Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh ngành trồng hoa và cây cảnh tại Việt Nam phát triển mạnh mẽ, diện tích chuyên canh hoa đã tăng từ khoảng 1.000 ha năm 2011 lên khoảng 35.000 ha năm 2021, đóng góp quan trọng vào đa dạng hóa cây trồng nông nghiệp và nâng cao thu nhập cho người dân. Hoa hồng, đặc biệt là giống Valentine’s Day, được xem là loại hoa có giá trị kinh tế cao, được trồng phổ biến tại nhiều địa phương, trong đó Thành phố Hồ Chí Minh là thị trường tiêu thụ trọng điểm. Việc nhân giống hoa hồng bằng phương pháp ghép mắt nhỏ có gỗ được áp dụng rộng rãi nhằm đảm bảo đặc tính di truyền và nâng cao năng suất cây trồng.

Luận văn tập trung nghiên cứu ảnh hưởng của tuổi gốc ghép, vị trí lấy mắt ghép và nồng độ zeatin đến sinh trưởng, phát triển của hoa hồng Valentine’s Day trồng chậu tại Thủ Đức, TP. Hồ Chí Minh trong khoảng thời gian từ tháng 6 đến tháng 11 năm 2022. Mục tiêu cụ thể là xác định tuổi gốc ghép và vị trí lấy mắt ghép tối ưu, đồng thời đánh giá nồng độ zeatin thích hợp để thúc đẩy sự sinh trưởng và phát triển của cây ghép. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao hiệu quả nhân giống, tăng tỷ lệ sống, rút ngắn thời gian ra hoa và cải thiện chất lượng hoa hồng Valentine’s Day, góp phần phát triển ngành trồng hoa tại khu vực.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về sinh trưởng cây trồng, đặc biệt là kỹ thuật ghép mắt nhỏ có gỗ trong nhân giống vô tính hoa hồng. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết về tương tác gốc ghép và mắt ghép: Khả năng tương thích giữa gốc ghép (hồng Tầm xuân) và mắt ghép (hoa hồng Valentine’s Day) ảnh hưởng trực tiếp đến tỷ lệ sống, tốc độ sinh trưởng và chất lượng cây ghép. Việc lựa chọn tuổi gốc ghép và vị trí lấy mắt ghép phù hợp giúp tối ưu hóa sự phát triển của cây ghép.

  • Lý thuyết về tác động của Cytokinin (zeatin) đến sinh trưởng thực vật: Zeatin là một loại Cytokinin tự nhiên có vai trò kích thích sự phân chia tế bào, hình thành chồi và phát triển hoa. Nồng độ zeatin thích hợp giúp tăng số lượng chồi gốc, chồi nách, kích thước chồi và thúc đẩy thời gian ra hoa sớm.

Các khái niệm chính bao gồm: tuổi gốc ghép (90, 105, 120 ngày sau giâm), vị trí mắt ghép (lá thứ 1, 2, 3 tính từ dưới lên), nồng độ zeatin (0, 5, 20, 35, 50 ppm), tỷ lệ sống mắt ghép, chiều cao chồi, đường kính chồi, số lá/chồi, thời gian ra hoa, và các chỉ tiêu chất lượng hoa như đường kính hoa, chiều dài và rộng cánh hoa.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện tại Thủ Đức, TP. Hồ Chí Minh trong hai giai đoạn: từ tháng 6 đến tháng 8/2022 cho thí nghiệm về tuổi gốc ghép và vị trí mắt ghép; từ tháng 9 đến tháng 11/2022 cho thí nghiệm về ảnh hưởng của zeatin.

  • Thí nghiệm 1: Thiết kế thí nghiệm hai yếu tố theo kiểu hoàn toàn ngẫu nhiên (CRD) với 9 nghiệm thức (3 tuổi gốc ghép × 3 vị trí mắt ghép), mỗi nghiệm thức lặp lại 3 lần, tổng cộng 27 ô cơ sở. Mỗi ô trồng 10 cây ghép Valentine’s Day trên gốc Tầm xuân. Các chỉ tiêu sinh trưởng và phát triển được theo dõi định kỳ.

  • Thí nghiệm 2: Thiết kế thí nghiệm một yếu tố theo kiểu khối hoàn toàn ngẫu nhiên (RCBD) với 5 nghiệm thức (5 mức nồng độ zeatin: 0, 5, 20, 35, 50 ppm), mỗi nghiệm thức lặp lại 3 lần, tổng cộng 15 ô cơ sở. Cây ghép được chọn từ kết quả thí nghiệm 1 (tuổi gốc ghép 105 ngày, mắt ghép lá thứ 2) được phun zeatin định kỳ 10 ngày/lần, bắt đầu từ 20 ngày sau ghép.

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ các chỉ tiêu sinh trưởng (chiều cao chồi, đường kính chồi, số lá, tốc độ ra lá), thời gian ra hoa, tỷ lệ ra hoa, chất lượng hoa (kích thước hoa, số cánh, độ bền), số lượng và kích thước chồi gốc, chồi nách, và mức độ sâu bệnh hại.

  • Phân tích số liệu: Sử dụng phần mềm Microsoft Excel để tổng hợp và phần mềm SAS để phân tích phương sai (ANOVA) và kiểm định phân hạng LSD nhằm xác định sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa các nghiệm thức.

  • Timeline nghiên cứu: Tổng thời gian nghiên cứu kéo dài 6 tháng, chia làm hai giai đoạn thí nghiệm chính, đảm bảo theo dõi đầy đủ các giai đoạn sinh trưởng và phát triển của cây hoa hồng Valentine’s Day.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của tuổi gốc ghép đến tỷ lệ sống và thời gian bật mầm: Gốc ghép ở tuổi 105 ngày sau giâm (T2) cho tỷ lệ sống mắt ghép cao nhất đạt 95,2%, so với 92,2% ở tuổi 120 ngày (T3). Thời gian bật mầm nhanh nhất cũng ở tuổi T2 với 27,7 ngày, giảm khoảng 1,8 ngày so với tuổi 90 ngày (T1).

  2. Vị trí mắt ghép ảnh hưởng đến đường kính chồi và số lá: Mắt ghép ở lá thứ 2 (M2) giúp cây ghép có đường kính chồi lớn nhất 2,92 mm và số lá nhiều nhất 13,9 lá/chồi ở 60 ngày sau ghép, cao hơn khoảng 10-15% so với vị trí lá thứ 1 và 3.

  3. Kết hợp tuổi gốc ghép 105 ngày và mắt ghép lá thứ 2 tối ưu cho chất lượng hoa: Cây ghép đạt đường kính hoa 6,3 cm, chiều dài cánh hoa 2,7 cm và chiều rộng cánh hoa 2,0 cm, vượt trội hơn khoảng 15-20% so với các tổ hợp khác.

  4. Ảnh hưởng của zeatin đến sinh trưởng và phát triển: Nồng độ zeatin 35 ppm là mức tối ưu, làm tăng số lượng chồi gốc lên 2,8 chồi (40 ngày sau phun), chồi nách 4,6 chồi (60 ngày sau phun), đường kính chồi gốc 3,21 mm và chồi nách 5,0 mm. Thời gian ra hoa sớm hơn, chỉ khoảng 55,7 ngày sau ghép, đồng thời kích thước hoa được cải thiện với đường kính 6,3 cm, chiều dài cánh hoa 2,98 cm và chiều rộng cánh hoa 2,22 cm.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy tuổi gốc ghép 105 ngày là thời điểm lý tưởng để ghép mắt hoa hồng Valentine’s Day, phù hợp với giai đoạn sinh trưởng mạnh mẽ của gốc ghép Tầm xuân, giúp tăng cường khả năng tương thích và dinh dưỡng cho mắt ghép phát triển. Vị trí lấy mắt ghép ở lá thứ 2 được xác định là vị trí có mô và mạch dẫn phù hợp nhất, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển chồi ghép.

Việc sử dụng zeatin ở nồng độ 35 ppm kích thích sự phân chia tế bào và hình thành chồi mới, phù hợp với lý thuyết về vai trò của Cytokinin trong sinh trưởng thực vật. So với các nghiên cứu trước đây, kết quả này đồng nhất với báo cáo của Dieleman (1998) và Bredmose và cộng sự (2005) về tác dụng tích cực của zeatin trong phát triển chồi và hoa hồng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ đường thể hiện sự tăng trưởng chiều cao chồi và đường kính chồi theo thời gian, bảng so sánh tỷ lệ sống và thời gian ra hoa giữa các nghiệm thức, giúp minh họa rõ ràng hiệu quả của từng yếu tố nghiên cứu.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Áp dụng tuổi gốc ghép 105 ngày sau giâm trong sản xuất hoa hồng Valentine’s Day nhằm tối ưu tỷ lệ sống và rút ngắn thời gian ra hoa, giúp tăng năng suất và chất lượng sản phẩm. Thời gian thực hiện: ngay trong vụ sản xuất tiếp theo. Chủ thể thực hiện: các nhà vườn và cơ sở nhân giống.

  2. Lấy mắt ghép ở vị trí lá thứ 2 trên cành ghép để đảm bảo sự phát triển mạnh mẽ của chồi ghép, tăng kích thước chồi và số lá, góp phần nâng cao chất lượng cây con. Thời gian áp dụng: đồng thời với việc chọn tuổi gốc ghép. Chủ thể: kỹ thuật viên nhân giống.

  3. Sử dụng zeatin với nồng độ 35 ppm phun định kỳ 10 ngày/lần bắt đầu từ 20 ngày sau ghép để kích thích sinh trưởng chồi gốc và chồi nách, tăng kích thước chồi và thúc đẩy ra hoa sớm. Thời gian áp dụng: trong suốt giai đoạn sinh trưởng của cây ghép. Chủ thể: người chăm sóc vườn.

  4. Tăng cường theo dõi và kiểm soát sâu bệnh hại trong quá trình chăm sóc cây ghép, đặc biệt trong điều kiện thời tiết có lượng mưa thấp và số giờ nắng hạn chế, nhằm giảm thiểu tổn thất và đảm bảo chất lượng cây trồng. Chủ thể: cán bộ kỹ thuật và người trồng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Khoa học Cây trồng và Nông nghiệp: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực nghiệm chi tiết về kỹ thuật ghép và sử dụng chất điều hòa sinh trưởng, làm cơ sở cho các đề tài tiếp theo.

  2. Các cơ sở sản xuất và nhân giống hoa hồng: Áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả nhân giống, tăng tỷ lệ sống và chất lượng cây giống Valentine’s Day.

  3. Người trồng hoa hồng thương mại tại TP. Hồ Chí Minh và các vùng lân cận: Hướng dẫn kỹ thuật ghép và chăm sóc cây ghép phù hợp với điều kiện địa phương, giúp tăng năng suất và lợi nhuận.

  4. Các tổ chức phát triển nông nghiệp và chính sách: Cung cấp thông tin khoa học để xây dựng các chương trình hỗ trợ kỹ thuật và phát triển ngành trồng hoa bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao chọn tuổi gốc ghép 105 ngày là tối ưu?
    Tuổi 105 ngày sau giâm là giai đoạn gốc ghép Tầm xuân có sức sống mạnh, mô và mạch dẫn phát triển tốt, giúp mắt ghép nhanh bật mầm và tỷ lệ sống cao (95,2%). Thời gian bật mầm cũng nhanh hơn so với tuổi 90 và 120 ngày.

  2. Vị trí lấy mắt ghép ảnh hưởng thế nào đến sinh trưởng cây ghép?
    Mắt ghép ở lá thứ 2 có đường kính chồi lớn nhất và số lá nhiều nhất, tạo điều kiện cho chồi phát triển khỏe mạnh, tăng khả năng sinh trưởng và chất lượng cây ghép.

  3. Zeatin có tác dụng gì trong quá trình sinh trưởng của hoa hồng?
    Zeatin là Cytokinin kích thích phân chia tế bào, hình thành chồi gốc và chồi nách, tăng kích thước chồi, thúc đẩy ra hoa sớm và cải thiện chất lượng hoa như kích thước và độ bền.

  4. Nồng độ zeatin 35 ppm có ưu điểm gì so với các mức khác?
    Ở 35 ppm, zeatin đạt hiệu quả tối ưu trong việc tăng số lượng chồi, kích thước chồi và thời gian ra hoa sớm, trong khi nồng độ cao hơn (50 ppm) không mang lại hiệu quả vượt trội và có thể gây lãng phí.

  5. Làm thế nào để áp dụng kết quả nghiên cứu vào sản xuất thực tế?
    Người trồng cần chuẩn bị gốc ghép Tầm xuân đạt tuổi 105 ngày, lấy mắt ghép ở vị trí lá thứ 2, và phun zeatin 35 ppm định kỳ từ 20 ngày sau ghép. Đồng thời, duy trì chế độ chăm sóc, tưới nước và phòng trừ sâu bệnh theo hướng dẫn kỹ thuật.

Kết luận

  • Tuổi gốc ghép 105 ngày sau giâm là thời điểm tối ưu cho tỷ lệ sống mắt ghép cao (95,2%) và thời gian bật mầm nhanh (27,7 ngày).
  • Mắt ghép lấy ở lá thứ 2 giúp tăng đường kính chồi (2,92 mm) và số lá (13,9 lá/chồi), nâng cao sinh trưởng cây ghép.
  • Nồng độ zeatin 35 ppm kích thích tăng số lượng chồi gốc và chồi nách, cải thiện kích thước chồi và thúc đẩy ra hoa sớm (55,7 ngày).
  • Kết hợp các yếu tố trên tạo ra cây hoa hồng Valentine’s Day có chất lượng hoa vượt trội với đường kính hoa 6,3 cm, chiều dài cánh 2,98 cm và chiều rộng cánh 2,22 cm.
  • Đề xuất áp dụng kỹ thuật ghép và phun zeatin trong sản xuất nhằm nâng cao hiệu quả nhân giống và phát triển ngành hoa hồng tại TP. Hồ Chí Minh.

Hành động tiếp theo: Các nhà vườn và cơ sở nhân giống nên triển khai áp dụng kết quả nghiên cứu trong vụ sản xuất tiếp theo để nâng cao năng suất và chất lượng hoa hồng Valentine’s Day. Đồng thời, tiếp tục nghiên cứu mở rộng về ảnh hưởng của các yếu tố môi trường và kỹ thuật chăm sóc để tối ưu hóa quy trình sản xuất.