I. Đặt vấn đề
Ô nhiễm vi nhựa đã trở thành một vấn đề môi trường cấp bách, đặc biệt tại các khu vực có hoạt động công nghiệp và dân cư đông đúc như hạ nguồn sông Sài Gòn. Vi nhựa, với kích thước nhỏ và khả năng phát tán cao, dễ dàng xâm nhập vào hệ sinh thái nước, gây ảnh hưởng tiêu cực đến sinh vật thủy sinh. Nghiên cứu này nhằm mục tiêu đánh giá mức độ ô nhiễm vi nhựa trong sinh vật khu vực này, cụ thể là nghêu trắng (Meretrix Lyrata), từ đó đưa ra các biện pháp giảm thiểu ô nhiễm. Kết quả cho thấy mật độ vi nhựa trong nghêu khá cao, tương đương với một số nghiên cứu tại các khu vực khác trên thế giới, và điều này đặt ra những lo ngại về sức khỏe cộng đồng khi tiêu thụ nghêu.
1.1. Tình hình ô nhiễm vi nhựa
Việt Nam hiện đang đứng thứ tư thế giới về lượng rác thải nhựa thải ra biển. Sông Sài Gòn, với vai trò là nguồn nước chính cho thành phố Hồ Chí Minh, cũng không tránh khỏi tình trạng ô nhiễm này. Các nghiên cứu cho thấy vi nhựa không chỉ ảnh hưởng đến sinh vật thủy sinh mà còn có thể xâm nhập vào chuỗi thức ăn, gây hại cho sức khỏe con người. Nghiên cứu của Jambeck (2015) chỉ ra rằng khoảng 4.7 triệu tấn chất thải nhựa được đưa vào đại dương mỗi năm, trong đó một phần lớn đến từ các nguồn nước nội địa như sông Sài Gòn.
II. Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu được thực hiện thông qua việc thu thập mẫu nghêu tại khu vực biển Cần Giờ trong thời gian 7 tháng. Các mẫu nghêu được phân tích để xác định mật độ vi nhựa, kích thước và màu sắc của chúng. Phương pháp xử lý mẫu và phân tích vi nhựa được thực hiện theo quy trình nghiêm ngặt, đảm bảo tính chính xác và độ tin cậy của dữ liệu. Kết quả cho thấy mỗi cá thể nghêu chứa trung bình 6.75 vi nhựa, với khoảng 90% là sợi vi nhựa và 10% là mảnh vi nhựa. Điều này cho thấy sự hiện diện đáng kể của vi nhựa trong sinh vật thủy sinh, đồng thời cũng phản ánh tình trạng ô nhiễm của môi trường nước.
2.1. Quy trình thu thập và phân tích mẫu
Mẫu nghêu được thu thập từ các điểm khác nhau tại khu vực biển Cần Giờ, sau đó được bảo quản trong điều kiện thích hợp để giữ nguyên trạng thái. Quy trình trích ly vi nhựa từ mẫu nghêu được thực hiện bằng cách sử dụng các dụng cụ và hóa chất chuyên dụng, đảm bảo không làm ảnh hưởng đến chất lượng mẫu. Kết quả phân tích cho thấy vi nhựa chủ yếu có màu xanh dương và đỏ, với kích thước nhỏ hơn 1300 µm. Những thông tin này không chỉ cung cấp cái nhìn rõ nét về mức độ ô nhiễm mà còn giúp xác định các nguồn gốc tiềm năng của vi nhựa trong khu vực.
III. Kết quả nghiên cứu
Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng mức độ ô nhiễm vi nhựa trong nghêu trắng tại khu vực hạ nguồn sông Sài Gòn là khá cao, với mật độ vi nhựa trung bình đạt 4.91 vi nhựa/gam nghêu ướt. Điều này cho thấy vi nhựa không chỉ hiện diện trong môi trường nước mà còn xâm nhập vào cơ thể sinh vật. Tỷ lệ vi nhựa trong nghêu tương tự như các nghiên cứu tại Thượng Hải, Trung Quốc, nhưng cao gấp 10-20 lần so với một số nghiên cứu ở châu Âu. Những phát hiện này có thể có tác động lớn đến sức khỏe con người, đặc biệt khi lượng tiêu thụ nghêu của người dân Việt Nam khá cao.
3.1. Đánh giá tác động đối với sức khỏe
Việc tiêu thụ nghêu có thể dẫn đến việc đưa vào cơ thể một lượng vi nhựa đáng kể. Với mức tiêu thụ trung bình 1.44 kg/người/năm, mỗi người có thể hấp thụ từ 439 đến 525 sợi vi nhựa và 48 đến 57 mảnh vi nhựa chỉ từ việc tiêu thụ nghêu. Điều này đặt ra những câu hỏi nghiêm túc về an toàn thực phẩm và sức khỏe cộng đồng, yêu cầu cần có các biện pháp quản lý chặt chẽ hơn đối với ô nhiễm vi nhựa trong thực phẩm.
IV. Kiến nghị
Để giảm thiểu ô nhiễm vi nhựa, cần có các biện pháp quản lý rác thải nhựa hiệu quả hơn, bao gồm việc cải thiện hạ tầng xử lý nước thải và khuyến khích người dân sử dụng sản phẩm thay thế từ vật liệu tự nhiên. Các cơ quan chức năng cũng cần ban hành các quy định nghiêm ngặt hơn về quản lý chất thải nhựa và tăng cường giáo dục cộng đồng về tác hại của ô nhiễm vi nhựa. Việc nâng cao nhận thức của cộng đồng về vấn đề này sẽ góp phần quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe con người và môi trường.
4.1. Biện pháp giảm thiểu ô nhiễm
Cần xem xét lại quy trình sử dụng nhựa trong đời sống hàng ngày và khuyến khích việc tái chế, giảm thiểu sản xuất nhựa mới. Đầu tư vào công nghệ xử lý nước thải và rác thải nhựa cũng là một trong những giải pháp quan trọng để giảm thiểu ô nhiễm vi nhựa trong môi trường. Bên cạnh đó, cần có sự phối hợp giữa các cơ quan nhà nước, tổ chức phi chính phủ và cộng đồng trong việc thực hiện các chiến dịch nâng cao nhận thức về ô nhiễm vi nhựa.
