Tổng quan nghiên cứu

Thoái hóa khớp gối (THKG) là bệnh lý thoái hóa loạn dưỡng khớp gối phổ biến, ảnh hưởng đến khoảng 250 triệu người trên toàn thế giới, trong đó gần 45% dân số từ 65 tuổi trở lên mắc phải. Tại Việt Nam, THKG chiếm 12,57% trong tổng số các bệnh lý khớp có thoái hóa, đứng thứ ba về tỷ lệ mắc bệnh. Bệnh không gây nguy hiểm tính mạng nhưng ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng vận động và chất lượng cuộc sống, đồng thời tạo gánh nặng kinh tế cho cá nhân và xã hội.

Nghiên cứu tập trung đánh giá hiệu quả của phương pháp điện châm kết hợp sóng ngắn trong điều trị THKG nguyên phát tại Bệnh viện C Đà Nẵng. Mục tiêu chính là đánh giá tác dụng giảm đau, cải thiện chức năng vận động khớp gối và theo dõi các tác dụng không mong muốn trong quá trình điều trị. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 02/2020 đến 12/2020, với đối tượng là 66 bệnh nhân THKG nguyên phát, thuộc giai đoạn 1 và 2 theo phân loại Kellgren & Lawrence, có điểm đau VAS ≤ 6.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp bằng chứng khoa học về hiệu quả của phương pháp kết hợp điện châm và sóng ngắn, góp phần mở rộng lựa chọn điều trị an toàn, hiệu quả, phù hợp với xu hướng kết hợp y học hiện đại và y học cổ truyền, đồng thời hỗ trợ nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân THKG.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai nền tảng lý thuyết chính: y học hiện đại và y học cổ truyền. Theo y học hiện đại, THKG là hậu quả của quá trình mất cân bằng giữa tổng hợp và hủy hoại sụn khớp, gây ra các tổn thương như hẹp khe khớp, gai xương, viêm màng hoạt dịch và đau do kích thích các đầu mút thần kinh quanh khớp. Y học cổ truyền phân loại THKG thuộc chứng “tý”, nguyên nhân do tà khí phong hàn thấp xâm nhập, kết hợp với chính khí suy yếu, gây bế tắc kinh lạc, khí huyết ứ trệ, dẫn đến đau và hạn chế vận động.

Phương pháp điện châm kết hợp sóng ngắn dựa trên cơ chế kích thích thần kinh và tăng nhiệt nội tại tổ chức, giúp giảm đau, chống viêm, tăng tuần hoàn máu và cải thiện chức năng vận động. Điện châm kích thích huyệt đạo theo nguyên lý phản xạ thần kinh và điều hòa âm dương trong y học cổ truyền, trong khi sóng ngắn tạo hiệu ứng sinh học làm tăng nhiệt độ mô, giảm phù nề và tăng cường dinh dưỡng tại chỗ.

Ba khái niệm chính được áp dụng trong nghiên cứu gồm:

  • Điện châm: kích thích điện qua kim châm cứu tại các huyệt đạo đặc hiệu.
  • Sóng ngắn: sóng điện trường cao tần tạo nhiệt nội sinh trong mô.
  • Đánh giá mức độ đau và chức năng vận động: sử dụng thang điểm VAS, thang điểm Lequesne và đo tầm vận động gấp khớp gối.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thiết kế là nghiên cứu lâm sàng can thiệp, ghép cặp, so sánh đối chứng với 66 bệnh nhân được phân thành hai nhóm: nhóm nghiên cứu (điện châm kết hợp sóng ngắn) và nhóm đối chứng (điện châm đơn thuần). Cỡ mẫu được chọn theo tiêu chuẩn tối thiểu của Bộ Y tế, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy.

Nguồn dữ liệu thu thập bao gồm:

  • Dữ liệu lâm sàng: điểm đau theo thang VAS, chức năng vận động theo thang Lequesne, tầm vận động gấp khớp gối.
  • Dữ liệu cận lâm sàng: công thức máu (HGB, PLT, RBC, WBC), sinh hóa máu (ALT, AST, Creatinin, Glucose), hình ảnh X-quang khớp gối.
  • Theo dõi tác dụng không mong muốn trong suốt quá trình điều trị.

Phân tích số liệu sử dụng phần mềm SPSS 20, áp dụng test T-Student và test 2 để so sánh sự khác biệt giữa hai nhóm, với mức ý nghĩa thống kê p < 0,05. Thời gian nghiên cứu kéo dài 11 tháng, từ tháng 02/2020 đến 12/2020, tại Bệnh viện C Đà Nẵng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Đặc điểm đối tượng nghiên cứu:

    • Tuổi trung bình bệnh nhân là 70,82 ± 8,03 tuổi, trong đó 93,9% bệnh nhân ≥ 60 tuổi.
    • Tỷ lệ nữ giới chiếm 68,2%, nam giới 31,8%.
    • Thời gian mắc bệnh trung bình khoảng 7,27 năm, với 75,9% bệnh nhân mắc từ 5 đến 10 năm.

  2. Hiệu quả giảm đau theo thang VAS:

    • Nhóm nghiên cứu giảm điểm VAS trung bình từ mức 5,8 xuống còn 2,1 sau 21 ngày điều trị, giảm khoảng 63,8%.
    • Nhóm đối chứng giảm từ 5,7 xuống 3,5, giảm khoảng 38,6%.
    • Sự khác biệt giữa hai nhóm có ý nghĩa thống kê (p < 0,05).

  3. Cải thiện chức năng vận động theo thang Lequesne:

    • Nhóm nghiên cứu giảm điểm Lequesne trung bình từ 12,4 xuống 5,2, giảm 58,1%.
    • Nhóm đối chứng giảm từ 12,1 xuống 7,8, giảm 35,5%.
    • Sự cải thiện chức năng vận động ở nhóm nghiên cứu vượt trội hơn nhóm đối chứng (p < 0,05).

  4. Tăng tầm vận động gấp khớp gối:

    • Nhóm nghiên cứu tăng tầm vận động gấp khớp gối trung bình 28 độ sau 21 ngày.
    • Nhóm đối chứng tăng trung bình 15 độ.
    • Sự khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,05).

  5. Tác dụng không mong muốn:

    • Tỷ lệ tác dụng phụ nhẹ như vựng châm, chảy máu khi rút kim thấp, không có trường hợp nhiễm trùng hay biến chứng nghiêm trọng.
    • Các chỉ số công thức máu và sinh hóa máu không thay đổi đáng kể trước và sau điều trị, chứng tỏ an toàn về mặt cận lâm sàng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy phương pháp điện châm kết hợp sóng ngắn có hiệu quả vượt trội trong giảm đau, cải thiện chức năng vận động và tăng tầm vận động gấp khớp gối so với điện châm đơn thuần. Nguyên nhân có thể do sự phối hợp tác dụng của kích thích điện tại huyệt đạo và hiệu ứng nhiệt sinh học của sóng ngắn, giúp tăng tuần hoàn máu, giảm viêm, giảm phù nề và kích thích tái tạo mô.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả tương đồng với báo cáo của các nhà khoa học trên thế giới và trong nước, khẳng định tính hiệu quả và an toàn của phương pháp này. Ví dụ, nghiên cứu tổng hợp cho thấy sóng ngắn giúp giảm đau nhanh và cải thiện sức mạnh cơ duỗi, trong khi điện châm được chứng minh làm giảm đau và cải thiện chức năng khớp gối rõ rệt.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ đường thể hiện sự thay đổi điểm VAS, Lequesne và tầm vận động gấp khớp gối theo thời gian điều trị, giúp minh họa rõ ràng hiệu quả vượt trội của nhóm nghiên cứu. Bảng so sánh các chỉ số cận lâm sàng trước và sau điều trị cũng góp phần chứng minh tính an toàn của phương pháp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Áp dụng rộng rãi phương pháp điện châm kết hợp sóng ngắn trong điều trị THKG nguyên phát tại các cơ sở y tế, nhằm nâng cao hiệu quả giảm đau và cải thiện chức năng vận động cho bệnh nhân. Thời gian áp dụng đề xuất là liệu trình 21 ngày, mỗi ngày một lần.

  2. Đào tạo chuyên môn cho nhân viên y tế về kỹ thuật điện châm và vận hành máy sóng ngắn, đảm bảo quy trình điều trị chuẩn xác, an toàn và hiệu quả. Thời gian đào tạo nên được tổ chức định kỳ hàng năm.

  3. Tăng cường theo dõi và xử lý kịp thời các tác dụng không mong muốn, đặc biệt là các phản ứng tại chỗ như vựng châm, chảy máu, nhằm đảm bảo an toàn cho bệnh nhân trong suốt quá trình điều trị.

  4. Kết hợp vận động trị liệu và khí công dưỡng sinh song song với điều trị điện châm và sóng ngắn để tăng cường hiệu quả phục hồi chức năng vận động khớp gối. Khuyến khích bệnh nhân luyện tập 20-30 phút mỗi lần, 1-2 lần/ngày.

  5. Nghiên cứu tiếp tục mở rộng quy mô và thời gian theo dõi lâu dài để đánh giá hiệu quả bền vững và tác dụng lâu dài của phương pháp, đồng thời khảo sát hiệu quả trên các giai đoạn thoái hóa khớp gối khác nhau.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Bác sĩ chuyên khoa Y học cổ truyền và Y học phục hồi chức năng: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và hướng dẫn kỹ thuật điều trị điện châm kết hợp sóng ngắn, giúp nâng cao hiệu quả điều trị cho bệnh nhân THKG.

  2. Nhân viên y tế tại các bệnh viện và phòng khám: Tham khảo để áp dụng phương pháp điều trị mới, an toàn, hiệu quả, đồng thời hiểu rõ các chỉ định, chống chỉ định và xử lý tai biến trong quá trình điều trị.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Y học cổ truyền, Y học hiện đại: Tài liệu tham khảo quý giá về thiết kế nghiên cứu lâm sàng, phương pháp phối hợp điều trị giữa y học cổ truyền và y học hiện đại, cũng như các chỉ số đánh giá hiệu quả điều trị.

  4. Bệnh nhân và người nhà bệnh nhân THKG: Hiểu rõ hơn về phương pháp điều trị điện châm kết hợp sóng ngắn, lợi ích và an toàn của phương pháp, từ đó có thể chủ động lựa chọn và phối hợp điều trị hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

  1. Điện châm kết hợp sóng ngắn có an toàn không?
    Nghiên cứu cho thấy phương pháp này an toàn với tỷ lệ tác dụng phụ nhẹ và không có biến chứng nghiêm trọng. Các chỉ số công thức máu và sinh hóa máu không thay đổi đáng kể sau điều trị, minh chứng cho tính an toàn về mặt cận lâm sàng.

  2. Liệu trình điều trị kéo dài bao lâu?
    Liệu trình tiêu chuẩn là 21 ngày, mỗi ngày một lần, điện châm 30 phút và sóng ngắn 15 phút mỗi khớp gối. Thời gian này được chứng minh hiệu quả trong việc giảm đau và cải thiện chức năng vận động.

  3. Phương pháp này phù hợp với đối tượng nào?
    Phù hợp với bệnh nhân THKG nguyên phát giai đoạn 1 và 2, có điểm đau VAS ≤ 6, không có các bệnh lý kèm theo chống chỉ định như viêm khớp dạng thấp, nhiễm khuẩn khớp, hoặc các bệnh lý nghiêm trọng khác.

  4. Có cần kết hợp với các phương pháp điều trị khác không?
    Có thể kết hợp với vận động trị liệu, khí công dưỡng sinh và các phương pháp y học cổ truyền khác để tăng cường hiệu quả phục hồi chức năng vận động và duy trì kết quả lâu dài.

  5. Phương pháp này có thể áp dụng ở đâu?
    Phương pháp có thể áp dụng tại các bệnh viện, phòng khám có trang thiết bị điện châm và sóng ngắn, cùng đội ngũ nhân viên y tế được đào tạo chuyên môn về kỹ thuật này.

Kết luận

  • Phương pháp điện châm kết hợp sóng ngắn điều trị thoái hóa khớp gối nguyên phát tại Bệnh viện C Đà Nẵng cho thấy hiệu quả vượt trội trong giảm đau, cải thiện chức năng vận động và tăng tầm vận động gấp khớp gối so với điện châm đơn thuần.
  • Tỷ lệ tác dụng không mong muốn thấp, không ảnh hưởng đến các chỉ số công thức máu và sinh hóa máu, đảm bảo an toàn cho bệnh nhân.
  • Nghiên cứu góp phần khẳng định giá trị của việc kết hợp y học cổ truyền và y học hiện đại trong điều trị các bệnh lý thoái hóa khớp.
  • Đề xuất áp dụng rộng rãi phương pháp này tại các cơ sở y tế, đồng thời tăng cường đào tạo và theo dõi chặt chẽ trong quá trình điều trị.
  • Các bước tiếp theo bao gồm mở rộng quy mô nghiên cứu, theo dõi lâu dài và khảo sát hiệu quả trên các giai đoạn thoái hóa khác nhau để hoàn thiện phác đồ điều trị.

Hãy áp dụng phương pháp điện châm kết hợp sóng ngắn để nâng cao hiệu quả điều trị thoái hóa khớp gối, cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân và góp phần phát triển y học cổ truyền hiện đại.