Tổng quan nghiên cứu

Kinh tế nông nghiệp giữ vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế Việt Nam, đóng góp khoảng 20% GDP và tạo việc làm cho hơn 40% lao động cả nước. Tuy nhiên, các hộ nông dân vẫn đối mặt với nhiều thách thức như sản xuất nhỏ lẻ, đầu tư thấp, rủi ro cao, khó tiếp cận vốn và công nghệ, cũng như hạn chế về thị trường và hạ tầng kỹ thuật. Tại phường Hòa Vinh, thị xã Đông Hòa, tỉnh Phú Yên, nơi có điều kiện tự nhiên thuận lợi cho nuôi trồng thủy sản và trồng lúa, kinh tế nông nghiệp vẫn là ngành chủ lực nhưng thu nhập của nông hộ còn thấp và chưa ổn định.

Mục tiêu nghiên cứu là phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến thu nhập của nông hộ tại phường Hòa Vinh trong giai đoạn 2018-2021, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao thu nhập. Nghiên cứu sử dụng số liệu thu thập từ 97 nông hộ, áp dụng phương pháp thống kê mô tả và hồi quy tuyến tính đa biến để đánh giá mức độ tác động của các yếu tố. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ chính sách phát triển kinh tế nông thôn, góp phần cải thiện đời sống người dân và thúc đẩy phát triển bền vững khu vực.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết kinh tế về thu nhập hộ gia đình, trong đó thu nhập được hiểu là tổng giá trị tiền và hiện vật mà hộ gia đình nhận được trong một khoảng thời gian nhất định, trừ đi chi phí sản xuất. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Thu nhập hộ gia đình: Bao gồm thu nhập từ sản xuất nông nghiệp, phi nông nghiệp, tiền lương và các khoản thu khác hợp pháp.
  • Yếu tố ảnh hưởng đến thu nhập: Bao gồm điều kiện tự nhiên (vị trí địa lý, đất đai, khí hậu), kinh tế và tổ chức quản lý (trình độ học vấn, vốn, công cụ sản xuất, cơ sở hạ tầng, thị trường), khoa học kỹ thuật và công nghệ, chính sách hỗ trợ địa phương.
  • Mô hình hồi quy tuyến tính đa biến: Được sử dụng để đo lường mức độ ảnh hưởng của các biến độc lập như tuổi chủ hộ, kinh nghiệm sản xuất, số lao động tạo thu nhập, vốn vay, tập huấn kỹ thuật, sự hỗ trợ của địa phương đến biến phụ thuộc là thu nhập bình quân đầu người/tháng của nông hộ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng cả số liệu thứ cấp và sơ cấp. Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo thống kê của UBND thị xã Đông Hòa, Phòng Nông nghiệp và các nguồn tài liệu liên quan giai đoạn 2018-2021. Số liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát trực tiếp 97 nông hộ tại phường Hòa Vinh bằng bảng câu hỏi cấu trúc, với phương pháp lấy mẫu thuận tiện dựa trên danh sách hộ nông nghiệp.

Phân tích dữ liệu gồm:

  • Thống kê mô tả để đánh giá thực trạng thu nhập và đặc điểm các hộ.
  • Phân tích hồi quy tuyến tính đa biến nhằm xác định các yếu tố ảnh hưởng đến thu nhập nông hộ.
  • Kiểm định các giả thuyết nghiên cứu về tác động của từng yếu tố.

Quá trình nghiên cứu được thực hiện từ tháng 3 năm 2022, với cỡ mẫu 97 hộ, đảm bảo độ tin cậy 90% và sai số 10%.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thu nhập bình quân đầu người tăng trưởng ổn định: Thu nhập bình quân đầu người tại thị xã Đông Hòa tăng từ 4,57 triệu đồng/tháng năm 2018 lên 4,73 triệu đồng/tháng năm 2021, cao hơn nhiều so với chuẩn nghèo đa chiều (1,5 triệu đồng/tháng ở nông thôn).

  2. Cơ cấu thu nhập chuyển dịch theo hướng giảm tỷ trọng nông nghiệp: Tỷ trọng thu nhập từ nông nghiệp giảm khoảng 7% trong khi công nghiệp - xây dựng và thương mại - dịch vụ tăng khoảng 6%, phản ánh xu hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế địa phương.

  3. Sáu yếu tố chính ảnh hưởng đến thu nhập nông hộ được xác định qua mô hình hồi quy đa biến, theo thứ tự tác động giảm dần gồm: nhận được sự hỗ trợ của địa phương, kinh nghiệm sản xuất, tập huấn kỹ thuật, số lao động tạo thu nhập trong hộ, tuổi chủ hộ và quy mô vốn vay.

  4. Hiệu quả sản xuất nông nghiệp tại phường Hòa Vinh: Năng suất tôm càng xanh đạt trung bình 461,25 kg/vụ với giá bán 300.000 đồng/kg, lợi nhuận trung bình 94 triệu đồng/vụ; năng suất lúa đạt khoảng 6 tấn/vụ với lợi nhuận trung bình 47 triệu đồng/vụ.

Thảo luận kết quả

Sự hỗ trợ của địa phương đóng vai trò quan trọng nhất trong việc nâng cao thu nhập, giúp nông hộ tiếp cận vốn, kỹ thuật và thị trường. Kinh nghiệm sản xuất và tập huấn kỹ thuật giúp nông dân áp dụng hiệu quả các tiến bộ khoa học kỹ thuật, giảm chi phí và tăng năng suất. Số lao động tạo thu nhập trong hộ phản ánh khả năng huy động nguồn lực lao động gia đình, góp phần giảm chi phí thuê ngoài và tăng hiệu quả sản xuất.

Tuổi chủ hộ có tác động tích cực, bởi người có tuổi thường có kinh nghiệm và khả năng quản lý tốt hơn. Quy mô vốn vay ảnh hưởng đến khả năng mở rộng sản xuất và đầu tư công nghệ mới. Kết quả phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về các yếu tố ảnh hưởng đến thu nhập nông hộ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ tác động của từng yếu tố và bảng so sánh thu nhập theo nhóm hộ nhận hỗ trợ và không nhận hỗ trợ để minh họa sự khác biệt rõ rệt.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường hỗ trợ từ địa phương: Chủ động tìm kiếm và phân bổ nguồn hỗ trợ công bằng, đúng đối tượng nhằm giúp nông hộ tiếp cận vốn, kỹ thuật và thị trường. Thời gian thực hiện: ngay trong năm 2023; chủ thể: UBND phường, Hội Nông dân.

  2. Nâng cao chất lượng hoạt động của các tổ chức đoàn thể: Tổ chức các chương trình tập huấn, tư vấn kỹ thuật và hỗ trợ liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm. Thời gian: 2023-2025; chủ thể: Hội Nông dân, các tổ chức xã hội.

  3. Tăng cường tập huấn kỹ thuật sản xuất: Đẩy mạnh các lớp đào tạo về kỹ thuật nuôi tôm, trồng lúa và ứng dụng công nghệ mới nhằm nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Thời gian: liên tục hàng năm; chủ thể: Trung tâm khuyến nông, các cơ quan chuyên môn.

  4. Tạo điều kiện thuận lợi cho nông hộ vay vốn phát triển sản xuất: Đơn giản hóa thủ tục vay vốn, tăng hạn mức vay và giảm lãi suất ưu đãi cho các hộ nông dân có kế hoạch sản xuất rõ ràng. Thời gian: 2023-2024; chủ thể: Ngân hàng CSXH, Ngân hàng NN&PTNT, chính quyền địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Chính quyền địa phương và các cơ quan quản lý nông nghiệp: Để xây dựng chính sách hỗ trợ phù hợp, nâng cao hiệu quả đầu tư phát triển nông nghiệp và cải thiện đời sống nông dân.

  2. Hội Nông dân và các tổ chức đoàn thể xã hội: Làm cơ sở để tổ chức các chương trình tập huấn, hỗ trợ kỹ thuật và liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, nông nghiệp: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, mô hình phân tích và kết quả thực nghiệm về thu nhập nông hộ.

  4. Ngân hàng và tổ chức tín dụng: Để thiết kế các sản phẩm tín dụng phù hợp với nhu cầu và khả năng của nông hộ, góp phần thúc đẩy phát triển sản xuất.

Câu hỏi thường gặp

  1. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến thu nhập của nông hộ?
    Sự hỗ trợ của địa phương được xác định là yếu tố có tác động mạnh nhất, giúp nông hộ tiếp cận vốn và kỹ thuật, từ đó nâng cao thu nhập.

  2. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để phân tích các yếu tố?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp thống kê mô tả kết hợp hồi quy tuyến tính đa biến để đo lường mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến thu nhập.

  3. Thu nhập bình quân đầu người tại địa phương như thế nào so với chuẩn nghèo?
    Thu nhập bình quân đầu người tại thị xã Đông Hòa năm 2021 đạt 4,73 triệu đồng/tháng, cao hơn nhiều so với chuẩn nghèo đa chiều (1,5 triệu đồng/tháng).

  4. Các mô hình sản xuất chủ yếu của nông hộ là gì?
    Nông hộ chủ yếu canh tác một vụ tôm càng xanh kết hợp một vụ lúa, cùng với trồng cây màu và cây ăn trái trên đất sản xuất.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao thu nhập nông hộ?
    Các giải pháp gồm tăng cường hỗ trợ địa phương, nâng cao chất lượng tổ chức đoàn thể, tập huấn kỹ thuật và tạo điều kiện vay vốn thuận lợi cho nông hộ.

Kết luận

  • Thu nhập bình quân đầu người tại thị xã Đông Hòa tăng ổn định trong giai đoạn 2018-2021, vượt xa chuẩn nghèo đa chiều.
  • Sáu yếu tố chính ảnh hưởng đến thu nhập nông hộ gồm: hỗ trợ địa phương, kinh nghiệm sản xuất, tập huấn kỹ thuật, số lao động tạo thu nhập, tuổi chủ hộ và quy mô vốn vay.
  • Mô hình sản xuất chủ yếu là nuôi tôm càng xanh kết hợp trồng lúa, mang lại lợi nhuận đáng kể cho nông hộ.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào tăng cường hỗ trợ, nâng cao kỹ thuật và tạo điều kiện vay vốn nhằm nâng cao thu nhập bền vững.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho chính quyền và các tổ chức liên quan trong việc hoạch định chính sách phát triển kinh tế nông thôn tại phường Hòa Vinh.

Hành động tiếp theo: Khuyến khích các cơ quan chức năng triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các địa phương khác để so sánh và hoàn thiện chính sách hỗ trợ nông hộ.