Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt giữa các trường đại học trên thế giới, việc xây dựng và phát triển giá trị thương hiệu trở thành yếu tố sống còn để các cơ sở giáo dục đại học tồn tại và phát triển bền vững. Tại Việt Nam, đặc biệt là thành phố Hồ Chí Minh, nhiều trường đại học vẫn chưa chú trọng hoặc triển khai bài bản chiến lược xây dựng thương hiệu, dẫn đến việc uy tín và giá trị thương hiệu chưa được khẳng định rõ ràng trên thị trường giáo dục đại học. Theo ước tính, các trường đại học tại TP. Hồ Chí Minh đang trong giai đoạn phát triển sơ khai về thương hiệu so với các trường đại học tiên tiến trên thế giới.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đo lường các nhân tố chính tác động đến giá trị thương hiệu trường đại học tại TP. Hồ Chí Minh, bao gồm việc khám phá các nhân tố ảnh hưởng, xác định mức độ tác động của từng nhân tố và đề xuất các hàm ý chính sách xây dựng thương hiệu hiệu quả. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 5/2013 đến tháng 10/2013, tập trung khảo sát các đối tượng đang và đã sử dụng dịch vụ giáo dục đại học trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh.

Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng trong việc giúp các nhà quản lý trường đại học nhận diện các yếu tố then chốt ảnh hưởng đến giá trị thương hiệu, từ đó xây dựng chiến lược marketing phù hợp nhằm nâng cao uy tín và sức cạnh tranh của trường không chỉ trong nước mà còn hướng tới thương hiệu quốc tế. Đồng thời, nghiên cứu cũng đóng góp về mặt lý thuyết cho lĩnh vực marketing giáo dục đại học tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình giá trị thương hiệu nổi bật, trong đó có:

  • Mô hình giá trị thương hiệu của Aaker (1991, 1996) với 4-5 thành phần chính gồm: nhận biết thương hiệu, lòng trung thành thương hiệu, chất lượng cảm nhận, liên tưởng thương hiệu và các liên tưởng khác như quan hệ kênh phân phối.
  • Mô hình của Keller (1993) tập trung vào kiến thức khách hàng về thương hiệu, gồm nhận biết thương hiệu và ấn tượng thương hiệu.
  • Quan điểm của Nguyễn Đình Thọ và Nguyễn Thị Mai Trang (2002) đề xuất 4 thành phần chính tác động đến giá trị thương hiệu trong lĩnh vực hàng tiêu dùng: nhận biết thương hiệu, chất lượng cảm nhận, lòng ham muốn thương hiệu và lòng trung thành thương hiệu.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu bao gồm:

  • Nhận biết thương hiệu: khả năng khách hàng nhận dạng và phân biệt thương hiệu trong tập hợp các thương hiệu cạnh tranh.
  • Chất lượng cảm nhận: sự đánh giá chủ quan của khách hàng về chất lượng dịch vụ do trường đại học cung cấp.
  • Lòng ham muốn thương hiệu: mức độ thích thú và xu hướng tiêu dùng thương hiệu của khách hàng.
  • Lòng trung thành thương hiệu: xu hướng khách hàng tiếp tục sử dụng và giới thiệu thương hiệu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được tiến hành qua hai giai đoạn chính:

  • Nghiên cứu sơ bộ: bao gồm nghiên cứu định tính với kỹ thuật thảo luận tay đôi cùng 20 chuyên gia trong lĩnh vực giáo dục đại học nhằm điều chỉnh và hoàn thiện thang đo. Tiếp đó là khảo sát định lượng sơ bộ với 115 mẫu khảo sát trực tuyến để đánh giá độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha.

  • Nghiên cứu chính thức: khảo sát định lượng với mẫu 240 người tham gia, bao gồm sinh viên, cựu sinh viên và các đối tượng liên quan đến dịch vụ giáo dục đại học tại TP. Hồ Chí Minh. Phương pháp lấy mẫu thuận tiện được sử dụng. Dữ liệu được phân tích bằng phần mềm SPSS 20.0 với các kỹ thuật: thống kê mô tả, kiểm định độ tin cậy (Cronbach’s Alpha), phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích hồi quy bội, kiểm định T-test và ANOVA để kiểm tra các giả thuyết nghiên cứu.

Thời gian nghiên cứu chính thức diễn ra trong khoảng tháng 5 đến tháng 10 năm 2013, tập trung tại các trường đại học trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận biết thương hiệu và liên tưởng thương hiệu được tách riêng: Qua phân tích EFA, thang đo nhận biết thương hiệu ban đầu gồm 7 biến quan sát được chia thành hai nhân tố riêng biệt: nhận biết thương hiệu (3 biến) và liên tưởng thương hiệu (4 biến). Hệ số Cronbach’s Alpha lần lượt đạt 0,808 và 0,726, đảm bảo độ tin cậy.

  2. Chất lượng cảm nhận gồm 7 biến quan sát: Sau khi loại bỏ 2 biến không phù hợp, thang đo chất lượng cảm nhận gồm 7 biến với hệ số Cronbach’s Alpha đạt 0,864, phản ánh sự hài lòng về chương trình giảng dạy, thái độ giảng viên, môi trường học tập và các hoạt động ngoại khóa.

  3. Lòng ham muốn thương hiệu và lòng trung thành thương hiệu có ảnh hưởng tích cực: Hệ số Cronbach’s Alpha của lòng ham muốn thương hiệu là 0,908 và lòng trung thành thương hiệu là 0,756, cho thấy các biến quan sát trong thang đo này có độ tin cậy cao.

  4. Mức độ tác động của các nhân tố đến giá trị thương hiệu: Phân tích hồi quy bội cho thấy nhận biết thương hiệu, chất lượng cảm nhận, lòng ham muốn và lòng trung thành thương hiệu đều có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê đến giá trị thương hiệu tổng thể của trường đại học tại TP. Hồ Chí Minh.

  5. Sự khác biệt theo nhóm trường và nhóm ngành: Kiểm định T-test và ANOVA cho thấy có sự khác biệt đáng kể trong đánh giá giá trị thương hiệu và các thành phần của nó giữa các nhóm trường công lập và ngoài công lập, cũng như giữa các nhóm ngành học khác nhau.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy nhận biết thương hiệu và liên tưởng thương hiệu là hai khía cạnh riêng biệt nhưng đều đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành giá trị thương hiệu trường đại học. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trước đây, đồng thời phản ánh đặc thù của thị trường giáo dục đại học tại TP. Hồ Chí Minh, nơi người tiêu dùng không chỉ nhận diện thương hiệu mà còn gắn kết các liên tưởng đặc trưng với thương hiệu đó.

Chất lượng cảm nhận được đánh giá cao, đặc biệt là về chương trình đào tạo và thái độ giảng viên, cho thấy yếu tố này là nhân tố then chốt ảnh hưởng đến sự hài lòng và giá trị thương hiệu. Lòng ham muốn và lòng trung thành thương hiệu cũng được xác nhận là những nhân tố quan trọng, thể hiện sự gắn bó và xu hướng lựa chọn trường đại học của người tiêu dùng.

Sự khác biệt giữa các nhóm trường và ngành học phản ánh tính đa dạng trong nhận thức và kỳ vọng của người sử dụng dịch vụ giáo dục, từ đó đòi hỏi các trường đại học cần có chiến lược xây dựng thương hiệu phù hợp với từng phân khúc khách hàng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố đến giá trị thương hiệu, bảng so sánh điểm trung bình các thành phần theo nhóm trường và nhóm ngành, cũng như biểu đồ phân tán minh họa mối quan hệ giữa các biến.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường nhận diện và liên tưởng thương hiệu: Các trường đại học cần đầu tư vào các hoạt động truyền thông, quảng bá nhằm nâng cao khả năng nhận biết thương hiệu và xây dựng các liên tưởng tích cực, đặc trưng riêng biệt cho thương hiệu trường. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng; chủ thể: phòng marketing và truyền thông trường.

  2. Nâng cao chất lượng đào tạo và dịch vụ: Tập trung cải tiến chương trình giảng dạy, nâng cao năng lực giảng viên, cải thiện môi trường học tập và phát triển các hoạt động ngoại khóa bổ ích để tăng chất lượng cảm nhận của người học. Thời gian thực hiện: liên tục; chủ thể: ban giám hiệu, khoa đào tạo.

  3. Phát triển lòng ham muốn và trung thành thương hiệu: Xây dựng các chương trình chăm sóc sinh viên, cựu sinh viên, tạo điều kiện thuận lợi cho việc giới thiệu và tái sử dụng dịch vụ giáo dục nhằm tăng lòng trung thành và ham muốn sử dụng dịch vụ. Thời gian thực hiện: 12 tháng; chủ thể: phòng quan hệ sinh viên, phòng chăm sóc khách hàng.

  4. Phân khúc thị trường và chiến lược phù hợp: Các trường cần nghiên cứu kỹ đặc điểm từng nhóm ngành và nhóm trường (công lập, ngoài công lập) để xây dựng chiến lược thương hiệu phù hợp, đáp ứng kỳ vọng và nhu cầu đa dạng của khách hàng. Thời gian thực hiện: 6 tháng; chủ thể: phòng nghiên cứu thị trường, ban lãnh đạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý các trường đại học: Giúp nhận diện các nhân tố ảnh hưởng đến giá trị thương hiệu, từ đó xây dựng chiến lược phát triển thương hiệu hiệu quả, nâng cao uy tín và sức cạnh tranh.

  2. Giảng viên và sinh viên ngành Quản trị kinh doanh, Marketing: Cung cấp tài liệu tham khảo về lý thuyết và phương pháp nghiên cứu trong lĩnh vực marketing giáo dục đại học, hỗ trợ học tập và nghiên cứu khoa học.

  3. Các nhà nghiên cứu và chuyên gia marketing giáo dục: Là nguồn dữ liệu thực nghiệm về các nhân tố tác động đến giá trị thương hiệu trong ngành giáo dục đại học tại Việt Nam, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo.

  4. Cơ quan quản lý giáo dục và hoạch định chính sách: Giúp hiểu rõ hơn về vai trò của thương hiệu trong phát triển giáo dục đại học, từ đó xây dựng các chính sách hỗ trợ phù hợp nhằm nâng cao chất lượng và uy tín các trường đại học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao giá trị thương hiệu lại quan trọng đối với trường đại học?
    Giá trị thương hiệu giúp trường đại học tạo dựng uy tín, thu hút sinh viên và giảng viên chất lượng, đồng thời nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường giáo dục. Ví dụ, trường có thương hiệu mạnh thường được sinh viên ưu tiên lựa chọn.

  2. Những nhân tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến giá trị thương hiệu trường đại học?
    Nghiên cứu cho thấy nhận biết thương hiệu, chất lượng cảm nhận, lòng ham muốn và lòng trung thành thương hiệu đều có ảnh hưởng tích cực và đáng kể đến giá trị thương hiệu.

  3. Làm thế nào để đo lường chất lượng cảm nhận trong giáo dục đại học?
    Chất lượng cảm nhận được đo lường qua các yếu tố như chương trình giảng dạy, thái độ giảng viên, môi trường học tập và các hoạt động ngoại khóa, dựa trên đánh giá chủ quan của người sử dụng dịch vụ.

  4. Có sự khác biệt nào trong đánh giá giá trị thương hiệu giữa các trường công lập và ngoài công lập không?
    Có, nghiên cứu chỉ ra sự khác biệt đáng kể trong nhận thức và đánh giá giá trị thương hiệu giữa hai nhóm trường này, do đặc thù và chiến lược phát triển khác nhau.

  5. Làm sao các trường đại học có thể tăng lòng trung thành thương hiệu?
    Bằng cách duy trì chất lượng đào tạo, chăm sóc sinh viên và cựu sinh viên tốt, tạo ra các chương trình ưu đãi và khuyến khích giới thiệu, trường đại học có thể tăng cường lòng trung thành của khách hàng.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định bốn nhân tố chính tác động đến giá trị thương hiệu trường đại học tại TP. Hồ Chí Minh: nhận biết thương hiệu, chất lượng cảm nhận, lòng ham muốn và lòng trung thành thương hiệu.
  • Phân tích EFA và Cronbach’s Alpha cho thấy các thang đo đều đạt độ tin cậy cao, phù hợp với đặc thù ngành giáo dục đại học.
  • Có sự khác biệt đáng kể trong đánh giá giá trị thương hiệu giữa các nhóm trường công lập và ngoài công lập, cũng như giữa các nhóm ngành học.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để các trường đại học xây dựng chiến lược thương hiệu phù hợp, nâng cao uy tín và sức cạnh tranh.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi và đánh giá hiệu quả chiến lược thương hiệu trong thực tiễn.

Hành động ngay hôm nay: Các nhà quản lý trường đại học nên áp dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng kế hoạch phát triển thương hiệu bài bản, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để cập nhật xu hướng mới trong lĩnh vực marketing giáo dục đại học.