Đánh giá tác động của hoạt động sản xuất làng nghề cơ khí Phùng Xá tới chất lượng môi trường tại Thạch Thất, Hà Nội

• Tác giả: Nguyễn Quỳnh Hoa
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Hùng Minh
• Trường học: Trường Đại Học Tài Nguyên Và Môi Trường Hà Nội
• Chuyên ngành: Khoa Học Môi Trường
• Đề tài: Đánh Giá Tác Động Của Sản Xuất Làng Nghề Cơ Khí Phùng Xá Đến Môi Trường Tại Thạch Thất, Hà Nội
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2018
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 1.1. Một số tác động của hoạt động sản xuất cơ khí đến môi trường
• 1.2. Một số đặc điểm về các làng nghề cơ khí
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tác động của sản xuất làng nghề cơ khí Phùng Xá đến môi trường

Hoạt động sản xuất tại làng nghề cơ khí Phùng Xá đã tạo ra nhiều tác động tiêu cực đến môi trường Thạch Thất. Các quy trình sản xuất như nấu, cán thép và gia công kim loại thải ra một lượng lớn bụi, khí thải và nước thải. Theo số liệu quan trắc, nồng độ bụi trong không khí tại khu vực này vượt mức cho phép từ 1,4 đến 6,7 lần. Các chất ô nhiễm như kim loại nặng cũng được phát hiện với nồng độ vượt giới hạn cho phép, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng môi trường và sức khỏe cộng đồng. Việc sử dụng công nghệ lạc hậu và thiết bị không đạt tiêu chuẩn trong sản xuất đã làm gia tăng ô nhiễm, đồng thời giảm hiệu quả sản xuất. Để bảo vệ môi trường, cần có các biện pháp quản lý và cải tiến công nghệ sản xuất.

1.1. Đánh giá tác động môi trường

Đánh giá tác động của hoạt động sản xuất làng nghề cơ khí Phùng Xá cho thấy sự gia tăng ô nhiễm không khí, nước và đất. Các nguồn thải chính bao gồm bụi, khí thải từ lò nung và nước thải từ quá trình sản xuất. Nghiên cứu cho thấy, ô nhiễm không khí chủ yếu do bụi và khí độc hại từ các quá trình gia công kim loại. Nước thải từ các xưởng sản xuất chứa nhiều chất ô nhiễm, ảnh hưởng đến nguồn nước sinh hoạt của người dân. Việc thiếu các hệ thống xử lý chất thải đã dẫn đến tình trạng ô nhiễm nghiêm trọng, đe dọa sức khỏe cộng đồng và hệ sinh thái địa phương.

1.2. Tác động đến sức khỏe cộng đồng

Hoạt động sản xuất tại làng nghề cơ khí Phùng Xá không chỉ gây ô nhiễm môi trường mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người dân. Nghiên cứu cho thấy, người dân sống gần khu vực sản xuất thường xuyên phải đối mặt với các vấn đề sức khỏe như bệnh hô hấp, dị ứng và các bệnh liên quan đến ô nhiễm kim loại nặng. Tiếng ồn từ máy móc cũng là một yếu tố gây stress và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Cần có các biện pháp can thiệp kịp thời để giảm thiểu tác động này, bao gồm việc nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ sức khỏe và môi trường.

II. Quản lý môi trường tại làng nghề cơ khí Phùng Xá

Quản lý môi trường tại làng nghề cơ khí Phùng Xá hiện đang gặp nhiều khó khăn. Các quy định về bảo vệ môi trường chưa được thực thi nghiêm túc, dẫn đến tình trạng ô nhiễm kéo dài. Mặc dù có các chính sách từ chính quyền địa phương, nhưng việc thực hiện còn nhiều hạn chế. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng và cộng đồng để nâng cao hiệu quả quản lý môi trường. Việc áp dụng công nghệ sạch và các biện pháp xử lý chất thải là rất cần thiết để giảm thiểu ô nhiễm và bảo vệ sức khỏe người dân.

2.1. Đánh giá hiện trạng quản lý môi trường

Hiện trạng quản lý môi trường tại làng nghề cơ khí Phùng Xá cho thấy nhiều bất cập. Các cơ sở sản xuất thường không có hệ thống xử lý nước thải, dẫn đến việc xả thải trực tiếp ra môi trường. Hệ thống giám sát chất lượng môi trường cũng chưa được thiết lập đầy đủ, khiến cho việc phát hiện và xử lý ô nhiễm gặp khó khăn. Cần có các biện pháp tăng cường quản lý, bao gồm việc xây dựng các quy định rõ ràng và tăng cường kiểm tra, giám sát các hoạt động sản xuất.

2.2. Đề xuất giải pháp quản lý môi trường

Để cải thiện tình hình ô nhiễm tại làng nghề cơ khí Phùng Xá, cần triển khai các giải pháp quản lý môi trường hiệu quả. Đầu tiên, cần nâng cao nhận thức của cộng đồng về bảo vệ môi trường và sức khỏe. Thứ hai, khuyến khích các cơ sở sản xuất áp dụng công nghệ sạch và hệ thống xử lý chất thải. Cuối cùng, cần có sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương trong việc xây dựng các chính sách bảo vệ môi trường và tạo điều kiện cho các cơ sở sản xuất thực hiện các biện pháp bảo vệ môi trường.

Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động sản xuất tại các làng nghề truyền thống ở Việt Nam đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế nông thôn, thu hút khoảng 10 triệu lao động và đóng góp đáng kể vào GDP quốc gia. Tuy nhiên, song hành với lợi ích kinh tế là những tác động tiêu cực đến môi trường và sức khỏe cộng đồng. Tại Hà Nội, với hơn 1.350 làng nghề và gần 1 triệu lao động, giá trị sản xuất năm 2015 đạt trên 7.658 tỷ đồng, chiếm 8,4% giá trị sản xuất công nghiệp toàn thành phố. Làng nghề cơ khí Phùng Xá, huyện Thạch Thất, là một trong những làng nghề truyền thống nổi bật với sản phẩm chủ yếu là sắt thép xây dựng, đinh, bản lề, dây thép, tạo ra giá trị kinh tế cao nhưng cũng gây ra nhiều áp lực môi trường.

Nghiên cứu tập trung đánh giá tác động của hoạt động sản xuất tại làng nghề cơ khí Phùng Xá đến chất lượng môi trường không khí, nước và đất, cũng như ảnh hưởng đến sức khỏe người dân địa phương. Phạm vi nghiên cứu bao gồm xã Phùng Xá, huyện Thạch Thất, Hà Nội, với dữ liệu thu thập trong năm 2018. Mục tiêu chính là đánh giá hiện trạng môi trường, xác định các áp lực ô nhiễm, đánh giá tác động đến sức khỏe cộng đồng và đề xuất các giải pháp quản lý môi trường phù hợp nhằm hướng tới phát triển bền vững cho làng nghề.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu sử dụng mô hình DPSIR (Driving Forces - Áp lực - Hiện trạng - Tác động - Đáp ứng) để phân tích mối quan hệ giữa các yếu tố kinh tế - xã hội và môi trường. Mô hình này giúp xác định động lực phát triển kinh tế (Driving Forces), các áp lực ô nhiễm (Pressure), hiện trạng chất lượng môi trường (State), tác động đến sức khỏe và sinh thái (Impact), cũng như các phản ứng và giải pháp quản lý (Response).

Các khái niệm chính bao gồm:

• Nguồn thải ô nhiễm: Bụi, khí thải, nước thải, chất thải rắn phát sinh từ hoạt động sản xuất cơ khí.
• Chất lượng môi trường: Đánh giá các chỉ tiêu không khí, nước mặt, nước dưới đất và đất theo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia.
• Rủi ro môi trường: Đánh giá nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe con người và hệ sinh thái dựa trên hệ số rủi ro (RQ).
• Quản lý môi trường làng nghề: Các chính sách, quy định pháp luật và biện pháp kỹ thuật nhằm giảm thiểu ô nhiễm.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu bao gồm số liệu điều tra xã hội học, quan trắc môi trường và tài liệu thứ cấp từ các cơ quan quản lý địa phương. Phương pháp phân tích gồm:

• Điều tra xã hội học: Phỏng vấn trực tiếp và phát phiếu điều tra với 80 hộ sản xuất cơ khí và cán bộ quản lý môi trường địa phương, nhằm thu thập thông tin về quy mô sản xuất, chất thải phát sinh, biện pháp bảo vệ môi trường và tình trạng sức khỏe người dân.
• Quan trắc và phân tích môi trường: Lấy mẫu không khí, nước mặt, nước dưới đất và đất tại 19 điểm lấy mẫu trong hai đợt (tháng 4 và tháng 6/2018). Các chỉ tiêu phân tích bao gồm bụi lơ lửng, khí NO2, CO, SO2, kim loại nặng (As, Cd, Cr), pH, COD, BOD5, kim loại trong nước và đất theo tiêu chuẩn TCVN và phương pháp EPA.
• Đánh giá rủi ro môi trường: Tính toán hệ số rủi ro (RQ) dựa trên tỷ lệ giữa nồng độ đo được và ngưỡng an toàn, theo hướng dẫn của Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA).
• Tính toán thải lượng ô nhiễm: Ước tính lượng khí thải và nước thải phát sinh dựa trên hệ số phát thải và khối lượng nguyên liệu sử dụng, áp dụng công thức chuẩn của EPA và phương pháp Aveirala.

Phương pháp chọn mẫu dựa trên công thức Yamane với sai số 0,1, đảm bảo độ tin cậy 90%. Phân tích số liệu sử dụng phần mềm Microsoft Excel và Word để tổng hợp, xử lý và trình bày kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tăng trưởng kinh tế và quy mô sản xuất: Tốc độ tăng trưởng GDP xã Phùng Xá giai đoạn 2015-2017 đạt trung bình 13,22%/năm. Làng nghề cơ khí có 378 cơ sở sản xuất, thu hút trên 3.000 lao động với thu nhập bình quân 6 triệu đồng/người/tháng. Sản lượng sản phẩm đạt khoảng 4.100 tấn/tháng, trong đó sắt thép xây dựng chiếm 20.000 tấn/năm, bản lề 4.500 tấn/năm, đinh 350 tấn/năm.

2. Nguồn thải và áp lực môi trường: Làng nghề sử dụng khoảng 1,8 tấn than đá/tháng cho các lò nung, phát sinh bụi, CO, SO2, NOx và khí thải khác. Tải lượng ô nhiễm do đốt than ước tính gồm CO2 0,044 tấn/năm, CO 0,297 tấn/năm, SO2 0,218 tấn/năm, NOx 0,168 tấn/năm và bụi 0,180 tấn/năm. Nước thải chứa kim loại nặng (Zn, Fe, Cr), dầu mỡ và các chất hữu cơ, vượt quy chuẩn cho phép từ 1,1 đến 1,5 lần ở một số chỉ tiêu COD, BOD5. Đất bị ô nhiễm kim loại nặng do chất thải rắn và nước thải chưa được xử lý triệt để.

3. Chất lượng môi trường: Kết quả quan trắc cho thấy nồng độ bụi lơ lửng và kim loại nặng trong không khí vượt giới hạn cho phép từ 1,4 đến 6,7 lần tại các điểm gần khu vực sản xuất. Nước mặt và nước dưới đất có hàm lượng kim loại nặng như Fe, Zn vượt quy chuẩn từ 1,3 đến 2 lần. Đất tại các khu vực sản xuất có hàm lượng As, Pb, Zn cao hơn vùng đối chứng.

4. Ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng: Tỷ lệ mắc các bệnh hô hấp, viêm da, đau mắt và các bệnh liên quan đến ô nhiễm môi trường tại làng nghề Phùng Xá cao hơn mức trung bình. Khoảng 60% dân cư có triệu chứng bệnh liên quan đến thần kinh và hô hấp. Người lao động làm việc trong điều kiện thiếu trang bị bảo hộ, tiếp xúc lâu dài với bụi và khí độc, dẫn đến suy giảm sức khỏe và tai nạn lao động.

Thảo luận kết quả

Các kết quả cho thấy hoạt động sản xuất cơ khí tại Phùng Xá tạo ra áp lực lớn lên môi trường không khí, nước và đất, tương tự các nghiên cứu tại các làng nghề tái chế kim loại khác ở Việt Nam và quốc tế. Việc sử dụng công nghệ lạc hậu, quy mô hộ gia đình, thiếu hệ thống xử lý chất thải là nguyên nhân chính gây ô nhiễm. So sánh với các làng nghề như Đa Hội (Bắc Ninh) và Vân Chàng (Nam Định), mức độ ô nhiễm tại Phùng Xá tuy thấp hơn nhưng vẫn vượt quy chuẩn cho phép, đặc biệt là bụi và kim loại nặng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tải lượng ô nhiễm khí thải, bảng so sánh nồng độ các chỉ tiêu môi trường với quy chuẩn quốc gia, và biểu đồ tỷ lệ mắc bệnh theo nhóm dân cư. Những phát hiện này nhấn mạnh sự cần thiết của các biện pháp quản lý môi trường hiệu quả và nâng cao nhận thức cộng đồng.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Xây dựng và nâng cấp hệ thống xử lý chất thải: Triển khai hệ thống xử lý khí thải, nước thải tập trung tại khu vực làng nghề trong vòng 2 năm tới, do UBND huyện Thạch Thất phối hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường thực hiện, nhằm giảm tải lượng bụi và kim loại nặng phát thải ra môi trường.

2. Đào tạo và nâng cao nhận thức người lao động: Tổ chức các khóa đào tạo về an toàn lao động, sử dụng trang thiết bị bảo hộ cá nhân cho trên 90% công nhân trong 1 năm, do các tổ chức xã hội và chính quyền địa phương phối hợp thực hiện.

3. Quy hoạch và di dời các cơ sở sản xuất gây ô nhiễm: Lập kế hoạch di dời các cơ sở sản xuất quy mô nhỏ, lạc hậu ra khỏi khu dân cư trong vòng 3 năm, nhằm giảm thiểu tiếp xúc trực tiếp của người dân với nguồn ô nhiễm.

4. Tăng cường giám sát và xử lý vi phạm môi trường: Thiết lập hệ thống quan trắc môi trường định kỳ, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm quy định về bảo vệ môi trường, đảm bảo tuân thủ các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia.

5. Khuyến khích áp dụng công nghệ sản xuất sạch hơn: Hỗ trợ tài chính và kỹ thuật cho các hộ sản xuất đầu tư công nghệ hiện đại, thân thiện môi trường trong vòng 5 năm, nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất và giảm thiểu ô nhiễm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cơ quan quản lý nhà nước về môi trường và phát triển nông thôn: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, quy hoạch phát triển làng nghề bền vững, kiểm soát ô nhiễm và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

2. Các hộ sản xuất và doanh nghiệp làng nghề cơ khí: Áp dụng các giải pháp kỹ thuật và quản lý môi trường được đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất, giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và sức khỏe người lao động.

3. Các nhà nghiên cứu và học viên chuyên ngành khoa học môi trường, phát triển nông thôn: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, dữ liệu thực tế và phân tích tác động môi trường trong bối cảnh làng nghề truyền thống.

4. Tổ chức phi chính phủ và các tổ chức hỗ trợ phát triển bền vững: Dựa trên kết quả nghiên cứu để triển khai các chương trình hỗ trợ kỹ thuật, đào tạo và nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ môi trường làng nghề.

Câu hỏi thường gặp

1. Hoạt động sản xuất cơ khí tại làng nghề Phùng Xá gây ô nhiễm môi trường như thế nào?
   Hoạt động này phát sinh bụi kim loại, khí thải CO, SO2, NOx từ lò nung than, nước thải chứa kim loại nặng và dầu mỡ, cùng với chất thải rắn không được xử lý triệt để, gây ô nhiễm không khí, nước và đất vượt quy chuẩn cho phép.

2. Ảnh hưởng của ô nhiễm môi trường làng nghề đến sức khỏe người dân ra sao?
   Người dân và công nhân tiếp xúc lâu dài với bụi và khí độc có tỷ lệ mắc bệnh hô hấp, viêm da, đau mắt và các bệnh thần kinh cao hơn mức trung bình, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.

3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để đánh giá tác động môi trường tại Phùng Xá?
   Nghiên cứu sử dụng mô hình DPSIR kết hợp điều tra xã hội học, quan trắc môi trường thực địa, phân tích phòng thí nghiệm và đánh giá rủi ro môi trường theo phương pháp hệ số rủi ro của EPA.

4. Các giải pháp chính để giảm thiểu ô nhiễm tại làng nghề là gì?
   Bao gồm xây dựng hệ thống xử lý chất thải tập trung, đào tạo người lao động về an toàn, quy hoạch di dời cơ sở sản xuất gây ô nhiễm, tăng cường giám sát và khuyến khích áp dụng công nghệ sạch.

5. Làm thế nào để các cơ quan quản lý có thể sử dụng kết quả nghiên cứu này?
   Kết quả cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, quy hoạch phát triển làng nghề bền vững, thiết lập hệ thống giám sát môi trường và triển khai các chương trình hỗ trợ kỹ thuật, nâng cao nhận thức cộng đồng.

Kết luận

• Hoạt động sản xuất cơ khí tại làng nghề Phùng Xá đóng góp lớn vào phát triển kinh tế địa phương với sản lượng sản phẩm hàng năm lên đến hàng chục nghìn tấn.
• Tuy nhiên, hoạt động này gây ra ô nhiễm môi trường không khí, nước và đất vượt quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe người dân.
• Mô hình DPSIR và phương pháp đánh giá rủi ro môi trường đã giúp xác định rõ các áp lực và tác động, làm cơ sở cho đề xuất các giải pháp quản lý hiệu quả.
• Các giải pháp ưu tiên bao gồm xây dựng hệ thống xử lý chất thải, đào tạo nâng cao nhận thức, quy hoạch di dời cơ sở sản xuất và áp dụng công nghệ sạch.
• Nghiên cứu đề xuất lộ trình thực hiện trong vòng 2-5 năm, kêu gọi sự phối hợp của chính quyền địa phương, doanh nghiệp và cộng đồng nhằm phát triển làng nghề bền vững, bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng.

Để tiếp tục phát triển bền vững, các bên liên quan cần hành động ngay từ bây giờ, áp dụng các giải pháp kỹ thuật và chính sách phù hợp, đồng thời tăng cường giám sát và đánh giá định kỳ chất lượng môi trường tại làng nghề cơ khí Phùng Xá.