Tổng quan nghiên cứu
Thị trường bơ thay thế (Butter Oil Substitute - BOS) trong ngành rang xay cà phê tại Thành phố Hồ Chí Minh đang phát triển nhanh chóng với mức tăng trưởng khoảng 10% mỗi năm. Theo ước tính, sản lượng nhập khẩu BOS vào Việt Nam đạt khoảng 7.000 tấn mỗi năm, chủ yếu từ Malaysia và Indonesia. BOS được sử dụng rộng rãi trong quá trình rang cà phê với liều lượng từ 3% đến 5%, thay thế cho bơ sữa truyền thống nhờ tính kinh tế và tiện lợi. Tuy nhiên, thị trường BOS tại Việt Nam còn phân mảnh, cạnh tranh gay gắt với nhiều nhà phân phối và không có doanh nghiệp nào chiếm ưu thế tuyệt đối.
Nghiên cứu tập trung vào hành vi khách hàng trong việc lựa chọn BOS phục vụ ngành rang cà phê tại Thành phố Hồ Chí Minh, với mục tiêu đo lường các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua hàng của khách hàng. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong khu vực TP.HCM, với 88 khách hàng được khảo sát trực tiếp qua phỏng vấn và bảng câu hỏi có cấu trúc. Kết quả nghiên cứu không chỉ giúp các doanh nghiệp trong ngành xây dựng chiến lược marketing hiệu quả mà còn mở ra hướng nghiên cứu tiếp theo về hành vi khách hàng trong các ứng dụng khác của BOS và ngành mỡ đặc biệt nói chung.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên lý thuyết hành vi mua hàng công nghiệp (Industrial Buying Behavior - IBB), trong đó tập trung vào ba thành phần chính: quá trình mua hàng, trung tâm mua hàng (buying center) và các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình này. Quá trình mua hàng bao gồm các bước từ nhận diện nhu cầu, lựa chọn nhà cung cấp, thiết lập tiêu chí mua hàng, đánh giá các lựa chọn, quyết định mua và đánh giá sau mua. Trung tâm mua hàng gồm các vai trò như người sử dụng, người mua, người ảnh hưởng, người quyết định và người kiểm soát thông tin.
Các yếu tố ảnh hưởng được phân thành bốn nhóm chính: yếu tố môi trường (kinh tế, chính trị, văn hóa), yếu tố tổ chức (cấu trúc, công nghệ), yếu tố quan hệ giữa các cá nhân trong trung tâm mua hàng và yếu tố cá nhân (động lực, nhận thức, kinh nghiệm). Ngoài ra, các tiêu chí lựa chọn nhà cung cấp truyền thống gồm chất lượng, giao hàng, giá cả và dịch vụ được xem xét kỹ lưỡng trong bối cảnh ngành BOS.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp cả nghiên cứu định tính và định lượng. Giai đoạn định tính bao gồm phỏng vấn sâu và nhóm tập trung với các chuyên gia, quản lý và nhân viên kinh doanh tại Calofic và các nhà phân phối để khám phá các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi mua BOS. Giai đoạn định lượng tiến hành khảo sát 88 khách hàng rang cà phê tại TP.HCM bằng bảng câu hỏi chuẩn hóa với thang đo Likert 5 điểm.
Mẫu được chọn theo phương pháp lấy mẫu ngẫu nhiên đơn giản từ danh sách khách hàng hiện tại, đảm bảo tính đại diện. Dữ liệu thu thập được xử lý bằng phần mềm SPSS, bao gồm phân tích mô tả, kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) và hồi quy đa biến để xác định mức độ ảnh hưởng của các yếu tố độc lập đến quyết định mua hàng (biến phụ thuộc). Cỡ mẫu 88 đáp ứng yêu cầu tối thiểu 5 lần số biến nghiên cứu (16 biến độc lập ban đầu).
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Ảnh hưởng của giá cả: Giá cả là yếu tố có tác động mạnh nhất đến quyết định mua BOS với hệ số beta chuẩn hóa 0.425, chiếm khoảng 60.4% phương sai quyết định mua hàng. Khách hàng rất quan tâm đến các chương trình khuyến mãi, giảm giá và chiết khấu theo khối lượng.
Mối quan hệ giữa người mua và người bán: Yếu tố quan hệ, bao gồm sự tin tưởng, cam kết và sự hài lòng trong giao dịch, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì khách hàng và ảnh hưởng tích cực đến quyết định mua hàng.
Dịch vụ khách hàng: Khả năng giải quyết khiếu nại, thái độ thân thiện của nhân viên và điều kiện thanh toán được đánh giá cao, góp phần nâng cao sự hài lòng và giữ chân khách hàng.
Kênh phân phối: Khả năng giao hàng đúng hạn và xử lý các đơn hàng gấp cũng là những yếu tố được khách hàng chú trọng, tuy nhiên mức độ ảnh hưởng thấp hơn so với giá cả và quan hệ.
Chất lượng sản phẩm: Các đặc tính như hương vị, kết cấu và bao bì được khách hàng đánh giá quan trọng nhưng có ảnh hưởng thấp nhất trong mô hình hồi quy.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy trong bối cảnh thị trường BOS tại TP.HCM, yếu tố giá cả chiếm ưu thế trong quyết định mua hàng, điều này phù hợp với đặc điểm ngành rang cà phê vốn chịu áp lực chi phí cao. Mối quan hệ bền vững giữa người mua và người bán giúp tạo dựng lòng trung thành và giảm thiểu rủi ro chuyển đổi nhà cung cấp. Dịch vụ khách hàng tốt không chỉ nâng cao trải nghiệm mà còn là công cụ cạnh tranh hiệu quả trong thị trường phân mảnh.
So với các nghiên cứu trước đây về hành vi mua hàng công nghiệp, yếu tố chất lượng và giao hàng thường được đánh giá cao hơn, tuy nhiên trong ngành BOS, do sản phẩm tương đồng và tính thay thế cao, khách hàng ưu tiên giá và dịch vụ hơn. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng tương đối của từng yếu tố, hoặc bảng hệ số hồi quy chi tiết để minh họa sự khác biệt về tầm quan trọng.
Đề xuất và khuyến nghị
Tối ưu hóa chiến lược giá: Do giá cả là yếu tố quyết định, doanh nghiệp nên áp dụng chính sách giá linh hoạt, bao gồm giảm giá theo khối lượng, chương trình khuyến mãi định kỳ và chiết khấu hấp dẫn nhằm thu hút và giữ chân khách hàng trong vòng 6-12 tháng tới.
Xây dựng và duy trì mối quan hệ khách hàng: Tăng cường hoạt động chăm sóc khách hàng, tổ chức các chương trình khách hàng thân thiết, và đào tạo đội ngũ bán hàng để phát triển mối quan hệ cá nhân bền vững, thực hiện trong vòng 12 tháng.
Nâng cao chất lượng dịch vụ: Cải thiện quy trình xử lý khiếu nại, rút ngắn thời gian giao hàng, và đảm bảo thái độ phục vụ chuyên nghiệp của nhân viên bán hàng, triển khai ngay trong quý tiếp theo.
Đa dạng hóa kênh phân phối: Mở rộng mạng lưới phân phối, tăng cường khả năng đáp ứng đơn hàng gấp và giao hàng đúng hạn, nhằm nâng cao sự hài lòng khách hàng trong 1 năm tới.
Đầu tư vào truyền thông và đào tạo: Tổ chức các buổi hội thảo, đào tạo về sản phẩm BOS cho khách hàng và nhân viên bán hàng để nâng cao nhận thức về chất lượng và lợi ích sản phẩm, thực hiện trong 6 tháng.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Doanh nghiệp sản xuất và phân phối BOS: Giúp hiểu rõ hành vi khách hàng, từ đó xây dựng chiến lược giá, dịch vụ và quan hệ khách hàng hiệu quả nhằm tăng thị phần.
Nhà quản lý ngành cà phê rang xay: Cung cấp thông tin về lựa chọn nguyên liệu BOS, giúp tối ưu hóa chi phí và nâng cao chất lượng sản phẩm.
Chuyên gia marketing và nghiên cứu thị trường: Là tài liệu tham khảo về phương pháp nghiên cứu hành vi khách hàng trong ngành công nghiệp đặc thù, hỗ trợ phát triển các mô hình nghiên cứu tương tự.
Sinh viên và học giả ngành quản trị kinh doanh, marketing: Cung cấp ví dụ thực tiễn về ứng dụng lý thuyết hành vi mua hàng công nghiệp và phương pháp nghiên cứu hỗn hợp.
Câu hỏi thường gặp
Tại sao giá cả lại quan trọng nhất trong quyết định mua BOS?
Giá cả ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí sản xuất của doanh nghiệp rang cà phê, trong khi sản phẩm BOS có nhiều lựa chọn thay thế nên khách hàng rất nhạy cảm với giá. Ví dụ, khách hàng thường thương lượng để có giá tốt nhất nhằm giảm chi phí đầu vào.Mối quan hệ giữa người mua và người bán ảnh hưởng thế nào đến quyết định mua?
Mối quan hệ bền vững tạo sự tin tưởng và cam kết lâu dài, giúp khách hàng yên tâm về chất lượng và dịch vụ, giảm rủi ro chuyển đổi nhà cung cấp. Ví dụ, khách hàng thường ưu tiên nhà cung cấp có lịch sử hợp tác tốt và hỗ trợ kịp thời.Dịch vụ khách hàng gồm những yếu tố nào được đánh giá cao?
Khả năng giải quyết khiếu nại nhanh chóng, thái độ thân thiện và điều kiện thanh toán linh hoạt là những yếu tố quan trọng giúp nâng cao sự hài lòng và giữ chân khách hàng.Chất lượng sản phẩm có phải là yếu tố quyết định không?
Mặc dù chất lượng được đánh giá quan trọng, nhưng trong ngành BOS do tính đồng nhất sản phẩm, khách hàng ưu tiên giá và dịch vụ hơn. Tuy nhiên, chất lượng vẫn là điều kiện cần để duy trì khách hàng lâu dài.Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
Nghiên cứu kết hợp phương pháp định tính (phỏng vấn sâu, nhóm tập trung) và định lượng (khảo sát bằng bảng câu hỏi), sử dụng phân tích nhân tố và hồi quy đa biến để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi mua BOS.
Kết luận
- Nghiên cứu xác định năm yếu tố chính ảnh hưởng đến hành vi mua BOS trong ngành rang cà phê tại TP.HCM: giá cả, mối quan hệ, dịch vụ, kênh phân phối và chất lượng sản phẩm.
- Giá cả là yếu tố có tác động mạnh nhất, chiếm hơn 60% ảnh hưởng đến quyết định mua hàng.
- Mối quan hệ bền vững và dịch vụ khách hàng tốt góp phần quan trọng trong việc giữ chân khách hàng và tạo lợi thế cạnh tranh.
- Phương pháp nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng với cỡ mẫu 88 khách hàng đảm bảo độ tin cậy và tính thực tiễn của kết quả.
- Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp marketing dựa trên kết quả nghiên cứu và mở rộng phạm vi nghiên cứu sang các ứng dụng khác của BOS và thị trường mỡ đặc biệt.
Hành động ngay: Doanh nghiệp và nhà quản lý ngành BOS nên áp dụng các khuyến nghị về giá, dịch vụ và quan hệ khách hàng để nâng cao hiệu quả kinh doanh và chiếm lĩnh thị trường.