I. Tổng quan về Công nghiệp hóa Hiện đại hóa và Môi trường
Đoạn mở đầu của luận văn nhấn mạnh tầm quan trọng của công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH, HĐH) trong phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời cảnh báo về tác động tiêu cực của nó đến môi trường. Luận văn chỉ ra rằng mặc dù đã có nhiều nỗ lực bảo vệ môi trường, tình trạng ô nhiễm vẫn tiếp diễn và ngày càng nghiêm trọng, đặc biệt tại các khu công nghiệp và đô thị. Phú Thọ, một tỉnh có nhiều khu công nghiệp, cũng không nằm ngoài thực trạng này. Luận văn đặt ra mục tiêu nghiên cứu là đánh giá tác động của CNH, HĐH đến môi trường ở tỉnh Phú Thọ, từ đó đề xuất giải pháp bảo vệ môi trường, hướng tới phát triển bền vững.
Luận văn định nghĩa CNH, HĐH là quá trình chuyển đổi từ lao động thủ công sang sử dụng công nghệ hiện đại, nâng cao năng suất lao động. Đảng ta xác định CNH, HĐH là nhiệm vụ trung tâm, phấn đấu đến năm 2020 Việt Nam trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại. CNH, HĐH gắn với kinh tế tri thức được xem là bước đi phù hợp, tận dụng tri thức nhân loại và nguồn lực con người. Tuy nhiên, quá trình này tác động mạnh mẽ đến môi trường, cả tích cực và tiêu cực. Việc xử lý mối quan hệ giữa CNH, HĐH và môi trường là chìa khóa cho phát triển bền vững. "CNH, HĐH thực chất là sự thay thế kỹ thuật thủ công, lạc hậu thành kỹ thuật máy móc hiện đại, trên phạm vi toàn bộ nền kinh tế, nhằm đạt tới năng suất lao động cao."
Về môi trường, luận văn đưa ra nhiều định nghĩa, bao gồm cả yếu tố tự nhiên và xã hội. Môi trường được hiểu là tất cả những gì xung quanh con người, ảnh hưởng đến sự sinh tồn và phát triển. Luật Bảo vệ Môi trường 2006 định nghĩa môi trường bao gồm các yếu tố tự nhiên và vật chất nhân tạo, tuy nhiên, luận văn cho rằng định nghĩa này chưa đầy đủ khi chưa bao gồm các yếu tố xã hội.
II. Tác động Hai Mặt của CNH HĐH đến Môi trường
Luận văn phân tích tác động hai mặt của CNH, HĐH đến môi trường. Mặt tích cực là CNH, HĐH góp phần nâng cao đời sống vật chất, thay đổi cơ cấu kinh tế, thúc đẩy đô thị hóa, hiện đại hóa nông thôn. Tuy nhiên, mặt tiêu cực là gây ô nhiễm môi trường tự nhiên (nước, không khí, đất), suy thoái đa dạng sinh học, biến đổi khí hậu. Bên cạnh đó, CNH, HĐH cũng tác động đến môi trường xã hội, gây ra các vấn đề như di dân tự do, phân hóa giàu nghèo, tệ nạn xã hội. "Dường như, càng phát triển kinh tế, càng đẩy nhanh sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, thì vấn đề môi trường càng trở thành vấn đề bức xúc, gay gắt hơn."
Luận văn nhấn mạnh sự cần thiết phải đánh giá đầy đủ cả hai mặt tác động này để có giải pháp phù hợp, đảm bảo phát triển bền vững. Việc tập trung vào phát triển kinh tế mà bỏ qua bảo vệ môi trường sẽ dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe con người và sự phát triển lâu dài. Luận văn cũng lưu ý đến việc nghiên cứu tác động đến môi trường xã hội, một khía cạnh thường bị xem nhẹ trong các nghiên cứu trước đây.
III. Tình hình Nghiên cứu và Phương pháp
Luận văn liệt kê một số công trình nghiên cứu liên quan đến môi trường ở Việt Nam, như các công trình của GS.TS Lê Quý An, TS Hoàng Hữu Bình, TSKH Vũ Huy Chương, và các báo cáo của Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc. Tuy nhiên, luận văn nhận thấy rằng hầu hết các nghiên cứu này tập trung vào khía cạnh khoa học môi trường và kinh tế phát triển, chưa phân tích đầy đủ tác động đến môi trường xã hội và tác động hai mặt của CNH, HĐH dưới góc độ kinh tế chính trị. "Tuy nhiên phần lớn các công trình nghiên cứu đó chủ yếu tập trung nghiên cứu môi trường, dưới góc độ khoa học môi trường và kinh tế phát triển, đồng thời chỉ nặng vào việc tập trung nghiên cứu sự ảnh hưởng đến môi trường tự nhiên, nhưng lại ít đề cập, hoặc chưa nghiên cứu một cách hệ thống những ảnh hưởng đến môi trường xã hội."
Vì vậy, luận văn lựa chọn nghiên cứu tác động của CNH, HĐH đến môi trường ở Phú Thọ dưới góc độ kinh tế chính trị, tập trung vào giai đoạn 2000-2008, thời kỳ CNH, HĐH được đẩy mạnh tại tỉnh này. Phương pháp nghiên cứu bao gồm kết hợp lý luận và thực tiễn, điều tra, khảo sát, so sánh, phân tích, tổng hợp, thống kê.
IV. Giá trị và Ứng dụng Thực tiễn
Luận văn có giá trị khoa học trong việc hệ thống hóa lý luận về tác động của CNH, HĐH đến môi trường, đánh giá thực trạng tại Phú Thọ và đề xuất giải pháp bảo vệ môi trường. Luận văn cung cấp cái nhìn tổng quan về vấn đề môi trường trong bối cảnh CNH, HĐH, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường. Việc phân tích tác động đến cả môi trường tự nhiên và xã hội là điểm đáng chú ý, giúp hiểu rõ hơn về hậu quả của CNH, HĐH.
Về ứng dụng thực tiễn, luận văn có thể làm tài liệu tham khảo cho việc hoạch định chính sách kinh tế - xã hội và quản lý môi trường ở Phú Thọ. Các giải pháp được đề xuất có thể giúp tỉnh này xây dựng chiến lược phát triển bền vững, giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, đồng thời phát huy các tác động tích cực của CNH, HĐH. Luận văn cũng góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về tầm quan trọng của bảo vệ môi trường.
