Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2016 – 2020, huyện An Lão, thành phố Hải Phòng đã chứng kiến sự phát triển kinh tế xã hội toàn diện với tổng giá trị sản xuất đạt 11.434 tỷ đồng, tăng bình quân 11,35% mỗi năm. Tuy nhiên, công tác quản lý nhà nước về an sinh xã hội (ASXH) vẫn còn nhiều thách thức như tỷ lệ lao động tham gia bảo hiểm xã hội còn thấp, nguồn lực thực hiện chính sách hạn hẹp, mức hỗ trợ chưa đáp ứng nhu cầu tối thiểu, và một số đối tượng thụ hưởng còn phụ thuộc quá mức vào chính sách nhà nước. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng quản lý nhà nước về ASXH tại huyện An Lão, đồng thời đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả công tác này đến năm 2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các chính sách ASXH được triển khai trên địa bàn huyện trong giai đoạn 2016 – 2020, với ý nghĩa quan trọng trong việc đảm bảo ổn định chính trị xã hội, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân, góp phần phát triển kinh tế bền vững. Nghiên cứu này cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích chuyên sâu giúp các cơ quan quản lý địa phương và các nhà hoạch định chính sách có định hướng phù hợp trong việc hoàn thiện hệ thống ASXH, đặc biệt trong bối cảnh già hóa dân số, đô thị hóa nhanh và tác động của biến đổi khí hậu.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý nhà nước và lý thuyết an sinh xã hội. Quản lý nhà nước được hiểu là hoạt động thực thi quyền lực nhà nước nhằm thiết lập trật tự xã hội ổn định và phát triển, với các đặc điểm quyền lực đặc biệt, tính tổ chức cao và tính mệnh lệnh đơn phương. Trong quản lý nhà nước về ASXH, các chủ thể tham gia gồm các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội và cộng đồng dân cư, với mục tiêu phòng ngừa, giảm thiểu và khắc phục rủi ro xã hội. Lý thuyết an sinh xã hội được xây dựng trên cơ sở các khái niệm về hệ thống chính sách và chương trình nhằm bảo đảm mức tối thiểu về thu nhập và dịch vụ xã hội cơ bản cho người dân, đồng thời nâng cao năng lực tự an sinh. Các nguyên tắc cơ bản bao gồm tính toàn diện, tính cộng đồng, công bằng xã hội và sự phối hợp giữa Nhà nước và xã hội. Các chức năng chính của ASXH gồm phòng ngừa rủi ro, giảm thiểu tác động và khắc phục hậu quả rủi ro.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, kết hợp thu thập số liệu thứ cấp từ các báo cáo của UBND huyện An Lão, Bảo hiểm xã hội huyện và các phòng ban liên quan, cùng với phương pháp điều tra thống kê, so sánh và phân tích dữ liệu định lượng. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các đối tượng thụ hưởng chính sách ASXH trên địa bàn huyện trong giai đoạn 2016 – 2020, với số liệu cụ thể như 333 đơn vị tham gia BHXH bắt buộc, 42 trường học tham gia BHYT học sinh, và hơn 7000 hộ nghèo được hỗ trợ tiền điện. Phân tích dữ liệu được thực hiện thông qua xây dựng bảng biểu, biểu đồ minh họa các chỉ số như tỷ lệ tham gia BHXH, mức hỗ trợ tiền điện, số lượng đối tượng được cấp thẻ BHYT, nhằm đánh giá hiệu quả và hiệu lực của công tác quản lý nhà nước về ASXH. Timeline nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2016 – 2020 cho phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ tham gia bảo hiểm xã hội và bảo hiểm y tế tăng trưởng ổn định: Số lượng đơn vị tham gia BHXH bắt buộc đạt 333 đơn vị, với số hộ gia đình tham gia BHYT tăng từ khoảng 22.280 hộ năm 2016 lên gần 25.000 hộ năm 2020. Kinh phí hỗ trợ mua thẻ BHYT cũng tăng từ 26,7 tỷ đồng năm 2016 lên 33,4 tỷ đồng năm 2019, cho thấy sự mở rộng diện bao phủ chính sách.

  2. Chính sách ưu đãi người có công được thực hiện đầy đủ và kịp thời: Huyện An Lão đã cấp phát chế độ ưu đãi hàng tháng cho 2.548 người có công với tổng kinh phí trên 4,5 tỷ đồng/tháng. Tỷ lệ hộ gia đình người có công có mức sống bằng hoặc cao hơn mức trung bình dân cư đạt 99,7% vào năm 2020.

  3. Hỗ trợ nhà ở và tiền điện cho các đối tượng chính sách: Từ năm 2016 đến 2020, có 7.005 hộ nghèo được hỗ trợ tiền điện với tổng kinh phí 4,119 tỷ đồng, mức hỗ trợ trung bình 49.000 đồng/hộ/tháng. Chương trình hỗ trợ nhà ở cho người có công với cách mạng đã thực hiện cho 1.779 hộ với kinh phí 55,3 tỷ đồng, góp phần cải thiện điều kiện sống.

  4. Chính sách miễn giảm học phí và hỗ trợ tiền ăn trưa cho trẻ em mầm non: Từ năm học 2015 – 2021, đã miễn học phí cho 2.382 lượt học sinh với tổng số tiền gần 1 tỷ đồng, đồng thời hỗ trợ tiền ăn trưa cho 988 lượt trẻ với kinh phí 661,964 triệu đồng, góp phần nâng cao tỷ lệ huy động và chuyên cần học sinh.

Thảo luận kết quả

Các kết quả trên cho thấy công tác quản lý nhà nước về ASXH tại huyện An Lão đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, đặc biệt trong việc mở rộng diện bao phủ bảo hiểm xã hội và bảo hiểm y tế, cũng như thực hiện các chính sách ưu đãi xã hội. Nguyên nhân của những thành công này là sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban, sự quan tâm chỉ đạo của UBND huyện và sự tham gia tích cực của cộng đồng. So với một số địa phương khác, huyện An Lão có tỷ lệ bao phủ BHYT và BHXH tương đối cao, góp phần ổn định đời sống người dân và giảm thiểu rủi ro xã hội. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại hạn chế như mức hỗ trợ tiền điện và nhà ở chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu thực tế, một số đối tượng thụ hưởng còn phụ thuộc chính sách, và công tác tuyên truyền, kiểm tra chưa đồng đều. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượng đối tượng tham gia BHXH, BHYT, bảng tổng hợp kinh phí hỗ trợ tiền điện và nhà ở, giúp minh chứng rõ nét hiệu quả quản lý nhà nước. Việc tiếp tục hoàn thiện chính sách và nâng cao năng lực quản lý là cần thiết để đảm bảo tính bền vững và công bằng trong hệ thống ASXH.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền và phổ biến chính sách: Đẩy mạnh truyền thông về quyền lợi và nghĩa vụ tham gia BHXH, BHYT, bảo trợ xã hội nhằm nâng cao nhận thức và khuyến khích người dân chủ động tham gia. Chủ thể thực hiện là Phòng Lao động – Thương binh và Xã hội huyện, phối hợp với các xã, thị trấn, trong vòng 1 năm tới.

  2. Mở rộng và nâng mức hỗ trợ cho các đối tượng yếu thế: Điều chỉnh mức hỗ trợ tiền điện, nhà ở và các chính sách ưu đãi xã hội phù hợp với mức sống tối thiểu hiện nay, nhằm giảm bớt khó khăn cho hộ nghèo và người có công. UBND huyện phối hợp với Sở Tài chính và các đơn vị liên quan thực hiện trong giai đoạn 2022 – 2025.

  3. Nâng cao năng lực quản lý và kiểm tra, giám sát: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ cho cán bộ làm công tác ASXH, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện chính sách để đảm bảo tính minh bạch, công bằng và hiệu quả. Thực hiện liên tục trong các năm tới, do Phòng Lao động – Thương binh và Xã hội chủ trì.

  4. Phát triển hệ thống dữ liệu và ứng dụng công nghệ thông tin: Xây dựng cơ sở dữ liệu điện tử về đối tượng thụ hưởng và chính sách ASXH, áp dụng công nghệ 4.0 để quản lý, theo dõi và đánh giá hiệu quả chính sách. Chủ thể là UBND huyện phối hợp với các phòng ban công nghệ thông tin, triển khai trong 3 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước địa phương: Giúp nâng cao hiệu quả quản lý, hoạch định chính sách ASXH phù hợp với đặc thù địa phương, từ đó cải thiện đời sống người dân.

  2. Các nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực quản lý kinh tế và chính sách xã hội: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và phân tích chuyên sâu về quản lý nhà nước về ASXH tại một huyện ngoại thành, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.

  3. Tổ chức phi chính phủ và các đơn vị hỗ trợ phát triển xã hội: Tham khảo để xây dựng các chương trình hỗ trợ phù hợp, đồng bộ với chính sách nhà nước, tăng cường hiệu quả trợ giúp xã hội.

  4. Sinh viên và học viên cao học chuyên ngành quản lý kinh tế, chính sách công: Là tài liệu tham khảo thực tiễn quý giá về quản lý nhà nước và chính sách ASXH trong bối cảnh phát triển kinh tế – xã hội địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về an sinh xã hội là gì?
    Quản lý nhà nước về ASXH là quá trình tổ chức, điều hành và giám sát các chính sách, chương trình nhằm bảo đảm an toàn xã hội, phòng ngừa và khắc phục rủi ro cho người dân, do các cơ quan nhà nước thực hiện.

  2. Tại sao huyện An Lão cần hoàn thiện quản lý nhà nước về ASXH?
    Mặc dù đã đạt nhiều kết quả, nhưng huyện còn tồn tại hạn chế như tỷ lệ tham gia BHXH thấp, mức hỗ trợ chưa đủ, và công tác quản lý chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến hiệu quả chính sách và đời sống người dân.

  3. Các chính sách ASXH chính được triển khai tại An Lão gồm những gì?
    Bao gồm bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, chính sách ưu đãi người có công, hỗ trợ nhà ở, tiền điện cho hộ nghèo, miễn giảm học phí, trợ cấp xã hội và hỗ trợ người dân bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, điều tra thống kê, phân tích dữ liệu định lượng với cỡ mẫu toàn bộ đối tượng thụ hưởng chính sách ASXH trên địa bàn huyện giai đoạn 2016 – 2020.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về ASXH?
    Tăng cường tuyên truyền, mở rộng và nâng mức hỗ trợ, nâng cao năng lực quản lý, kiểm tra giám sát, và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chính sách ASXH.

Kết luận

  • Quản lý nhà nước về an sinh xã hội tại huyện An Lão đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần ổn định đời sống và phát triển kinh tế xã hội địa phương.
  • Tỷ lệ tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế tăng trưởng ổn định, chính sách ưu đãi người có công được thực hiện đầy đủ, hỗ trợ nhà ở và tiền điện cho hộ nghèo được triển khai hiệu quả.
  • Vẫn còn tồn tại hạn chế về mức hỗ trợ, công tác quản lý và tuyên truyền chưa đồng đều, cần có giải pháp đồng bộ để nâng cao hiệu quả.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm tăng cường tuyên truyền, nâng mức hỗ trợ, nâng cao năng lực quản lý và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các cơ quan quản lý, nhà nghiên cứu và các tổ chức xã hội trong việc hoàn thiện hệ thống ASXH tại địa phương.

Tiếp theo, các cơ quan chức năng huyện An Lão cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá để điều chỉnh chính sách phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế xã hội. Đề nghị các nhà quản lý và nghiên cứu quan tâm ứng dụng kết quả nghiên cứu này nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước về an sinh xã hội.