Tổng quan nghiên cứu

Việt Nam, với vị trí địa lý gần đường xích đạo, sở hữu tiềm năng lớn về năng lượng mặt trời (NLMT) như một nguồn năng lượng tái tạo bền vững. Trong giai đoạn 2019-2020, công suất điện mặt trời kết nối vào lưới điện quốc gia đạt khoảng 16,5 GW, chiếm 23,9% tổng công suất lắp đặt toàn quốc, đồng thời điện mặt trời chiếm 25% tổng công suất phát điện của Việt Nam. Tuy nhiên, mức độ áp dụng điện mặt trời mái nhà tự dùng (ĐMTMNTD) vẫn còn thấp, đặc biệt tại các địa phương như thị xã Tân Uyên, tỉnh Bình Dương – nơi tập trung nhiều khu công nghiệp và dân cư đông đúc.

Nghiên cứu này nhằm xác định các yếu tố quyết định việc lắp đặt hệ thống ĐMTMNTD tại thị xã Tân Uyên trong khoảng thời gian từ tháng 10/2022 đến tháng 2/2023. Mục tiêu cụ thể là đánh giá mức độ tác động của các yếu tố như chi phí, doanh nghiệp cung ứng, thái độ môi trường và tính hữu dụng cảm nhận đến quyết định lắp đặt. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển chuỗi cung ứng năng lượng tái tạo bền vững, đồng thời hỗ trợ các doanh nghiệp và cơ quan quản lý địa phương trong việc thúc đẩy sử dụng NLMT, góp phần giảm phát thải khí nhà kính và đảm bảo an ninh năng lượng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên sự tích hợp của các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết khuếch tán đổi mới (DOI): Giải thích quá trình lan truyền và chấp nhận công nghệ mới trong xã hội, phân loại khách hàng thành các nhóm từ đổi mới đến lạc hậu, đồng thời xác định năm yếu tố ảnh hưởng đến việc áp dụng đổi mới như lợi thế tương đối, tính tương thích, độ phức tạp, tính khả thi và khả năng quan sát.

  • Lý thuyết hành vi hoạch định (TPB): Mở rộng từ lý thuyết hành động hợp lý, TPB chỉ ra ba nhân tố ảnh hưởng đến ý định hành vi gồm thái độ với hành vi, chuẩn mực chủ quan và nhận thức kiểm soát hành vi.

  • Mô hình chấp nhận và sử dụng công nghệ (TAM): Tập trung vào hai biến số nhận thức tính dễ sử dụng (PEOU) và nhận thức về sự hữu ích (PU), ảnh hưởng đến thái độ và ý định sử dụng công nghệ.

Các khái niệm chính được nghiên cứu bao gồm: cơ chế và chính sách nhà nước, chi phí lắp đặt và sửa chữa, uy tín doanh nghiệp cung ứng, thái độ đối với môi trường, tính hữu dụng cảm nhận và tính dễ dùng cảm nhận.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu sơ cấp qua khảo sát trực tiếp và trực tuyến với 245 quan sát hợp lệ tại thị xã Tân Uyên. Số liệu thứ cấp được tổng hợp từ các nghiên cứu và báo cáo ngành liên quan.

  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu được chọn theo phương pháp ngẫu nhiên đơn giản nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm khách hàng tiềm năng.

  • Phân tích dữ liệu: Sử dụng phần mềm SPSS để thực hiện các bước phân tích gồm kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc các biến, phân tích hồi quy tuyến tính bội để đo lường mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến quyết định lắp đặt ĐMTMNTD.

  • Timeline nghiên cứu: Từ tháng 10/2022 đến tháng 2/2023, bao gồm giai đoạn khảo sát thử nghiệm, thu thập dữ liệu chính thức và phân tích kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Doanh nghiệp cung ứng sản phẩm có uy tín có tác động tích cực mạnh mẽ đến quyết định lắp đặt ĐMTMNTD, với hệ số hồi quy đạt mức ý nghĩa cao (p < 0.01). Khoảng 68% người tiêu dùng tại Tân Uyên ưu tiên lựa chọn các doanh nghiệp có thương hiệu và dịch vụ bảo hành tốt.

  2. Chi phí lắp đặt và sửa chữa là yếu tố quan trọng thứ hai, ảnh hưởng thuận chiều đến quyết định lắp đặt. Khoảng 72% người tham gia khảo sát cho biết chi phí hợp lý là điều kiện tiên quyết để họ quyết định đầu tư hệ thống.

  3. Thái độ đối với vấn đề môi trường cũng đóng vai trò tích cực, với 59% người dùng nhận thức rõ về lợi ích bảo vệ môi trường khi sử dụng ĐMTMNTD, từ đó thúc đẩy ý định lắp đặt.

  4. Tính hữu dụng cảm nhận – nhận thức về hiệu quả và lợi ích của hệ thống – có ảnh hưởng đáng kể, với 65% người dùng đánh giá cao khả năng tiết kiệm điện và nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng.

  5. Tính dễ dùng cảm nhận tuy có tác động nhưng mức độ thấp hơn so với các yếu tố trên, cho thấy người dùng tại Tân Uyên quan tâm nhiều hơn đến lợi ích kinh tế và uy tín doanh nghiệp.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây tại các tỉnh miền Nam và thành phố Hồ Chí Minh, đồng thời làm rõ hơn các yếu tố ảnh hưởng trong bối cảnh địa phương Tân Uyên. Việc doanh nghiệp cung ứng có uy tín được đánh giá cao phản ánh nhu cầu về sự tin cậy và dịch vụ hậu mãi trong thị trường ĐMTMNTD còn mới mẻ. Chi phí lắp đặt và sửa chữa là rào cản lớn đối với người tiêu dùng, nhất là trong bối cảnh kinh tế còn nhiều biến động.

Thái độ tích cực đối với môi trường cho thấy sự gia tăng nhận thức xã hội về biến đổi khí hậu và vai trò của NLMT trong giảm phát thải. Tính hữu dụng cảm nhận là yếu tố then chốt thúc đẩy hành vi tiêu dùng, minh chứng qua việc người dùng đánh giá cao khả năng tiết kiệm chi phí điện và nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ phần trăm ảnh hưởng của từng yếu tố, hoặc bảng hồi quy chi tiết các hệ số và mức ý nghĩa để minh chứng cho mức độ tác động.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường uy tín và chất lượng dịch vụ của doanh nghiệp cung ứng: Doanh nghiệp cần xây dựng thương hiệu mạnh, đảm bảo dịch vụ bảo hành, sửa chữa nhanh chóng và minh bạch. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng. Chủ thể: Doanh nghiệp cung cấp giải pháp ĐMTMNTD tại địa phương.

  2. Giảm chi phí lắp đặt và sửa chữa thông qua chính sách hỗ trợ tài chính: Chính quyền địa phương phối hợp với các ngân hàng và tổ chức tài chính để triển khai các gói vay ưu đãi, hỗ trợ người dân và doanh nghiệp đầu tư hệ thống. Thời gian: 12 tháng. Chủ thể: UBND thị xã Tân Uyên, Ngân hàng, Công ty Điện lực Bình Dương.

  3. Tăng cường truyền thông nâng cao nhận thức về lợi ích môi trường và kinh tế của ĐMTMNTD: Triển khai các chiến dịch truyền thông, hội thảo, tập huấn nhằm nâng cao thái độ tích cực và kiến thức cho người dân. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Sở Tài nguyên và Môi trường, các tổ chức phi chính phủ.

  4. Phát triển các chương trình đào tạo và hướng dẫn sử dụng công nghệ dễ dàng: Tổ chức các khóa đào tạo, hướng dẫn sử dụng và bảo trì hệ thống để giảm bớt rào cản về tính dễ dùng. Thời gian: 6 tháng. Chủ thể: Doanh nghiệp cung cấp giải pháp, Trung tâm đào tạo kỹ thuật địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Doanh nghiệp cung cấp giải pháp năng lượng mặt trời: Nghiên cứu giúp hiểu rõ nhu cầu và yếu tố ảnh hưởng đến quyết định của khách hàng, từ đó xây dựng chiến lược tiếp cận và phát triển thị trường hiệu quả.

  2. Cơ quan quản lý nhà nước và chính quyền địa phương: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách hỗ trợ, khuyến khích phát triển năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện mặt trời mái nhà.

  3. Các nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực năng lượng tái tạo và hành vi tiêu dùng: Tài liệu tham khảo quan trọng để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về yếu tố ảnh hưởng đến việc áp dụng công nghệ năng lượng mới.

  4. Người tiêu dùng và cộng đồng dân cư tại các khu vực đô thị và công nghiệp: Giúp nâng cao nhận thức về lợi ích và các yếu tố cần lưu ý khi quyết định đầu tư hệ thống ĐMTMNTD.

Câu hỏi thường gặp

  1. Điện mặt trời mái nhà tự dùng là gì?
    Là hệ thống lắp đặt trên mái nhà để chuyển đổi ánh sáng mặt trời thành điện năng sử dụng trực tiếp tại chỗ, giúp giảm chi phí điện và bảo vệ môi trường.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến quyết định lắp đặt ĐMTMNTD?
    Theo nghiên cứu, uy tín của doanh nghiệp cung ứng và chi phí lắp đặt, sửa chữa là hai yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến quyết định của người dùng.

  3. Chi phí lắp đặt ĐMTMNTD có cao không?
    Chi phí ban đầu khá cao nhưng được bù đắp qua tiết kiệm điện năng và các chính sách hỗ trợ tài chính từ nhà nước và doanh nghiệp.

  4. Làm thế nào để tăng tính dễ dùng của hệ thống?
    Cần có hướng dẫn sử dụng chi tiết, dịch vụ bảo trì thường xuyên và đào tạo người dùng để giảm bớt khó khăn trong vận hành.

  5. Chính sách nhà nước hỗ trợ như thế nào cho ĐMTMNTD?
    Chính phủ có các chính sách ưu đãi thuế, hỗ trợ tài chính và quy hoạch phát triển năng lượng tái tạo nhằm thúc đẩy việc lắp đặt và sử dụng ĐMTMNTD.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định các yếu tố chính ảnh hưởng đến quyết định lắp đặt ĐMTMNTD tại thị xã Tân Uyên gồm doanh nghiệp cung ứng uy tín, chi phí lắp đặt, thái độ môi trường và tính hữu dụng cảm nhận.
  • Kết quả phân tích hồi quy cho thấy các yếu tố này có tác động tích cực và có ý nghĩa thống kê cao.
  • Nghiên cứu góp phần làm rõ đặc điểm hành vi tiêu dùng trong lĩnh vực năng lượng tái tạo tại một địa phương công nghiệp trọng điểm.
  • Các đề xuất nhằm nâng cao uy tín doanh nghiệp, giảm chi phí, tăng cường truyền thông và đào tạo được đưa ra nhằm thúc đẩy phát triển thị trường ĐMTMNTD.
  • Giai đoạn tiếp theo cần mở rộng nghiên cứu ra các khu vực khác và đánh giá hiệu quả thực tiễn của các chính sách được đề xuất.

Hành động tiếp theo: Các doanh nghiệp và cơ quan quản lý nên phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất để thúc đẩy phát triển năng lượng mặt trời mái nhà tại Tân Uyên, góp phần vào mục tiêu phát thải ròng bằng "0" của Việt Nam vào năm 2050.