Đánh Giá Chất Lượng Các Nguồn Nước Phục Vụ Nhu Cầu Cấp Nước Tại Thành Phố Đà Nẵng, Tầm Nhìn Đến Năm 2040

Đà Nẵng là đô thị loại 1 trực thuộc trung ương của Việt Nam , là một trong những trung tâm lớn về kinh tế , chính trị , văn hóa – xã hội của khu vực miền Trung và Tây Nguyên với điều kiện cơ sở hạ tầng phát triền , tập trung dân số đông, tiềm năng bùng nổ và phát triển đô thị phục vụ cho phát triển du lịch, y tế, giáo dục rất cao, dẫn đến nhu cầu sử dụng nước cũng ngày càng gia tăng. Mặc dù đứng trước nhu cầu sử dụng nước rất lớn trong tương lai nhưng hiện tại do chịu tác động của biến đổi khí hậu lưu lượng dòng chảy vào mùa khô ở các sông của thành phố Đà Nẵng đang có xu hướng giảm, do đó gia tăng nhiễm mặn tại điểm lấy nước Cầu Đỏ, dẫn đến gia tăng chi phi sản xuất nước sạch.

Nghiên cứu này dựa trên cơ sở cân bằng nước trong tương lai cho thành phố có sự thiếu hụt nên đề xuất dự kiến các vị trí hồ đập và nước ngầm , đảm bảo chất lượng và trữ lượng tạo nguồn nước dự phòng cho thành phố trong tương lai. Đây chính là tiền đề khoa học, là cơ sở để nghiên cứu thành công đề tài : “ Đánh giá chất lượng các nguồn nước phục vụ nhu cầu cấp nước tại thành phố Đà Nẵng, tầm nhìn đến năm 2040 ”. Mục tiêu của đề tài là đánh giá khả năng sử dụng của các nguồn nước trên địa bàn thành phố Đà Nẵng.

Theo dự báo, vấn đề nhiễm mặn sẽ tiếp tục tăng trong tương lai do suy giảm dòng chảy và ảnh hưởng bởi mực nước biển dâng [1]. Hiện tại, hệ thống thủy lợi ở phạm vi thành phố chưa được chú trọng bảo trì và quản lý ở các cấp khác nhau. Điều này dẫn đến nguy cơ rủi ro về an toàn cũng như việc khai thác chưa hiệu quả của các hồ chứa . Một số quy trình vận hành hồ chứa thủy điện , thủy lợi và các đập dâng vẫn còn thiếu, hoặc chưa được cập nhật, tích hợp kịp thời nên gặp những vấn đề cần phải điều chỉnh [2].

Bên cạnh đó, việc hợp tác liên kết vùng , quản lý và giám sát quy trình vận hành lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn giữa 2 địa phương Đà Nẵng – Quảng Nam cũng đang trở nên 1 rất phức tạp trong bối cảnh phát triển, vì lợi ích khác nhau giữa 2 bên và chịu tác động của biến đổi khí hậu. Điều này gây nên tình trạng thiếu nước , cạn kiệt, ô nhiễm và nhiễm mặn nghiêm trọng ở hạ lưu sông Vu Gia gây thiệt hại và ảnh hưởng nặng nề đến đời sống , kinh tế, xã hội của thành phố Đà Nẵng [3].

Hiện tại, hệ thống thủy lợi ở phạm vi thành phố chưa được chú trọng bảo trì và quản lý ở các cấp khác nhau. Điều này dẫn đến nguy cơ rủi ro về an toàn cũng như việc khai thác chưa hiệu quả của các hồ chứa . Một số quy trình vận hành hồ chứa thủy điện , thủy lợi và các đập dâng vẫn còn thiếu, hoặc chưa được cập nhật, tích hợp kịp thời nên gặp những vấn đề cần phải điều chỉnh [2].

Chỉ số môi trường là cách sử dụng số liệu tổng hợp hơn so với đánh giá từng thông số hay sử dụng các chỉ thị. Rất nhiều các quốc gia trên thế giới đã triển khai áp dụng các mô hình chỉ số chất lượng nước (WQI) với nhiều mục đích khác nhau. Từ nhiều giá trị của các thông số khác nhau, bằng các cánh tính toán phù hợp, ta thu được một chỉ số duy nhất, giá trị của chỉ số này phản ánh một cách tổng quát nhất về chất lượng nước. Chỉ số chất lượng nước (WQI) với ưu điểm là đơn giản, dễ hiểu, có tính khái quát cao có thể được sử dụng cho mục đích đánh giá diễn biến chất lượng nước theo không gian và thời gian, là nguồn thông tin phù hợp cho cộng đồng, cho những nhà quản lý không phải chuyên gia về môi trường nước [4].

Đánh giá chất lượng nước dựa vào động vật không xương sống được gọi là quan trắc sinh học. Ở Việt Nam, quan trắc sinh học đã được phát triển trong những năm 90 của thể kỷ 20. Tuy nhiên, các nghiên cứu hay chương trình quan trắc sinh học gần như áp dụng các chỉ số được nghiên cứu và sử dụng đánh giá các thủy vực ở châu Âu và Bắc Mỹ, nơi mà có điều kiện sinh thái khác biệt hoàn toàn so với Việt Nam. Một số khác đưa ra các kết quả đánh giá dựa vào kinh nghiệm cá nhân mà không quan tâm nhiều đến cơ sở khoa học.

Số liệu quan trắc nước từ các chương trình quan trắc thường được sử dụng trong các báo cáo hiện trạng môi trường các lưu vực sông. Từng thông số trong môi trường nước được phân tích đánh giá và đưa ra các nhận định về hiện trạng và diễn biến chất lượng nước.

Hiện tại , nguồn nước thô chủ yếu đáp ứng nhu cầu cấp nước cho thành phố Đà Nẵng là Sông Cầu Đỏ. Là nguồn cấp chính cho NMN Cầu Đỏ và NMN Sân Bay hiện nay. Điểm lấy nước trên sông Cầu Đỏ tại NMN Cầu Đỏ cách cửa sông khoảng 15km và thường bị nhiễm mặn vào mùa khô, có năm lên đến hơn 1000mg/l. Dự án Cấp nước Đà Nẵng giai đoạn I đã đầu tư xây dựng thêm 1 vị trí lấy nước thô phòng mặn trên sông Yên (vị trí thượng nguồn của sông Cầu Đỏ) từ đập An Trạch về nhà máy nước Cầu Đỏ để cấp cho thành phố khi sông Cầu Đỏ bị nhiễm mặn [6].

Vì vậy để hạn chế nguy cơ thiếu nước, thành phố cần xem xét đồng thời các nguồn cung cấp nước và công tác quản lý nhu cầu sử dụng nước. Trong đó, việc xem xét các nguồn nước dự phòng cho thành phố là rất cần thiết.

Với tình trạng nhu cầu sử dụng nước ngày càng tăng cao trong tương lai, trong khi nguồn nước sạch đang ngày càng ít đi do ô nhiễm và biến đổi khí hậu thì nguy cơ thiếu nước sach sử dụng trong tương lai ở Việt Nam là điều không thể tránh khỏi.

Vì vậy ,cần có những giải pháp dự phòng ,tránh tình trạng thiếu nước sạch, đáp ứng nhu cầu sử dụng của con người trong tương lai.

Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý, nhà khoa học và cộng đồng để bảo vệ nguồn nước.

Phát triển bền vững tài nguyên nước là yếu tố then chốt để đảm bảo sự phát triển kinh tế - xã hội của Đà Nẵng.