Tổng quan nghiên cứu

Thuế giá trị gia tăng (GTGT) là nguồn thu chủ lực của ngân sách nhà nước, đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết kinh tế và phát triển xã hội. Tại huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng, doanh nghiệp ngoài quốc doanh (DNNQD) chiếm đa số và đóng góp lớn vào nguồn thu thuế GTGT. Giai đoạn 2019-2023, tổng số doanh nghiệp ngoài quốc doanh trên địa bàn tăng đều, với hơn 2.295 doanh nghiệp hoạt động đa ngành nghề, trong đó có nhiều doanh nghiệp có doanh thu từ 600 tỷ đồng trở lên. Số thu thuế GTGT từ khối doanh nghiệp này cũng tăng trưởng tích cực, năm 2023 tăng 34% so với năm trước, tương ứng tăng 63 tỷ đồng. Tuy nhiên, công tác quản lý thuế GTGT đối với DNNQD vẫn còn nhiều tồn tại, như việc kê khai chưa chính xác, nợ đọng thuế còn cao và công tác kiểm tra chưa đồng bộ.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng công tác quản lý thuế GTGT đối với DNNQD trên địa bàn huyện Thủy Nguyên trong giai đoạn 2019-2023, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thuế, đảm bảo thu đúng, thu đủ, chống thất thu ngân sách nhà nước. Nghiên cứu tập trung vào phạm vi quản lý của Chi cục Thuế huyện Thủy Nguyên, với ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần phát triển kinh tế địa phương, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật thuế của doanh nghiệp và tăng cường nguồn thu cho ngân sách.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý thuế hiện đại, bao gồm:

  • Lý thuyết thuế GTGT: Thuế GTGT là thuế gián thu tính trên giá trị tăng thêm của hàng hóa, dịch vụ trong các khâu sản xuất, lưu thông và tiêu dùng. Thuế GTGT áp dụng nguyên tắc điểm đến, thu tại nơi tiêu thụ sản phẩm, giúp khuyến khích xuất khẩu và hạn chế nhập khẩu.

  • Mô hình quản lý thuế theo Luật Quản lý Thuế: Bao gồm các nội dung đăng ký thuế, kê khai, nộp thuế, kiểm tra, cưỡng chế nợ thuế và xử lý vi phạm. Luật số 38/2019/QH14 quy định chi tiết về quản lý hóa đơn, chứng từ điện tử và áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế.

  • Khái niệm doanh nghiệp ngoài quốc doanh: Là doanh nghiệp không thuộc sở hữu nhà nước, có quyền tự chủ về vốn, hoạt động và chịu trách nhiệm pháp lý toàn diện. DNNQD đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế, tạo việc làm và thúc đẩy cạnh tranh thị trường.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: thuế GTGT, quản lý thuế, doanh nghiệp ngoài quốc doanh, kê khai thuế, nợ đọng thuế, kiểm tra thuế, hoàn thuế, quản lý rủi ro thuế.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng kết hợp định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thuế GTGT, kê khai thuế, nợ đọng thuế, kết quả kiểm tra thuế từ Chi cục Thuế huyện Thủy Nguyên giai đoạn 2019-2023; các văn bản pháp luật liên quan; báo cáo ngành thuế và tài liệu học thuật.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lấy toàn bộ doanh nghiệp ngoài quốc doanh đang hoạt động và kê khai thuế trên địa bàn huyện Thủy Nguyên, với cỡ mẫu khoảng 2.295 doanh nghiệp.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích thống kê mô tả, so sánh số liệu qua các năm; đánh giá thực trạng công tác quản lý thuế qua các chỉ tiêu như tỷ lệ kê khai đúng hạn, số thuế thu được, nợ đọng thuế; phân tích SWOT để xác định điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong quản lý thuế GTGT.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và xử lý dữ liệu từ tháng 1/2019 đến tháng 12/2023; phân tích và đề xuất giải pháp trong năm 2024; dự kiến hoàn thiện và báo cáo kết quả trong quý II năm 2024.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng số lượng và doanh thu doanh nghiệp ngoài quốc doanh: Từ năm 2019 đến 2023, số doanh nghiệp ngoài quốc doanh hoạt động trên địa bàn tăng 27%, với tổng số 2.295 doanh nghiệp. Doanh thu và số thu thuế GTGT cũng tăng trưởng ổn định, năm 2023 tăng 34% so với năm 2022, tương ứng tăng 63 tỷ đồng.

  2. Tỷ lệ kê khai thuế đúng hạn cao: Tỷ lệ doanh nghiệp nộp hồ sơ khai thuế đúng hạn đạt 98% năm 2023, tăng 16% so với năm 2019. Điều này cho thấy ý thức chấp hành pháp luật thuế của doanh nghiệp được cải thiện.

  3. Nợ đọng thuế GTGT giảm nhưng vẫn chiếm tỷ trọng lớn: Tổng nợ thuế toàn Chi cục năm 2023 tăng 14% so với năm 2019, nhưng nợ thuế từ doanh nghiệp ngoài quốc doanh giảm 14%, tương ứng giảm 36,553 triệu đồng. Tuy nhiên, nợ thuế GTGT chiếm tới 66% tổng số nợ thuế ngoài quốc doanh, cho thấy vẫn còn tồn tại khó khăn trong thu hồi nợ.

  4. Công tác kiểm tra thuế hiệu quả nhưng còn hạn chế: Số thuế truy thu sau kiểm tra tại trụ sở người nộp thuế tăng 42% năm 2023 so với năm 2022, góp phần nâng cao ý thức tuân thủ của doanh nghiệp. Tuy nhiên, số thuế truy thu chưa lớn so với tổng số thuế GTGT, cho thấy tiềm năng phát hiện sai phạm còn nhiều.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân tăng trưởng số lượng và doanh thu doanh nghiệp ngoài quốc doanh là do huyện Thủy Nguyên có vị trí địa lý thuận lợi, phát triển hạ tầng giao thông và nhiều dự án đầu tư lớn, thu hút đầu tư và mở rộng sản xuất kinh doanh. Việc áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế, đặc biệt là hóa đơn điện tử, đã giúp nâng cao hiệu quả quản lý, giảm thiểu gian lận và sai sót trong kê khai thuế.

Tỷ lệ kê khai thuế đúng hạn cao phản ánh sự phối hợp tốt giữa cơ quan thuế và doanh nghiệp, đồng thời thể hiện sự nâng cao nhận thức về nghĩa vụ thuế. Tuy nhiên, nợ đọng thuế GTGT vẫn chiếm tỷ trọng lớn do một số doanh nghiệp gặp khó khăn về tài chính hoặc cố tình chây ỳ nộp thuế. Công tác cưỡng chế nợ thuế đã được tăng cường, nhưng cần có giải pháp đồng bộ hơn để giảm thiểu nợ đọng.

Công tác kiểm tra thuế tại trụ sở người nộp thuế đã phát hiện nhiều sai phạm, góp phần tăng thu ngân sách và nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật thuế. So sánh với các địa phương lân cận như huyện An Dương và quận Hồng Bàng, Thủy Nguyên có nhiều điểm tương đồng về cơ cấu doanh nghiệp và mức độ tăng trưởng thuế, tuy nhiên cần học hỏi kinh nghiệm trong việc áp dụng quản lý rủi ro và kiểm tra thuế hiệu quả hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số thu thuế GTGT, bảng phân tích tỷ lệ kê khai đúng hạn và biểu đồ nợ đọng thuế qua các năm để minh họa rõ nét các xu hướng và kết quả quản lý thuế.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Kiện toàn bộ máy tổ chức và nâng cao trình độ cán bộ thuế

    • Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ thuế GTGT và kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin cho cán bộ thuế.
    • Thời gian thực hiện: trong năm 2024.
    • Chủ thể thực hiện: Chi cục Thuế huyện Thủy Nguyên phối hợp với Cục Thuế thành phố Hải Phòng.

  2. Tăng cường công tác tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế

    • Đẩy mạnh tuyên truyền chính sách thuế GTGT, hướng dẫn kê khai, nộp thuế đúng quy định qua các kênh truyền thông và hội nghị trực tiếp.
    • Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm.
    • Chủ thể thực hiện: Đội Tuyên truyền Chi cục Thuế huyện Thủy Nguyên.

  3. Đẩy mạnh công tác kiểm tra, xử lý vi phạm và cưỡng chế nợ thuế

    • Tăng cường kiểm tra tại trụ sở người nộp thuế, áp dụng quản lý rủi ro để tập trung kiểm tra các doanh nghiệp có dấu hiệu vi phạm.
    • Thực hiện cưỡng chế nợ thuế kịp thời, minh bạch, đảm bảo thu hồi nợ hiệu quả.
    • Thời gian thực hiện: từ năm 2024 đến 2025.
    • Chủ thể thực hiện: Đội Kiểm tra thuế và Đội Thuế liên xã.

  4. Tăng cường phối hợp liên ngành và ứng dụng công nghệ thông tin

    • Phối hợp với các cơ quan quản lý nhà nước như Kho bạc, Sở Tài chính, UBND huyện để chia sẻ thông tin, hỗ trợ quản lý thuế.
    • Nâng cao ứng dụng hóa đơn điện tử, phần mềm quản lý thuế để giảm thiểu sai sót và gian lận.
    • Thời gian thực hiện: trong năm 2024.
    • Chủ thể thực hiện: Chi cục Thuế huyện Thủy Nguyên và các cơ quan liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, công chức ngành thuế

    • Nâng cao hiểu biết về quản lý thuế GTGT đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh, áp dụng các giải pháp quản lý hiệu quả.

  2. Lãnh đạo và quản lý doanh nghiệp ngoài quốc doanh

    • Hiểu rõ nghĩa vụ thuế, quy trình kê khai, nộp thuế GTGT, từ đó nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật thuế.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công

    • Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và kết quả thực tiễn về quản lý thuế GTGT tại địa phương.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và chính quyền địa phương

    • Sử dụng luận văn làm cơ sở để xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển kinh tế và quản lý thuế hiệu quả hơn trên địa bàn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Thuế GTGT là gì và tại sao quan trọng đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh?
    Thuế GTGT là thuế gián thu tính trên giá trị tăng thêm của hàng hóa, dịch vụ. Đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh, thuế GTGT là nghĩa vụ pháp lý quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí và lợi nhuận. Việc quản lý thuế GTGT hiệu quả giúp doanh nghiệp tuân thủ pháp luật và góp phần vào nguồn thu ngân sách.

  2. Phương pháp tính thuế GTGT phổ biến hiện nay?
    Có hai phương pháp chính: phương pháp khấu trừ thuế GTGT (được áp dụng cho doanh nghiệp có đầy đủ hóa đơn, chứng từ) và phương pháp tính trực tiếp (áp dụng cho hộ kinh doanh cá thể hoặc doanh nghiệp không có đầy đủ chứng từ). Phương pháp khấu trừ giúp tránh đánh thuế chồng chéo.

  3. Tại sao nợ đọng thuế GTGT vẫn còn cao dù có nhiều biện pháp quản lý?
    Nợ đọng thuế còn cao do một số doanh nghiệp gặp khó khăn tài chính, chây ỳ nộp thuế hoặc thiếu hiểu biết về pháp luật thuế. Ngoài ra, công tác cưỡng chế và thu hồi nợ còn hạn chế về nguồn lực và phối hợp liên ngành.

  4. Công nghệ thông tin hỗ trợ công tác quản lý thuế GTGT như thế nào?
    Ứng dụng hóa đơn điện tử, phần mềm quản lý thuế giúp tự động hóa quy trình kê khai, nộp thuế, phát hiện sai phạm và gian lận, nâng cao hiệu quả kiểm tra và giảm thiểu sai sót trong quản lý thuế.

  5. Làm thế nào để doanh nghiệp ngoài quốc doanh nâng cao ý thức chấp hành pháp luật thuế?
    Doanh nghiệp cần được tuyên truyền, đào tạo về chính sách thuế, đồng thời cơ quan thuế cần tăng cường kiểm tra, xử lý vi phạm nghiêm minh để tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh và nâng cao ý thức tuân thủ.

Kết luận

  • Thuế GTGT là nguồn thu quan trọng, doanh nghiệp ngoài quốc doanh tại huyện Thủy Nguyên đóng góp ngày càng lớn vào ngân sách nhà nước.
  • Công tác quản lý thuế GTGT đã đạt được nhiều kết quả tích cực như tăng tỷ lệ kê khai đúng hạn, giảm nợ đọng thuế ngoài quốc doanh.
  • Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại hạn chế về nợ đọng thuế GTGT, công tác kiểm tra và xử lý vi phạm cần được nâng cao.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm kiện toàn bộ máy, tăng cường tuyên truyền, đẩy mạnh kiểm tra và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Tiếp tục triển khai các biện pháp này trong giai đoạn 2024-2025 nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thuế GTGT, góp phần phát triển kinh tế địa phương và đảm bảo nguồn thu ngân sách bền vững.

Luận văn hy vọng sẽ là tài liệu tham khảo hữu ích cho các cơ quan quản lý thuế, doanh nghiệp và nhà nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý kinh tế và thuế. Đề nghị các bên liên quan phối hợp thực hiện các khuyến nghị để đạt được mục tiêu quản lý thuế hiệu quả hơn trong thời gian tới.