Luận án về cải thiện quản lý tuân thủ đối với doanh nghiệp xuất nhập khẩu của hải quan Việt Nam

• Tác giả: Nguyễn Đình Cung
• Người hướng dẫn: Trần Công Sách
• Trường học: Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương
• Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
• Đề tài: Cải thiện quản lý tuân thủ hải quan cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu Việt Nam
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• 1. MỤC LỤC
• 1.1. DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT
• 1.2. DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT TIẾNG ANH
• 1.3. DANH MỤC CÁC BẢNG
• 1.4. DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
• 1.5. DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ
• 2. TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU VỀ QUẢN LÝ TUÂN THỦ ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP XUẤT KHẨU, NHẬP KHẨU CỦA CƠ QUAN HẢI QUAN
• 2.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu đã công bố liên quan đến quản lý tuân thủ đối với doanh nghiệp xuất khẩu, nhập khẩu của cơ quan hải quan
• 2.2. Tổng quan các công trình nghiên cứu đã được công bố ở nước ngoài
• 2.3. Tổng quan các công trình nghiên cứu đã được công bố ở trong nước
• 2.4. Những vấn đề thuộc đề tài luận án chưa được các công trình đã công bố nghiên cứu, giải quyết (khoảng trống nghiên cứu)
• 2.5. Những vấn đề luận án sẽ tập trung nghiên cứu giải quyết
• 2.6. Phương hướng giải quyết các vấn đề nghiên cứu của luận án
• 2.7. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu của đề tài luận án
• 2.8. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu của đề tài luận án
• 2.9. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu
• 3. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUẢN LÝ TUÂN THỦ ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP XUẤT NHẬP KHẨU CỦA HẢI QUAN TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ
• 3.1. Lý thuyết chung về tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp xuất khẩu, nhập khẩu hàng hóa
• 3.2. Khái quát về doanh nghiệp hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu hàng hóa
• 3.3. Tuân thủ, tuân thủ pháp luật và mức độ tuân thủ của doanh nghiệp xuất khẩu, nhập khẩu hàng hóa
• 3.4. Đặc điểm, phạm vi và phân loại tuân thủ pháp luật đối với doanh nghiệp xuất khẩu, nhập khẩu hàng hóa
• 3.5. Những vấn đề cơ bản về quản lý tuân thủ đối với doanh nghiệp xuất khẩu, nhập khẩu hàng hóa của cơ quan hải quan
• 3.5.1. Khái niệm quản lý tuân thủ
• 3.5.2. Sự tiến triển từ quản lý rủi ro đến quản lý tuân thủ và mối quan hệ tương hỗ
• 3.5.3. Vai trò, đặc điểm của quản lý tuân thủ
• 3.5.4. Triết lý, mục tiêu, nguyên tắc quản lý tuân thủ
• 3.5.5. Nội dung quản lý tuân thủ
• 3.5.6. Quy trình quản lý tuân thủ
• 3.5.7. Phương pháp sử dụng trong quản lý tuân thủ
• 3.5.8. Tiêu chí và chỉ số tiêu chí trong quản lý tuân thủ
• 3.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tuân thủ đối với doanh nghiệp xuất khẩu, nhập khẩu của cơ quan hải quan
• 3.6.1. Hệ thống pháp luật đối với hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa
• 3.6.2. Chương trình quản lý rủi ro của cơ quan hải quan
• 3.6.3. Quy định quản lý hành chính trong lĩnh vực hải quan
• 3.6.4. Hạ tầng khoa học kỹ thuật và công nghệ thông tin
• 3.6.5. Các nhân tố hành vi, ý thức tự tuân thủ của người khai hải quan
• 3.6.6. Các nhân tố chủ thể quản lý là cơ quan hải quan và các cơ quan quản lý chuyên ngành khác
• 3.6.7. Nhân tố hội nhập kinh tế quốc tế ảnh hưởng đến quản lý tuân thủ
• 3.7. Kinh nghiệm quản lý tuân thủ đối với doanh nghiệp xuất khẩu, nhập khẩu của cơ quan hải quan một số nước trên thế giới và bài học cho Hải quan Việt Nam
• 3.7.1. Kinh nghiệm quản lý tuân thủ đối với doanh nghiệp xuất khẩu, nhập khẩu của cơ quan hải quan một số nước
• 3.7.2. Một số bài học cho Hải quan Việt Nam về quản lý tuân thủ đối với doanh nghiệp xuất khẩu, nhập khẩu từ kinh nghiệm nước ngoài
• 4. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ TUÂN THỦ ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP XUẤT NHẬP KHẨU CỦA HẢI QUAN VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2015 – 2019
• 4.1. Khái quát tình hình hoạt động xuất nhập khẩu của các doanh nghiệp Việt Nam giai đoạn 2015 - 2019
• 4.2. Đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến thực tiễn hoạt động quản lý tuân thủ đối với doanh nghiệp xuất khẩu, nhập khẩu của Hải quan Việt Nam giai đoạn 2015 - 2019
• 4.3. Thực trạng cơ sở pháp lý ảnh hưởng đến quản lý tuân thủ đối với doanh nghiệp xuất khẩu, nhập khẩu của Hải quan Việt Nam
• 4.4. Thực trạng các yếu tố cốt lõi ảnh hưởng đến kết quả quản lý tuân thủ đối với doanh nghiệp xuất khẩu, nhập khẩu của Hải quan Việt Nam giai đoạn 2015 - 2019
• 4.5. Phân tích thực trạng quản lý tuân thủ đối với doanh nghiệp xuất khẩu, nhập khẩu của Hải quan Việt Nam giai đoạn 2015 - 2019
• 4.6. Kết quả chủ yếu của quản lý tuân thủ đối với doanh nghiệp xuất khẩu, nhập khẩu của Hải quan Việt Nam giai đoạn 2015-2019
• 4.7. Đánh giá hoạt động quản lý tuân thủ đối với doanh nghiệp xuất khẩu, nhập khẩu của Hải quan Việt Nam giai đoạn 2015 - 2019
• 4.8. Những thành công chủ yếu
• 4.9. Những hạn chế, bất cập lớn
• 4.10. Phân tích những nguyên nhân cơ bản
• 5. PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ TUÂN THỦ ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP XUẤT KHẨU, NHẬP KHẨU CỦA HẢI QUAN VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ ĐẾN NĂM 2025, TẦM NHÌN ĐẾN NĂM 2030
• 5.1. Bối cảnh và những thuận lợi, khó khăn trong quản lý tuân thủ đối với doanh nghiệp xuất khẩu, nhập khẩu của Hải quan Việt Nam thời kỳ đến năm 2030
• 5.2. Bối cảnh thế giới và Việt Nam ảnh hưởng đến hoạt động xuất nhập khẩu và quản lý tuân thủ trong thời kỳ tới
• 5.3. Bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế
• 5.4. Những thuận lợi và khó khăn trong quản lý tuân thủ đối với doanh nghiệp xuất nhập khẩu của Hải quan Việt Nam thời kỳ tới
• 5.5. Phương hướng hoàn thiện quản lý tuân thủ đối với doanh nghiệp xuất khẩu, nhập khẩu của Hải quan Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030
• 5.6. Mục tiêu hướng đến việc hoàn thiện quản lý tuân thủ đối với doanh nghiệp xuất khẩu, nhập khẩu của Hải quan Việt Nam trong hội nhập kinh tế quốc tế
• 5.7. Quan điểm, nội dung chủ yếu hoàn thiện quản lý tuân thủ đối với doanh nghiệp xuất khẩu, nhập khẩu của Hải quan Việt Nam trong hội nhập kinh tế quốc tế thời kỳ đến 2025, tầm nhìn đến 2030
• 5.8. Các giải pháp hoàn thiện quản lý tuân thủ đối với doanh nghiệp xuất khẩu, nhập khẩu của Hải quan Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030
• 5.8.1. Giải pháp hoàn thiện hệ thống pháp lý quy định về quản lý tuân thủ
• 5.8.2. Giải pháp hoàn thiện kỹ thuật đánh giá tuân thủ
• 5.8.3. Giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả thực thi quản lý tuân thủ
• 5.8.4. Giải pháp tăng cường hợp tác của Hải quan Việt Nam với các bên liên quan trong quản lý tuân thủ
• 5.8.5. Giải pháp phát triển hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu về tuân thủ pháp luật
• 5.8.6. Giải pháp đẩy mạnh, nâng cao chất lượng hoạt động chống gian lận thương mại, tăng cường kiểm tra, kiểm soát
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CÔNG BỐ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN ÁN

I. Tổng quan về quản lý tuân thủ hải quan

Quản lý tuân thủ hải quan là một yếu tố quan trọng trong việc đảm bảo sự phát triển bền vững của doanh nghiệp xuất nhập khẩu tại Việt Nam. Quản lý hải quan không chỉ đơn thuần là việc thực hiện các thủ tục hành chính mà còn bao gồm việc xây dựng một môi trường kinh doanh minh bạch và hiệu quả. Theo Tổ chức Hải quan Thế giới (WCO), việc áp dụng các phương pháp quản lý tuân thủ hiện đại giúp giảm thiểu rủi ro và gian lận thương mại. Tuân thủ hải quan không chỉ là trách nhiệm của doanh nghiệp mà còn là nhiệm vụ của cơ quan hải quan trong việc tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động xuất nhập khẩu. Việc cải thiện quy trình hải quan sẽ giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và chi phí, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh. Chính sách hải quan Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể trong việc hiện đại hóa hệ thống và áp dụng công nghệ thông tin vào quản lý, tạo ra một hệ thống hải quan điện tử hiệu quả.

1.1. Đặc điểm của doanh nghiệp xuất nhập khẩu

Doanh nghiệp xuất nhập khẩu tại Việt Nam có sự đa dạng về quy mô và lĩnh vực hoạt động. Doanh nghiệp xuất nhập khẩu thường phải đối mặt với nhiều thách thức như rủi ro trong quy trình hải quan, sự thay đổi của chính sách và pháp luật. Đặc biệt, trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, các doanh nghiệp cần phải nâng cao khả năng tuân thủ pháp luật để tránh các hình thức vi phạm như buôn lậu và gian lận thương mại. Việc hiểu rõ về chính sách hải quan Việt Nam và các quy định liên quan là rất cần thiết để doanh nghiệp có thể hoạt động hiệu quả và bền vững. Hơn nữa, sự hỗ trợ từ cơ quan hải quan trong việc đào tạo nhân viên và cung cấp thông tin cũng đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao mức độ tuân thủ của doanh nghiệp.

II. Thực trạng quản lý tuân thủ hải quan tại Việt Nam

Giai đoạn 2015-2019, hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam đã có những bước phát triển mạnh mẽ. Tuy nhiên, quản lý tuân thủ vẫn gặp nhiều khó khăn. Theo số liệu từ Tổng cục Hải quan, số lượng doanh nghiệp vi phạm pháp luật hải quan vẫn ở mức cao, cho thấy sự cần thiết phải cải thiện quy trình quản lý. Rủi ro trong hải quan không chỉ đến từ hành vi gian lận mà còn từ sự thiếu hiểu biết của doanh nghiệp về các quy định pháp luật. Việc đánh giá mức độ tuân thủ của doanh nghiệp là một trong những giải pháp quan trọng để nâng cao hiệu quả quản lý. Cơ quan hải quan cần phải có những biện pháp mạnh mẽ hơn trong việc kiểm tra và giám sát hoạt động của doanh nghiệp, đồng thời tăng cường công tác tuyên truyền, đào tạo để nâng cao nhận thức về pháp luật hải quan.

2.1. Những thành công và hạn chế

Mặc dù đã đạt được nhiều thành công trong việc cải thiện quản lý hải quan, nhưng vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế. Các doanh nghiệp vẫn gặp khó khăn trong việc tiếp cận thông tin và hiểu rõ các quy định pháp luật. Hệ thống hải quan điện tử đã được triển khai nhưng chưa hoàn toàn đáp ứng được nhu cầu thực tế. Nhiều doanh nghiệp vẫn còn thiếu kiến thức về tuân thủ quy định hải quan, dẫn đến việc vi phạm pháp luật. Để khắc phục tình trạng này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng và doanh nghiệp trong việc xây dựng một môi trường kinh doanh minh bạch và hiệu quả.

III. Phương hướng và giải pháp cải thiện quản lý tuân thủ

Để cải thiện quản lý tuân thủ hải quan, cần có những giải pháp đồng bộ và hiệu quả. Trước hết, cần hoàn thiện hệ thống pháp lý liên quan đến quản lý xuất nhập khẩu. Việc xây dựng các quy định rõ ràng và minh bạch sẽ giúp doanh nghiệp dễ dàng tuân thủ. Thứ hai, cần tăng cường công tác đào tạo cho nhân viên hải quan và doanh nghiệp về các quy định pháp luật. Đào tạo nhân viên hải quan không chỉ giúp nâng cao năng lực mà còn tạo ra một đội ngũ chuyên nghiệp, sẵn sàng hỗ trợ doanh nghiệp. Cuối cùng, việc phát triển hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu về tuân thủ pháp luật sẽ giúp cơ quan hải quan theo dõi và đánh giá hiệu quả quản lý một cách chính xác hơn.

3.1. Giải pháp nâng cao chất lượng thực thi

Để nâng cao chất lượng thực thi quy trình hải quan, cần có sự đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ thông tin. Việc áp dụng các công nghệ mới sẽ giúp cải thiện quy trình kiểm tra và giám sát, từ đó giảm thiểu rủi ro và gian lận thương mại. Hơn nữa, cần có các chương trình khuyến khích doanh nghiệp tuân thủ pháp luật, như giảm thuế hoặc tạo điều kiện thuận lợi trong thủ tục hải quan cho những doanh nghiệp có mức độ tuân thủ cao. Điều này không chỉ giúp nâng cao ý thức tuân thủ của doanh nghiệp mà còn tạo ra một môi trường cạnh tranh công bằng hơn.