## Tổng quan nghiên cứu

Quản lý chất thải rắn (Solid Waste Management - SWM) là một vấn đề cấp thiết tại nhiều quốc gia đang phát triển, trong đó có Philippines. Tại các khu vực ven biển của Los Baños, Laguna, lượng chất thải rắn sinh hoạt gia tăng nhanh chóng do sự phát triển đô thị và gia tăng dân số. Theo khảo sát với 148 hộ gia đình, trung bình mỗi hộ thải ra khoảng 63,11 kg chất thải rắn mỗi tuần, tương đương khoảng 3.030 kg mỗi năm. Mặc dù đa số người dân có kiến thức cao (điểm trung bình 4/5) và thái độ tích cực (điểm trung bình 4/5) về quản lý chất thải, nhưng vẫn còn khoảng 15,54% hộ gia đình thực hiện các hành vi xử lý chất thải không đúng cách như đốt, chôn lấp hoặc xả thải trực tiếp ra môi trường. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá kiến thức, thái độ và thực hành (KAP) của các hộ gia đình trong quản lý chất thải rắn, đồng thời phân tích mối quan hệ giữa các yếu tố kinh tế xã hội với KAP. Nghiên cứu được thực hiện tại 5 phường ven biển của Los Baños trong năm 2017, cung cấp dữ liệu quan trọng giúp địa phương xây dựng các chính sách quản lý chất thải hiệu quả, góp phần bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

- **Lý thuyết Hành vi Môi trường (Environmental Behavior Theory):** Giải thích mối quan hệ giữa kiến thức, thái độ và hành vi của con người trong quản lý chất thải.
- **Mô hình Quản lý Chất thải Rắn Đô thị:** Bao gồm các khái niệm về phân loại, thu gom, xử lý và tái chế chất thải.
- **Khái niệm 3R (Reduce, Reuse, Recycle):** Là nguyên tắc cơ bản trong quản lý chất thải nhằm giảm thiểu lượng rác thải ra môi trường.
- **Khái niệm về KAP (Knowledge, Attitude, Practices):** Đánh giá mức độ hiểu biết, thái độ và hành vi thực tế của người dân đối với quản lý chất thải.
- **Văn bản pháp luật:** Luật Quản lý Chất thải Sinh hoạt Philippines (RA 9003) quy định trách nhiệm và hình phạt liên quan đến quản lý chất thải.

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu:** Dữ liệu chính được thu thập từ 148 hộ gia đình tại 5 phường ven biển Los Baños bằng phương pháp phỏng vấn trực tiếp với bảng câu hỏi chuẩn hóa, kết hợp câu hỏi đóng và mở.
- **Phương pháp chọn mẫu:** Lấy mẫu ngẫu nhiên đơn giản từ danh sách hộ gia đình do chính quyền địa phương cung cấp, đảm bảo tính đại diện.
- **Phương pháp phân tích:** Sử dụng thống kê mô tả để phân tích đặc điểm kinh tế xã hội, loại và lượng chất thải; thang đo Likert để đánh giá kiến thức và thái độ; phân tích tương quan Spearman để xác định mối quan hệ giữa các biến KAP và các yếu tố kinh tế xã hội.
- **Timeline nghiên cứu:** Thu thập dữ liệu trong năm 2017, phân tích và báo cáo kết quả trong vòng 6 tháng tiếp theo.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Kiến thức:** 7/10 câu hỏi về quản lý chất thải được đánh giá là "rất hiểu biết" với điểm trung bình 4,36/5. Ví dụ, 83,78% người dân biết rằng ô nhiễm nước do xử lý chất thải không đúng cách có thể dẫn đến thiếu hụt nguồn thực phẩm.
- **Thái độ:** Toàn bộ người dân thể hiện thái độ tích cực với điểm trung bình 4/5, trong đó 84,46% đồng ý rằng quản lý chất thải là trách nhiệm chung của cộng đồng.
- **Thực hành:** 84,46% hộ gia đình thực hiện các biện pháp xử lý chất thải đúng như phân loại, tái chế, ủ phân, bán phế liệu; tuy nhiên còn 15,54% thực hiện các hành vi tiêu cực như đốt rác, chôn lấp hoặc xả thải trực tiếp.
- **Mối quan hệ giữa KAP và kinh tế xã hội:** Thu nhập và trình độ học vấn có tương quan tích cực với kiến thức, thái độ và thực hành quản lý chất thải (hệ số tương quan Spearman > 0,6). Hộ gia đình có thu nhập trên 25.000 PHP/tháng có điểm kiến thức cao hơn (4,75) và thực hành tích cực hơn (100%).
- **Loại chất thải:** Thực phẩm (90,54%), vỏ trái cây và rau củ (82,43%), giấy và bìa (82,43%), nhựa (77,71%) là các loại chất thải phổ biến nhất với lượng trung bình 12,78 kg/tháng đối với thực phẩm.

### Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy mặc dù người dân có kiến thức và thái độ tích cực về quản lý chất thải, nhưng thực hành chưa đồng bộ, phản ánh khoảng cách giữa nhận thức và hành động. Nguyên nhân có thể do thiếu sự giám sát và thực thi nghiêm ngặt các quy định pháp luật, cũng như hạn chế về nguồn lực và nhận thức về trách nhiệm cá nhân. So sánh với các nghiên cứu tại các thành phố khác ở Philippines và các nước đang phát triển, tình trạng này là phổ biến, nhấn mạnh vai trò của các biện pháp thúc đẩy hành vi và tăng cường giáo dục cộng đồng. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thanh thể hiện tỷ lệ thực hành tích cực và tiêu cực theo từng phường, bảng phân tích tương quan giữa các biến kinh tế xã hội và KAP.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Tăng cường tuyên truyền và giáo dục:** Triển khai các chương trình nâng cao nhận thức về quản lý chất thải, tập trung vào nhóm thu nhập thấp và trình độ học vấn thấp, nhằm nâng cao kiến thức và thay đổi hành vi trong vòng 12 tháng tới, do chính quyền địa phương và các tổ chức phi chính phủ thực hiện.
- **Thực thi nghiêm luật RA 9003:** Áp dụng các biện pháp xử phạt nghiêm khắc đối với hành vi đốt rác, xả thải không đúng quy định, nhằm giảm tỷ lệ thực hành tiêu cực xuống dưới 5% trong 2 năm, do chính quyền và lực lượng chức năng đảm nhiệm.
- **Khuyến khích phân loại và tái chế tại nguồn:** Hỗ trợ trang thiết bị và hướng dẫn kỹ thuật cho các hộ gia đình để tăng tỷ lệ phân loại rác lên trên 90% trong 1 năm, phối hợp với các doanh nghiệp thu mua phế liệu và tổ chức cộng đồng.
- **Phát triển hệ thống thu gom và xử lý chất thải hiệu quả:** Đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng xử lý rác thải, mở rộng các điểm thu gom phân loại, đảm bảo thu gom 100% chất thải sinh hoạt trong 3 năm, do chính quyền địa phương và các nhà đầu tư thực hiện.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Chính quyền địa phương và các cơ quan quản lý môi trường:** Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, kế hoạch quản lý chất thải phù hợp với đặc điểm địa phương.
- **Các tổ chức phi chính phủ và cộng đồng:** Áp dụng các khuyến nghị trong việc tổ chức các chương trình giáo dục, tuyên truyền và vận động người dân tham gia quản lý chất thải.
- **Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành môi trường:** Tham khảo phương pháp nghiên cứu và kết quả để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan đến quản lý chất thải và hành vi môi trường.
- **Doanh nghiệp trong lĩnh vực xử lý và tái chế chất thải:** Đánh giá tiềm năng thị trường và phát triển các dịch vụ thu gom, tái chế phù hợp với nhu cầu và thực trạng địa phương.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Tại sao kiến thức và thái độ tích cực không đồng nghĩa với thực hành tốt?**  
   Mặc dù người dân hiểu và có thái độ tích cực, nhưng thiếu sự giám sát, nguồn lực và thói quen khiến họ chưa thực hiện đúng. Ví dụ, 15,54% vẫn đốt rác hoặc xả thải không đúng nơi quy định.

2. **Các loại chất thải phổ biến nhất tại Los Baños là gì?**  
   Thực phẩm (90,54%), vỏ trái cây và rau củ (82,43%), giấy và bìa (82,43%), nhựa (77,71%) là các loại chất thải chủ yếu.

3. **Luật RA 9003 ảnh hưởng thế nào đến quản lý chất thải?**  
   Luật quy định rõ trách nhiệm của người dân và chính quyền, đồng thời có các hình phạt nghiêm khắc nhằm thúc đẩy thực hiện quản lý chất thải hiệu quả.

4. **Làm thế nào để tăng cường sự tham gia của cộng đồng?**  
   Thông qua các chương trình giáo dục, tuyên truyền, tạo điều kiện thuận lợi cho phân loại rác tại nguồn và khuyến khích tái chế.

5. **Mối quan hệ giữa thu nhập và thực hành quản lý chất thải?**  
   Thu nhập cao hơn thường đi kèm với kiến thức và thực hành tích cực hơn, do có điều kiện tiếp cận thông tin và dịch vụ tốt hơn.

## Kết luận

- Người dân tại các phường ven biển Los Baños có kiến thức và thái độ tích cực về quản lý chất thải với điểm trung bình 4/5.
- Khoảng 84,46% hộ gia đình thực hiện các biện pháp xử lý chất thải đúng cách, tuy nhiên vẫn còn 15,54% thực hành tiêu cực.
- Thu nhập và trình độ học vấn có ảnh hưởng tích cực đến kiến thức, thái độ và thực hành quản lý chất thải.
- Các loại chất thải chủ yếu gồm thực phẩm, giấy, nhựa và vỏ trái cây, với lượng trung bình khoảng 63,11 kg/tuần/hộ.
- Cần có các giải pháp đồng bộ về giáo dục, thực thi pháp luật và phát triển hạ tầng để nâng cao hiệu quả quản lý chất thải.

**Next steps:** Triển khai các chương trình giáo dục cộng đồng, tăng cường thực thi luật pháp và cải thiện hệ thống thu gom, xử lý chất thải trong vòng 1-3 năm tới.

**Call-to-action:** Chính quyền địa phương, tổ chức cộng đồng và người dân cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp nhằm bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng bền vững.