tố cáo tập trung vào hành vi vi phạm pháp luật, không nhất thiết liên quan trực tiếp đến quyền lợi của người tố cáo.

II. Thực Trạng Giải Quyết Khiếu Nại Đất Đai ở Hội An Vấn Đề

Trong những năm qua, các cấp ủy đảng và chính quyền thành phố Hội An đặc biệt quan tâm đến công tác giải quyết khiếu nại đất đai của công dân. Tuy nhiên, trên địa bàn Thành phố những năm gần đây các đơn thư khiếu nại, tố cáo ngày càng có xu hướng gia tăng và phức tạp, đặc biệt là các đơn thư vượt cấp, kéo dài. Khi Luật khiếu nại năm 2011, Luật tố cáo năm 2011 có hiệu lực, công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo đã có những chuyển biến đáng kể. Mặc dù các cấp chính quyền đã có nhiều cố gắng trong công tác này, song vì công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo là vấn đề nhạy cảm và liên quan đến nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội và hoạt động quản lý nhà nước nên việc giải quyết khiếu nại, tố cáo vẫn chưa thực sự hiệu quả, chưa đáp ứng được nhu cầu thực tiễn.

2.1. Nguyên Nhân Dẫn Đến Khiếu Nại Đất Đai Gia Tăng

Một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn đến tình trạng trên là do pháp luật về khiếu nại, tố cáo còn một số hạn chế, nhiều quy định còn thiếu tính cụ thể. Việc giải quyết phải tuân theo các quy định của pháp luật, tôn trọng sự thật khách quan, bảo đảm tính công khai, công bằng, đề cao trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền, quyền và nghĩa vụ của người khiếu nại, tố cáo. Tuy nhiên trên thực tế vẫn còn phổ biến tình trạng đùn đẩy, không thực hiện đầy đủ các quy định của pháp luật làm ảnh hưởng trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, làm suy giảm niềm tin của nhân dân vào Đảng, Nhà nước và chính quyền địa phương, gây mất an ninh chính trị và làm thiệt hại không nhỏ đến lợi ích kinh tế của cá nhân, tổ chức người khiếu nại, tố cáo cũng như của địa phương.

2.2. Ảnh Hưởng Của Quy Hoạch Đất Đai Đến Khiếu Nại ở Hội An

Việc thực hiện quy hoạch đất đai Hội An cũng là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến tình hình khiếu nại. Sự thay đổi quy hoạch, việc công bố thông tin quy hoạch chưa đầy đủ, hoặc việc thực hiện quy hoạch không đúng trình tự, thủ tục có thể gây ra những bức xúc trong dân, dẫn đến khiếu nại. Đặc biệt, các vấn đề liên quan đến bồi thường khi thu hồi đất thường là nguyên nhân chính gây ra các vụ khiếu nại phức tạp.

III. Quy Trình Giải Quyết Khiếu Nại Đất Đai Theo Pháp Luật Hiện Hành

Việc giải quyết khiếu nại phải tuân theo các quy định của pháp luật, tôn trọng sự thật khách quan, bảo đảm tính công khai, công bằng, đề cao trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền, quyền và nghĩa vụ của người khiếu nại, tố cáo. Tuy nhiên trên thực tế vẫn còn phổ biến tình trạng đùn đẩy, không thực hiện đầy đủ các quy định của pháp luật làm ảnh hưởng trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, làm suy giảm niềm tin của nhân dân vào Đảng, Nhà nước và chính quyền địa phương, gây mất an ninh chính trị và làm thiệt hại không nhỏ đến lợi ích kinh tế của cá nhân, tổ chức người khiếu nại, tố cáo cũng như của địa phương.

3.1. Thẩm Quyền Giải Quyết Khiếu Nại Đất Đai Các Cấp

Xác định đúng thẩm quyền giải quyết là yếu tố then chốt để đảm bảo vụ việc được xử lý đúng pháp luật và hiệu quả. Theo quy định, Chủ tịch UBND cấp xã có thẩm quyền giải quyết khiếu nại lần đầu đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của mình. Chủ tịch UBND cấp huyện giải quyết khiếu nại lần hai (nếu không đồng ý với kết quả giải quyết lần đầu) hoặc giải quyết lần đầu đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của các phòng, ban chuyên môn thuộc UBND cấp huyện. Chủ tịch UBND cấp tỉnh giải quyết khiếu nại lần hai đối với quyết định giải quyết của Chủ tịch UBND cấp huyện.

3.2. Thời Hiệu và Thủ Tục Khiếu Nại Đất Đai Cần Lưu Ý

Người khiếu nại cần nắm rõ thời hiệu khiếu nại đất đai, thường là 90 ngày kể từ ngày nhận được quyết định hành chính hoặc biết được hành vi hành chính. Hồ sơ khiếu nại cần đầy đủ các giấy tờ liên quan, trình bày rõ nội dung khiếu nại, lý do khiếu nại và yêu cầu giải quyết. Việc tuân thủ đúng thủ tục sẽ giúp quá trình giải quyết diễn ra nhanh chóng và thuận lợi hơn.

3.3. Quyền và Nghĩa Vụ của Người Khiếu Nại Đất Đai

Người khiếu nại có quyền được biết thông tin, tài liệu liên quan đến nội dung khiếu nại; được trình bày ý kiến, đưa ra bằng chứng; được nhận quyết định giải quyết khiếu nại. Đồng thời, người khiếu nại có nghĩa vụ cung cấp thông tin chính xác, trung thực; chấp hành quyết định giải quyết khiếu nại đã có hiệu lực pháp luật.

IV. Đánh Giá Thực Trạng Giải Quyết Khiếu Nại Đất Đai Tại Hội An

Đánh giá một cách khách quan và toàn diện thực trạng giải quyết khiếu nại về đất đai trên địa bàn thành phố Hội An. Từ đó là cơ sở đề xuất các giải pháp hạn chế khiếu nại và nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại trên địa bàn nghiên cứu.

4.1. Thuận Lợi Trong Giải Quyết Khiếu Nại Đất Đai

Những thuận lợi trong công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai trên địa bàn thành phố Hội An. Cần chỉ ra những yếu tố tích cực, những kinh nghiệm tốt đã được áp dụng thành công.

4.2. Tồn Tại và Hạn Chế Trong Giải Quyết Khiếu Nại Đất Đai

Những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân trong hoạt động giải quyết khiếu nại về đất đai trên địa bàn thành phố Hội An. Phân tích sâu sắc những điểm yếu cần khắc phục để nâng cao hiệu quả công tác.

V. Giải Pháp Nâng Cao Hiệu Quả Giải Quyết Khiếu Nại Đất Đai Hội An

Đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu lực, hiệu quả giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai trên địa bàn thành phố Hội An. Các giải pháp cần cụ thể, khả thi và phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương.

5.1. Giải Pháp Chung Để Giảm Thiểu Khiếu Nại Đất Đai

Các giải pháp chung có thể áp dụng để giảm thiểu tình trạng khiếu nại, tố cáo về đất đai. Ví dụ: tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật; nâng cao năng lực cán bộ; cải cách thủ tục hành chính; tăng cường kiểm tra, giám sát.

5.2. Giải Pháp Cụ Thể Cho Thành Phố Hội An

Các giải pháp cụ thể phù hợp với đặc thù của thành phố Hội An. Ví dụ: rà soát, điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất; tăng cường đối thoại với người dân; giải quyết dứt điểm các vụ việc tồn đọng; xây dựng cơ chế phối hợp giữa các cơ quan chức năng.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội ngày càng nhanh, các vấn đề liên quan đến đất đai trở thành một trong những nguyên nhân chính phát sinh khiếu nại, tố cáo tại nhiều địa phương. Tại thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam, với diện tích tự nhiên khoảng 6.355 ha và dân số gần 100.000 người, hoạt động quản lý và sử dụng đất đai có nhiều phức tạp do sự phát triển đô thị, du lịch và công nghiệp. Từ năm 2015 đến 2019, số lượng đơn thư khiếu nại về đất đai trên địa bàn có xu hướng tăng, trong đó các nội dung chủ yếu liên quan đến thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và giải quyết tranh chấp đất đai.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai trên địa bàn thành phố Hội An trong giai đoạn 2015-2019, làm rõ những khó khăn, tồn tại và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai. Nghiên cứu có phạm vi không gian tại thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam và phạm vi thời gian từ năm 2015 đến 2019. Kết quả nghiên cứu góp phần nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước về đất đai, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người dân, đồng thời giữ vững an ninh chính trị và trật tự xã hội trên địa bàn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhà nước về khiếu nại, tố cáo và quản lý đất đai, bao gồm:

• Lý thuyết về quyền khiếu nại, tố cáo: Khiếu nại, tố cáo là quyền cơ bản của công dân được Hiến pháp và pháp luật quy định nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, đồng thời là kênh thông tin phản ánh việc thực thi quyền lực nhà nước.

• Mô hình quản lý giải quyết khiếu nại, tố cáo: Bao gồm các bước tiếp nhận, thụ lý, xác minh, đối thoại, ra quyết định và thi hành quyết định giải quyết khiếu nại, tố cáo.

• Khái niệm chính: Khiếu nại về đất đai, tố cáo về đất đai, quyền sử dụng đất, bồi thường giải phóng mặt bằng, tái định cư, thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tố cáo.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Sử dụng số liệu thứ cấp từ các báo cáo của UBND thành phố Hội An, Phòng Tài nguyên và Môi trường, Phòng Thanh tra thành phố, các văn bản pháp luật liên quan; đồng thời tiến hành khảo sát điều tra sơ cấp với 80 hộ gia đình, cá nhân có đơn khiếu nại về đất đai thuộc thẩm quyền giải quyết của Chủ tịch UBND thành phố trong giai đoạn 2015-2019.

• Phương pháp phân tích: Phân tích thống kê mô tả, so sánh số liệu qua các năm, đánh giá thực trạng và nguyên nhân; sử dụng phương pháp đối chiếu, phân tích so sánh với các nghiên cứu và thực tiễn khác.

• Timeline nghiên cứu: Thu thập số liệu và tài liệu từ năm 2020, khảo sát điều tra trong quý 1 năm 2021, phân tích và hoàn thiện luận văn trong quý 2 năm 2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tình hình khiếu nại về đất đai tăng và phức tạp: Từ năm 2015 đến 2019, số lượt tiếp công dân và đơn thư khiếu nại về đất đai tại thành phố Hội An dao động từ 685 đến hơn 1.000 lượt/năm. Năm 2018 có tỷ lệ đơn bị đình chỉ giải quyết lên đến 40%, chủ yếu do người khiếu nại rút đơn hoặc hồ sơ không đầy đủ.

2. Tỷ lệ khiếu nại sai chiếm khoảng 50%: Qua khảo sát, tỷ lệ khiếu nại sai hoặc một phần đúng một phần sai chiếm gần 50%, đặc biệt năm 2017 khiếu nại sai chiếm đến 80%. Điều này gây lãng phí thời gian, công sức cho cả người dân và cơ quan giải quyết.

3. Hiện trạng sử dụng đất đa dạng, đất nông nghiệp chiếm 41,1% diện tích: Trong tổng diện tích 6.355 ha, đất nông nghiệp chiếm 2.612 ha, đất phi nông nghiệp chiếm 3.368 ha, đất chưa sử dụng chiếm gần 6%. Sự chuyển đổi mục đích sử dụng đất diễn ra mạnh mẽ, đặc biệt phục vụ phát triển du lịch và đô thị.

4. Chất lượng giải quyết khiếu nại còn hạn chế: Mặc dù tất cả đơn khiếu nại thuộc thẩm quyền Chủ tịch UBND thành phố đều được giải quyết, nhưng tỷ lệ người dân không hài lòng với kết quả và cách giải quyết chiếm khoảng 25%. Thời gian giải quyết kéo dài, người dân phải đi lại trung bình 4 lần, có trường hợp đến 6 lần.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng khiếu nại, tố cáo về đất đai gia tăng và phức tạp là do sự thay đổi liên tục của chính sách pháp luật đất đai, bất cập trong công tác quản lý đất đai, đặc biệt là công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư chưa thỏa đáng. Việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất còn chậm, hồ sơ địa chính chưa đầy đủ, mốc giới không rõ ràng cũng làm phát sinh tranh chấp.

So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác, tình trạng khiếu nại sai và kéo dài cũng là vấn đề phổ biến, phản ánh sự thiếu hiểu biết pháp luật của người dân và hạn chế trong công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật. Việc người dân chủ yếu tiếp cận thông tin qua người thân, bạn bè cho thấy cần tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và đa dạng hóa kênh thông tin.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ số lượt tiếp công dân, tỷ lệ giải quyết đơn thư, cơ cấu sử dụng đất, biểu đồ phân bố độ tuổi người khiếu nại, biểu đồ mức độ hài lòng của người dân để minh họa rõ nét thực trạng và các vấn đề tồn tại.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Hoàn thiện hệ thống pháp luật về khiếu nại, tố cáo và đất đai: Rà soát, sửa đổi các quy định pháp luật để đảm bảo đồng bộ, rõ ràng, dễ hiểu, phù hợp với thực tiễn địa phương; bổ sung chế tài xử lý trách nhiệm đối với các cá nhân, tổ chức vi phạm trong giải quyết khiếu nại.

2. Nâng cao năng lực và trách nhiệm của cán bộ, công chức: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ giải quyết khiếu nại; tăng cường kỷ luật, kỷ cương hành chính, xử lý nghiêm các trường hợp thiếu trách nhiệm, gây phiền hà cho người dân.

3. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật: Sử dụng đa dạng các hình thức truyền thông, đặc biệt là công nghệ thông tin để nâng cao nhận thức pháp luật cho người dân và cán bộ; tổ chức các buổi đối thoại, hòa giải tại cơ sở để giải quyết mâu thuẫn ngay từ đầu.

4. Cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin: Rút ngắn thời gian giải quyết khiếu nại, đơn giản hóa thủ tục; xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu điện tử về đất đai và khiếu nại để quản lý, theo dõi và giám sát hiệu quả.

5. Tăng cường vai trò giám sát của các tổ chức xã hội và luật sư: Khuyến khích sự tham gia của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội và luật sư trong quá trình giải quyết khiếu nại để đảm bảo tính khách quan, minh bạch và quyền lợi của người dân.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ, công chức làm công tác quản lý đất đai và giải quyết khiếu nại: Giúp nâng cao nhận thức, kỹ năng và trách nhiệm trong xử lý các vụ việc khiếu nại, tố cáo về đất đai.

2. Lãnh đạo các cấp chính quyền địa phương: Làm cơ sở để xây dựng chính sách, chỉ đạo và giám sát công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo hiệu quả hơn.

3. Các nhà nghiên cứu, sinh viên ngành quản lý đất đai, luật học, chính sách công: Cung cấp tài liệu tham khảo về thực trạng và giải pháp quản lý khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai.

4. Người dân và tổ chức có liên quan đến quyền sử dụng đất: Hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình trong việc thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo, từ đó bảo vệ quyền lợi hợp pháp.

Câu hỏi thường gặp

1. Khi nào người dân có quyền khiếu nại về đất đai?
Người dân có quyền khiếu nại khi có căn cứ cho rằng quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính về quản lý đất đai của cơ quan nhà nước xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Ví dụ như bị thu hồi đất trái pháp luật hoặc bồi thường không thỏa đáng.

2. Thẩm quyền giải quyết khiếu nại về đất đai thuộc ai?
Thẩm quyền giải quyết khiếu nại lần đầu thuộc Chủ tịch UBND cấp xã, huyện, sở hoặc cơ quan ngang sở; lần hai thuộc Chủ tịch UBND cấp huyện, tỉnh hoặc Bộ, cơ quan ngang Bộ tùy theo cấp ra quyết định hành chính bị khiếu nại.

3. Thời hạn giải quyết khiếu nại là bao lâu?
Thời hạn giải quyết khiếu nại lần đầu không quá 30 ngày, có thể kéo dài tối đa 45 ngày; lần hai không quá 45 ngày, có thể kéo dài tối đa 60 ngày. Ở vùng sâu vùng xa có thể kéo dài thêm 15 ngày.

4. Người khiếu nại có thể nhờ ai hỗ trợ?
Người khiếu nại có thể tự mình hoặc ủy quyền cho người đại diện hợp pháp, luật sư hoặc trợ giúp viên pháp lý để bảo vệ quyền lợi trong quá trình giải quyết khiếu nại.

5. Làm sao để nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại về đất đai?
Cần hoàn thiện pháp luật, nâng cao năng lực cán bộ, cải cách thủ tục hành chính, tăng cường tuyên truyền pháp luật, phát huy vai trò giám sát của các tổ chức xã hội và luật sư, đồng thời đẩy mạnh đối thoại, hòa giải tại cơ sở.

Kết luận

• Tình hình khiếu nại, tố cáo về đất đai tại thành phố Hội An diễn biến phức tạp, số lượng đơn thư tăng qua các năm với tỷ lệ khiếu nại sai chiếm gần 50%.
• Công tác giải quyết khiếu nại đã đạt nhiều kết quả tích cực, tuy nhiên vẫn còn tồn tại hạn chế về chất lượng, thời gian giải quyết và sự hài lòng của người dân.
• Nguyên nhân chủ yếu do bất cập trong chính sách pháp luật, công tác quản lý đất đai và năng lực cán bộ giải quyết khiếu nại.
• Đề xuất hoàn thiện pháp luật, nâng cao năng lực cán bộ, cải cách thủ tục hành chính, tăng cường tuyên truyền và phát huy vai trò giám sát xã hội.
• Nghiên cứu cần được mở rộng phạm vi để áp dụng cho các địa phương khác trong tỉnh Quảng Nam, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về đất đai.

Call to action: Các cấp chính quyền, cơ quan quản lý đất đai và các tổ chức liên quan cần phối hợp chặt chẽ, triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người dân và giữ vững ổn định xã hội.