Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn từ năm 2013 đến 2017, huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng, đã chứng kiến sự phát triển kinh tế - xã hội đáng kể, kéo theo nhu cầu quản lý và thu ngân sách nhà nước (NSNN) ngày càng phức tạp và quan trọng. Tổng thu ngân sách địa phương (NSĐP) năm 2013 đạt khoảng 330 tỷ đồng, tăng lên gần 689 tỷ đồng vào năm 2017, thể hiện sự tăng trưởng liên tục và ổn định. Tuy nhiên, công tác thu ngân sách vẫn còn nhiều hạn chế như tình trạng thất thu, chưa khai thác hết các nguồn thu tiềm năng, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế có nhiều biến động. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng công tác thu NSNN tại huyện Thủy Nguyên, đánh giá hiệu quả quản lý thu ngân sách trong giai đoạn 2013-2017 và đề xuất các biện pháp hoàn thiện công tác này trong giai đoạn 2017-2020. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các khoản thu thuế, phí, lệ phí và các nguồn thu khác trên địa bàn huyện, với ý nghĩa quan trọng trong việc tạo nguồn lực tài chính bền vững để thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Việc nâng cao hiệu quả công tác thu ngân sách không chỉ góp phần đảm bảo cân đối ngân sách mà còn thúc đẩy phát triển kinh tế, cải thiện đời sống người dân và tăng cường quản lý tài chính công.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, trong đó có:

  • Lý thuyết ngân sách nhà nước: Xác định ngân sách nhà nước là công cụ điều tiết vĩ mô, bao gồm các khoản thu, chi được dự toán và thực hiện trong một năm nhằm đảm bảo chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước.
  • Lý thuyết quản lý thu ngân sách nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của công tác thu ngân sách trong việc huy động nguồn lực tài chính, điều tiết kinh tế và phân phối thu nhập xã hội.
  • Mô hình quản lý thuế hiện đại: Áp dụng nguyên tắc tự kê khai, tự tính thuế, tự nộp thuế kết hợp với công tác thanh tra, kiểm tra nhằm nâng cao hiệu quả thu thuế.
  • Các khái niệm chính bao gồm: ngân sách trung ương và địa phương, thuế, phí, lệ phí, dự toán thu ngân sách, quản lý thu ngân sách, thất thu ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp:

  • Phương pháp thống kê, mô tả: Thu thập và phân tích số liệu thu ngân sách từ năm 2013 đến 2017 tại huyện Thủy Nguyên, bao gồm tổng thu, các khoản thu nội địa, thuế thu nhập cá nhân, tiền sử dụng đất, phí, lệ phí.
  • Phương pháp phân tích: So sánh số liệu thực hiện với dự toán của thành phố và kế hoạch huyện giao, đánh giá hiệu quả công tác thu ngân sách.
  • Phương pháp tổng hợp, so sánh, khái quát hóa: Đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến công tác thu ngân sách, so sánh với các nghiên cứu và thực tiễn quản lý tài chính công.
  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu ngân sách do Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện Thủy Nguyên cung cấp, các văn bản pháp luật liên quan đến ngân sách nhà nước và thuế.
  • Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích giai đoạn 2013-2017, đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2017-2020.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ số liệu thu ngân sách của huyện trong 5 năm, phương pháp chọn mẫu là tổng hợp toàn bộ dữ liệu có sẵn để đảm bảo tính toàn diện và chính xác. Phân tích số liệu được thực hiện bằng phương pháp thống kê mô tả và so sánh tỷ lệ phần trăm thực hiện dự toán.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng tổng thu ngân sách ổn định: Tổng thu NSĐP tăng từ 330,793 triệu đồng năm 2013 lên 689,273 triệu đồng năm 2017, tương đương mức tăng khoảng 108%. Thu nội địa chiếm tỷ trọng trên 80% tổng thu, trong đó thu ngoài quốc doanh và tiền sử dụng đất là hai khoản thu chính, chiếm lần lượt khoảng 24,5% và 28,1% năm 2017.

  2. Hiệu quả dự toán thu ngân sách: Số thu thực hiện qua các năm đều vượt dự toán thành phố giao và kế hoạch huyện giao, ví dụ năm 2013 đạt 216,4% dự toán thành phố giao, năm 2017 đạt 177,5%. Điều này cho thấy công tác lập dự toán sát với thực tế và khả năng khai thác nguồn thu hiệu quả.

  3. Biến động các khoản thu cụ thể: Thu thuế thu nhập cá nhân tăng từ 45,934 triệu đồng năm 2013 lên 57,935 triệu đồng năm 2017, tăng khoảng 26%. Thu tiền sử dụng đất có sự biến động theo thị trường bất động sản, đạt đỉnh 160,219 triệu đồng năm 2017, tăng 86% so với năm 2013. Thu quốc doanh có xu hướng giảm nhẹ về tỷ trọng, từ 1% năm 2013 xuống còn 6,9% năm 2017.

  4. Những hạn chế và nguyên nhân: Tình trạng thất thu thuế, gian lận thương mại, mua bán hóa đơn vẫn còn tồn tại, ảnh hưởng đến hiệu quả thu ngân sách. Ngoài ra, sự phụ thuộc vào nguồn thu từ đất đai và các khoản thu ngoài quốc doanh khiến ngân sách huyện dễ bị ảnh hưởng bởi biến động kinh tế và thị trường bất động sản.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác thu ngân sách tại huyện Thủy Nguyên đã có nhiều tiến bộ, thể hiện qua sự tăng trưởng ổn định và vượt dự toán các năm. Việc áp dụng phương pháp tự kê khai, tự tính thuế đã tạo thuận lợi cho người nộp thuế và cơ quan thuế, đồng thời giảm chi phí quản lý. Tuy nhiên, sự biến động của các khoản thu như tiền sử dụng đất phản ánh tính không ổn định của nguồn thu, đòi hỏi huyện cần đa dạng hóa các nguồn thu để giảm rủi ro tài chính.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành quản lý tài chính công, việc tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và nâng cao năng lực cán bộ quản lý thu ngân sách là yếu tố then chốt để hạn chế thất thu và nâng cao hiệu quả thu. Việc lập dự toán sát thực tế và phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan cũng góp phần quan trọng vào thành công của công tác thu ngân sách.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện tỷ trọng các khoản thu qua các năm, bảng so sánh dự toán và thực hiện thu ngân sách, giúp minh họa rõ nét xu hướng và hiệu quả công tác thu.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy thu ngân sách: Tăng cường đào tạo, nâng cao trình độ chuyên môn cho cán bộ thuế và cán bộ tài chính; xây dựng cơ cấu tổ chức rõ ràng, phân công nhiệm vụ cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách. Thời gian thực hiện: 2018-2020; Chủ thể: UBND huyện, Phòng Tài chính - Kế hoạch.

  2. Nâng cao chất lượng công tác lập dự toán thu ngân sách: Áp dụng các phương pháp dự báo hiện đại, dựa trên phân tích dữ liệu kinh tế - xã hội thực tế để xây dựng dự toán sát với khả năng thu, giảm chênh lệch giữa dự toán và thực hiện. Thời gian: hàng năm; Chủ thể: Phòng Tài chính - Kế hoạch phối hợp Chi cục Thuế.

  3. Đổi mới công tác thu ngân sách: Mở rộng áp dụng phương thức tự kê khai, tự tính thuế, tự nộp thuế kết hợp với ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế nhằm tăng tính minh bạch và giảm thủ tục hành chính. Thời gian: 2018-2020; Chủ thể: Cơ quan thuế, UBND huyện.

  4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và chống thất thu thuế: Đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra các doanh nghiệp, đặc biệt là khu vực ngoài quốc doanh và các lĩnh vực dễ phát sinh thất thu; xử lý nghiêm các hành vi gian lận thuế. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Cơ quan thuế, Phòng Tài chính - Kế hoạch.

  5. Đa dạng hóa nguồn thu ngân sách: Khai thác hiệu quả các nguồn thu mới, giảm sự phụ thuộc vào thu tiền sử dụng đất; phát triển các ngành kinh tế mũi nhọn để tăng nguồn thu bền vững. Thời gian: 2018-2020; Chủ thể: UBND huyện, các ngành liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính công địa phương: Giúp nâng cao năng lực quản lý thu ngân sách, xây dựng dự toán và tổ chức thu hiệu quả, từ đó đảm bảo cân đối ngân sách địa phương.

  2. Nhà hoạch định chính sách tài chính: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách phân cấp ngân sách, điều chỉnh các khoản thu phù hợp với thực tiễn địa phương.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Là tài liệu tham khảo quý giá về lý luận và thực tiễn quản lý thu ngân sách nhà nước tại cấp huyện.

  4. Doanh nghiệp và tổ chức kinh tế trên địa bàn: Hiểu rõ hơn về cơ chế thuế, phí, lệ phí và các quy định liên quan, từ đó nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật thuế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác thu ngân sách tại huyện Thủy Nguyên có những điểm mạnh gì?
    Công tác thu ngân sách đã đạt được sự tăng trưởng ổn định qua các năm, với tổng thu tăng hơn 100% từ 2013 đến 2017. Dự toán thu sát với thực tế, tỷ lệ thu vượt dự toán cao, thể hiện hiệu quả quản lý và khai thác nguồn thu.

  2. Những khó khăn chính trong công tác thu ngân sách là gì?
    Khó khăn gồm tình trạng thất thu thuế, gian lận thương mại, mua bán hóa đơn, sự phụ thuộc lớn vào nguồn thu từ đất đai và các khoản thu ngoài quốc doanh, khiến ngân sách dễ bị ảnh hưởng bởi biến động kinh tế.

  3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp thống kê mô tả, phân tích số liệu thu ngân sách giai đoạn 2013-2017, kết hợp tổng hợp, so sánh và khái quát hóa các nhân tố ảnh hưởng đến công tác thu ngân sách.

  4. Các biện pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả thu ngân sách là gì?
    Bao gồm hoàn thiện tổ chức bộ máy, nâng cao chất lượng lập dự toán, đổi mới công tác thu, tăng cường thanh tra kiểm tra chống thất thu và đa dạng hóa nguồn thu ngân sách.

  5. Ai là đối tượng chính nên tham khảo luận văn này?
    Cán bộ quản lý tài chính công địa phương, nhà hoạch định chính sách tài chính, các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, cũng như doanh nghiệp và tổ chức kinh tế trên địa bàn.

Kết luận

  • Công tác thu ngân sách nhà nước tại huyện Thủy Nguyên giai đoạn 2013-2017 đã đạt được nhiều kết quả tích cực với tổng thu tăng hơn 100% và tỷ lệ thu vượt dự toán cao.
  • Thu nội địa, đặc biệt là thu ngoài quốc doanh và tiền sử dụng đất, là nguồn thu chủ yếu chiếm trên 50% tổng thu ngân sách địa phương.
  • Công tác lập dự toán thu ngân sách sát với thực tế, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và khai thác nguồn thu.
  • Huyện cần tiếp tục hoàn thiện tổ chức bộ máy, đổi mới phương pháp thu, tăng cường thanh tra kiểm tra và đa dạng hóa nguồn thu để đảm bảo nguồn lực tài chính bền vững.
  • Giai đoạn 2017-2020 là thời điểm quan trọng để triển khai các biện pháp hoàn thiện công tác thu ngân sách, góp phần thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng huyện Thủy Nguyên cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời thường xuyên đánh giá, điều chỉnh chính sách thu ngân sách phù hợp với tình hình thực tế. Đề nghị các nhà quản lý và nghiên cứu tiếp tục theo dõi, cập nhật số liệu để nâng cao hiệu quả công tác thu ngân sách trong tương lai.