Biểu Thức Chiếu Vật Chứa Trăng Trong Ngôn Ngữ Thơ Nguyễn Bính Trước Cách Mạng

Trong ngữ dụng học, biểu thức chiếu vật đóng vai trò như một “cái neo” liên kết ngôn ngữ với ngữ cảnh, giúp người đọc giải mã ý nghĩa của văn bản. Biểu thức chiếu vật là những hình thức ngôn ngữ (từ, cụm từ, câu) được người nói, người viết sử dụng để chỉ đến một đối tượng cụ thể trong thế giới thực hoặc thế giới nghệ thuật. Việc nghiên cứu biểu thức chiếu vật giúp chúng ta hiểu rõ hơn cách thức ngôn ngữ hoạt động trong giao tiếp và cách người sử dụng ngôn ngữ tạo ra ý nghĩa. Đỗ Hữu Châu cho rằng "kết cấu ngôn từ dùng để chiếu vật được gọi là biểu thức chiếu vật".

Nguyễn Bính là một trong những nhà thơ tiêu biểu của phong trào Thơ Mới. Ông nổi tiếng với những vần thơ giản dị, mộc mạc, đậm chất quê hương. Hình ảnh thôn quê và những biểu tượng quen thuộc của làng quê Việt Nam, trong đó có trăng, thường xuyên xuất hiện trong thơ ông. Việc sử dụng hình ảnh trăng một cách sáng tạo và độc đáo đã góp phần tạo nên phong cách thơ riêng biệt của Nguyễn Bính. Hoài Thanh từng nhận xét, "Người nhà quê của Nguyễn Bính vẫn ngang nhiên sống như thường".

Hình ảnh trăng trong thơ Nguyễn Bính được biểu đạt qua nhiều hình thức khác nhau, từ những miêu tả trực tiếp về hình dáng, màu sắc của trăng đến những liên tưởng, so sánh, ẩn dụ mang tính tượng trưng. Sự đa dạng này đòi hỏi người đọc phải có khả năng cảm thụ tinh tế và kiến thức sâu rộng về văn học, văn hóa để có thể hiểu được hết ý nghĩa của hình ảnh trăng. Điều này phản ánh phong cách thơ Nguyễn Bính đa dạng.

Ý nghĩa biểu tượng của trăng trong văn hóa Việt Nam nói chung và trong thơ Nguyễn Bính nói riêng chịu ảnh hưởng sâu sắc từ các yếu tố văn hóa, tín ngưỡng, phong tục tập quán. Trăng thường được coi là biểu tượng của sự viên mãn, sum vầy, tình yêu đôi lứa, nhưng cũng có thể là biểu tượng của sự cô đơn, chia ly. Vì vậy, việc phân tích ý nghĩa của hình ảnh trăng cần phải xem xét đến bối cảnh văn hóa cụ thể. Chất quê trong thơ Nguyễn Bính là một yếu tố quan trọng cần xem xét.

Phân tích cấu trúc ngôn ngữ của biểu thức chiếu vật bao gồm việc xác định từ loại, cấu tạo ngữ pháp và mối quan hệ ngữ nghĩa của các thành phần trong biểu thức. Ví dụ, cụm từ “vầng trăng khuyết” có cấu trúc ngữ danh từ, trong đó “vầng” là danh từ chỉ đơn vị, “trăng” là danh từ chỉ đối tượng được miêu tả, và “khuyết” là tính từ chỉ trạng thái của trăng. Phân tích cấu trúc ngôn ngữ giúp hiểu rõ hơn cách nhà thơ sử dụng ngôn ngữ để tạo ra hình ảnh trăng. Đồng thời cũng giúp hiểu thêm về bút pháp tả cảnh trong thơ Nguyễn Bính.

Việc đặt biểu thức chiếu vật trong ngữ cảnh cụ thể là vô cùng quan trọng để giải mã chính xác ý nghĩa của nó. Ngữ cảnh ở đây bao gồm ngữ cảnh ngôn ngữ (các từ ngữ xung quanh biểu thức) và ngữ cảnh văn hóa (bối cảnh xã hội, lịch sử, văn hóa). Ví dụ, hình ảnh trăng trong một bài thơ viết về tình yêu có thể mang ý nghĩa khác so với hình ảnh trăng trong một bài thơ viết về quê hương. Cần hiểu rõ tâm trạng nhân vật trữ tình trong thơ để hiểu đúng hơn.

Trong nhiều bài thơ của Nguyễn Bính, trăng xuất hiện như một chứng nhân thầm lặng cho những cuộc hẹn hò bí mật, những lời tỏ tình e ấp của đôi lứa. Ánh trăng dịu dàng, lãng mạn tạo nên không gian lý tưởng cho tình yêu nảy nở. Ví dụ, trong bài thơ “Lỡ Bước Sang Ngang”, hình ảnh trăng gắn liền với kỷ niệm tình yêu của nhân vật trữ tình: “Đêm qua trăng sáng trên cầu…”. Trăng và tình yêu là một mối liên kết chặt chẽ.

Bên cạnh niềm vui, hạnh phúc, trăng cũng thường được sử dụng để diễn tả nỗi cô đơn, buồn bã trong tình yêu. Khi tình yêu tan vỡ, hoặc khi phải xa cách người yêu, ánh trăng dường như trở nên lạnh lẽo, cô đơn hơn bao giờ hết. Hình ảnh trăng lẻ loi giữa bầu trời đêm gợi lên cảm giác trống trải, hụt hẫng trong lòng người. Trăng và nỗi cô đơn là hai trạng thái thường đi liền với nhau trong thơ.

Qua việc phân tích các biểu thức chiếu vật, ta thấy rằng hình ảnh trăng trong thơ Nguyễn Bính mang giá trị biểu tượng nghệ thuật sâu sắc. Nó không chỉ đơn thuần là một yếu tố miêu tả cảnh vật mà còn là phương tiện để nhà thơ thể hiện những cảm xúc, suy tư về cuộc đời, về tình yêu, về quê hương. Hình ảnh trăng trong thơ Nguyễn Bính đã vượt ra khỏi giới hạn của một đối tượng vật chất để trở thành một biểu tượng mang ý nghĩa tinh thần.

Nghiên cứu này chỉ là một bước khởi đầu trong việc khám phá thế giới nghệ thuật phong phú của Nguyễn Bính. Hy vọng rằng, nó sẽ gợi mở những hướng nghiên cứu tiếp theo, như nghiên cứu về các biểu tượng khác trong thơ Nguyễn Bính, hoặc nghiên cứu về ảnh hưởng của văn hóa dân gian đối với thơ ông. Việc nghiên cứu sâu hơn về sự nghiệp thơ Nguyễn Bính sẽ góp phần khẳng định vị trí xứng đáng của ông trong nền văn học Việt Nam.