Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội hiện nay, ngành du lịch được xem là một trong những ngành kinh tế mũi nhọn, đóng góp quan trọng vào tăng trưởng GDP và phát triển bền vững của địa phương. Tỉnh Đồng Nai, với diện tích 5.907,24 km², nằm trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, sở hữu nhiều tiềm năng du lịch tự nhiên và văn hóa đa dạng như sông, núi, rừng, hồ, thác và các di tích lịch sử, văn hóa. Tuy nhiên, dù có nhiều lợi thế về vị trí địa lý và tài nguyên, ngành du lịch Đồng Nai vẫn chưa phát triển tương xứng với tiềm năng, đặc biệt trong giai đoạn 2017-2022, khi dịch bệnh COVID-19 gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động du lịch toàn cầu.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng chính sách phát triển du lịch tỉnh Đồng Nai trong giai đoạn 2017-2022, đánh giá các kết quả đạt được và hạn chế, từ đó đề xuất các định hướng và giải pháp hoàn thiện chính sách phát triển du lịch phù hợp với bối cảnh mới, bao gồm tăng trưởng xanh, tiêu dùng xanh và phát triển bền vững. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các chính sách phát triển du lịch trên địa bàn tỉnh Đồng Nai, đặt trong mối liên kết vùng với các tỉnh lân cận thuộc Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, với dữ liệu thu thập từ năm 2017 đến 2022.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các cơ quan quản lý nhà nước và doanh nghiệp du lịch trong tỉnh, nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư, khai thác và phát triển ngành du lịch, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững trong thời đại kỷ nguyên số.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình chính sách công, phát triển du lịch bền vững và tăng trưởng xanh.

  • Chính sách công: Được hiểu là chuỗi các quyết định của Nhà nước nhằm giải quyết các vấn đề xã hội, kinh tế, trong đó chính sách phát triển du lịch là một lĩnh vực quan trọng của chính sách công. Các đặc điểm chính bao gồm tính đa ngành, tính giải quyết vấn đề thực tiễn, tính quy phạm và giá trị chuẩn mực. Vai trò của chính sách công là công cụ quản lý, định hướng phát triển kinh tế - xã hội và phục vụ người dân.

  • Phát triển du lịch bền vững: Theo Luật Du lịch Việt Nam (2017) và các nghiên cứu quốc tế, phát triển du lịch bền vững phải đảm bảo ba mục tiêu: bền vững về tài nguyên và môi trường, bền vững về kinh tế và bền vững về xã hội. Nguyên tắc phát triển du lịch bao gồm phát triển theo quy hoạch, bảo tồn giá trị di sản văn hóa và tài nguyên thiên nhiên, đảm bảo an ninh, trật tự xã hội và lợi ích cộng đồng.

  • Tăng trưởng xanh trong du lịch: Tập trung vào việc phát triển du lịch thân thiện môi trường, sử dụng hiệu quả nguồn lực, giảm phát thải khí nhà kính, ứng dụng khoa học công nghệ hiện đại và thúc đẩy tiêu dùng bền vững.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: chính sách phát triển du lịch, tài nguyên du lịch, sản phẩm du lịch, phát triển du lịch bền vững, tăng trưởng xanh.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Luận văn sử dụng dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đồng Nai, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Cục Thống kê tỉnh, các văn bản pháp luật liên quan như Luật Du lịch Việt Nam (2017), Nghị quyết của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Đồng Nai, cùng các tài liệu nghiên cứu trong và ngoài nước.

  • Phương pháp phân tích: Áp dụng phương pháp phân tích tổng hợp, so sánh để đánh giá thực trạng chính sách phát triển du lịch, sử dụng phương pháp thống kê mô tả để trình bày số liệu về lượng khách du lịch, doanh thu, nguồn nhân lực và các hoạt động quảng bá du lịch. Phương pháp tham vấn ý kiến chuyên gia được sử dụng để thu thập quan điểm, đánh giá thực tiễn và đề xuất giải pháp.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Dữ liệu được thu thập từ toàn bộ các báo cáo chính thức của tỉnh Đồng Nai giai đoạn 2017-2022, kết hợp với ý kiến của các chuyên gia quản lý nhà nước, doanh nghiệp du lịch và các tổ chức liên quan nhằm đảm bảo tính khách quan và toàn diện.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung phân tích giai đoạn 2017-2022, đánh giá tác động của các chính sách trong bối cảnh mới, đặc biệt là sau đại dịch COVID-19, và đề xuất định hướng phát triển du lịch trong các năm tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng lượng khách và doanh thu du lịch: Tổng lượng khách du lịch đến Đồng Nai tăng từ khoảng 2,9 triệu lượt năm 2015 lên 4,4 triệu lượt năm 2019, doanh thu từ du lịch tăng từ 926 tỷ đồng lên 1.607 tỷ đồng trong cùng giai đoạn. Tuy nhiên, năm 2020 do ảnh hưởng của dịch COVID-19, lượng khách giảm 55,7% còn khoảng 1,9 triệu lượt, doanh thu giảm 43,5% còn 904 tỷ đồng. Năm 2022, lượng khách phục hồi đạt 2,2 triệu lượt, doanh thu tăng lên 1.200 tỷ đồng, tương đương tăng 121% so với năm 2021.

  2. Nguồn nhân lực du lịch: Số lượng nhân lực phục vụ ngành du lịch duy trì khoảng 3.000 người/năm trong giai đoạn 2015-2022, tuy nhiên chất lượng và kỹ năng còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển du lịch hiện đại và bền vững.

  3. Chính sách huy động nguồn lực và đầu tư: Tỉnh đã ban hành nhiều chính sách ưu đãi, thu hút đầu tư với tổng vốn đầu tư khoảng 1.445 tỷ đồng cho 20 dự án phát triển du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, khách sạn và khu đô thị du lịch trong giai đoạn 2017-2020. Các dự án tập trung khai thác tiềm năng du lịch sinh thái, văn hóa tâm linh và nông nghiệp.

  4. Hạn chế trong phát triển du lịch: Mặc dù có nhiều tiềm năng, Đồng Nai chưa khai thác hiệu quả các sản phẩm du lịch đặc trưng, thiếu sự liên kết vùng, cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ, quảng bá du lịch còn manh mún và thiếu chuyên nghiệp. Chi tiêu bình quân của khách du lịch còn thấp, khoảng 482.000 đồng/ngày, chủ yếu là khách tham quan trong ngày, chưa thu hút được khách lưu trú dài ngày.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc chính sách phát triển du lịch chưa được đồng bộ và thiếu các giải pháp đột phá để khai thác tối đa tiềm năng tài nguyên du lịch tự nhiên và văn hóa. So với các tỉnh trong vùng Đông Nam Bộ như Bà Rịa - Vũng Tàu, Đồng Nai có lượng khách và doanh thu thấp hơn đáng kể, cho thấy sự cần thiết phải nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ du lịch.

Việc giảm sút nghiêm trọng lượng khách và doanh thu trong năm 2020 phản ánh tác động tiêu cực của đại dịch COVID-19, đồng thời cho thấy sự phụ thuộc lớn vào khách nội địa và khách tham quan trong ngày. Sự phục hồi nhanh chóng trong năm 2022 cho thấy hiệu quả bước đầu của các chính sách kích cầu và quảng bá du lịch.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện xu hướng lượng khách, doanh thu, và nguồn nhân lực du lịch qua các năm, cũng như bảng so sánh doanh thu và lượng khách giữa Đồng Nai và các tỉnh lân cận để minh họa rõ nét vị trí và tiềm năng phát triển của tỉnh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện chính sách thu hút đầu tư và phát triển sản phẩm du lịch đặc trưng: Tỉnh cần xây dựng các chính sách ưu đãi cụ thể, tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư phát triển các sản phẩm du lịch sinh thái, văn hóa tâm linh và du lịch nông nghiệp, nhằm tăng thời gian lưu trú và chi tiêu của khách du lịch. Thời gian thực hiện: 1-3 năm. Chủ thể: UBND tỉnh, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch.

  2. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực du lịch: Tổ chức các chương trình đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng chuyên môn, ứng dụng công nghệ số trong quản lý và phục vụ du khách, nâng cao nhận thức về phát triển du lịch bền vững. Thời gian thực hiện: liên tục, ưu tiên 2 năm đầu. Chủ thể: Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, các trường đào tạo nghề.

  3. Đẩy mạnh quảng bá, xúc tiến du lịch chuyên nghiệp và liên kết vùng: Xây dựng chiến lược truyền thông đồng bộ, sử dụng các nền tảng số và mạng xã hội để quảng bá hình ảnh du lịch Đồng Nai, đồng thời tăng cường liên kết với các tỉnh trong vùng Đông Nam Bộ để phát triển sản phẩm du lịch liên vùng. Thời gian thực hiện: 1-2 năm. Chủ thể: Trung tâm Xúc tiến Du lịch tỉnh, các doanh nghiệp du lịch.

  4. Phát triển hạ tầng du lịch đồng bộ và bền vững: Tăng cường đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông, lưu trú, dịch vụ hỗ trợ du lịch, ưu tiên các dự án thân thiện môi trường, sử dụng năng lượng sạch và công nghệ xanh. Thời gian thực hiện: 3-5 năm. Chủ thể: Sở Giao thông Vận tải, Sở Xây dựng, các nhà đầu tư.

  5. Thúc đẩy phát triển du lịch xanh, tiêu dùng xanh và ứng dụng khoa học công nghệ: Áp dụng các giải pháp quản lý tài nguyên hiệu quả, giảm phát thải, xử lý chất thải, đồng thời phát triển các sản phẩm du lịch thân thiện môi trường, khuyến khích tiêu dùng bền vững trong cộng đồng du lịch. Thời gian thực hiện: liên tục. Chủ thể: UBND tỉnh, các tổ chức môi trường, doanh nghiệp du lịch.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về du lịch và phát triển kinh tế - xã hội: Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Sở Kế hoạch và Đầu tư, UBND tỉnh Đồng Nai có thể sử dụng luận văn làm cơ sở khoa học để xây dựng và điều chỉnh chính sách phát triển du lịch phù hợp với thực tiễn và xu hướng phát triển bền vững.

  2. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực du lịch: Các công ty lữ hành, khách sạn, khu du lịch, nhà đầu tư bất động sản du lịch có thể tham khảo để hiểu rõ tiềm năng, hạn chế và cơ hội đầu tư tại Đồng Nai, từ đó đưa ra các quyết định chiến lược phù hợp.

  3. Các tổ chức nghiên cứu và đào tạo về du lịch, kinh tế và quản lý công: Giảng viên, sinh viên, nhà nghiên cứu có thể khai thác luận văn như một tài liệu tham khảo về chính sách phát triển du lịch, tăng trưởng xanh và phát triển bền vững trong bối cảnh kỷ nguyên số.

  4. Cộng đồng địa phương và các tổ chức xã hội: Người dân, các tổ chức cộng đồng có thể hiểu rõ hơn về vai trò của du lịch trong phát triển kinh tế - xã hội, từ đó tham gia tích cực vào các hoạt động phát triển du lịch bền vững, bảo vệ tài nguyên và môi trường.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính sách phát triển du lịch tỉnh Đồng Nai có những điểm mạnh nào?
    Chính sách tập trung huy động nguồn lực đầu tư, ưu đãi thu hút nhà đầu tư, phát triển sản phẩm du lịch sinh thái, văn hóa tâm linh và nông nghiệp, đồng thời chú trọng phát triển kinh tế xanh và ứng dụng khoa học công nghệ.

  2. Tại sao lượng khách du lịch đến Đồng Nai giảm mạnh năm 2020?
    Do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, các hoạt động du lịch bị gián đoạn, hạn chế đi lại và các biện pháp giãn cách xã hội khiến lượng khách giảm 55,7% so với năm trước.

  3. Làm thế nào để tăng thời gian lưu trú và chi tiêu của khách du lịch tại Đồng Nai?
    Cần phát triển các sản phẩm du lịch đặc trưng, đa dạng, hấp dẫn, nâng cao chất lượng dịch vụ lưu trú và giải trí, đồng thời tăng cường quảng bá và liên kết vùng để tạo chuỗi trải nghiệm hấp dẫn.

  4. Nguồn nhân lực du lịch tại Đồng Nai đang gặp những khó khăn gì?
    Chất lượng nguồn nhân lực còn hạn chế về kỹ năng chuyên môn và ứng dụng công nghệ, chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển du lịch hiện đại và bền vững.

  5. Chính sách phát triển du lịch xanh được áp dụng như thế nào tại Đồng Nai?
    Tỉnh ưu tiên phát triển các dự án du lịch sinh thái, sử dụng năng lượng sạch, xử lý chất thải hiệu quả, khuyến khích tiêu dùng bền vững và ứng dụng công nghệ xanh trong quản lý và phát triển du lịch.

Kết luận

  • Chính sách phát triển du lịch tỉnh Đồng Nai trong giai đoạn 2017-2022 đã đạt được nhiều kết quả tích cực về lượng khách, doanh thu và thu hút đầu tư, tuy nhiên vẫn còn nhiều hạn chế cần khắc phục.
  • Tiềm năng du lịch tự nhiên và văn hóa của Đồng Nai rất lớn, đặc biệt là du lịch sinh thái, văn hóa tâm linh và du lịch nông nghiệp, cần được khai thác hiệu quả hơn.
  • Việc phát triển du lịch bền vững, tăng trưởng xanh và ứng dụng khoa học công nghệ là xu hướng tất yếu để nâng cao chất lượng và sức cạnh tranh của ngành du lịch tỉnh.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào hoàn thiện chính sách đầu tư, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, phát triển hạ tầng đồng bộ, quảng bá chuyên nghiệp và thúc đẩy du lịch xanh.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai đồng bộ các giải pháp trong vòng 1-5 năm tới, đồng thời tăng cường giám sát, đánh giá và điều chỉnh chính sách phù hợp với thực tiễn và xu hướng phát triển toàn cầu.

Kêu gọi hành động: Các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng địa phương cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp đề xuất, nhằm phát huy tối đa tiềm năng du lịch Đồng Nai, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững trong bối cảnh mới.