Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh chuyển đổi mạnh mẽ của khu vực công từ hệ thống quan liêu truyền thống sang mô hình định hướng thị trường, việc quản lý tri thức trở thành yếu tố sống còn để nâng cao hiệu quả hoạt động và năng lực cạnh tranh. Theo ước tính, tri thức được xem là nguồn lực kinh tế quan trọng nhất hiện nay, đóng vai trò quyết định trong sự phát triển bền vững của tổ chức. Tuy nhiên, chia sẻ tri thức trong các tổ chức công, đặc biệt là trong ngành y tế, vẫn còn nhiều hạn chế do các rào cản về văn hóa tổ chức và nhận thức của nhân viên.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định các yếu tố văn hóa tổ chức ảnh hưởng đến chia sẻ tri thức của nhân viên, tập trung vào nhóm bác sĩ tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Tây Ninh. Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2017, với phạm vi khảo sát tại bệnh viện công lập này, nhằm cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng văn hóa tổ chức thúc đẩy chia sẻ tri thức, từ đó nâng cao chất lượng dịch vụ y tế và năng lực cạnh tranh của bệnh viện. Các chỉ số đánh giá bao gồm mức độ tin cậy, giao tiếp, cấu trúc tổ chức, hệ thống thông tin và hệ thống thưởng, được đo lường qua khảo sát 149 bác sĩ. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản lý bệnh viện phát triển chiến lược quản lý tri thức hiệu quả, góp phần cải thiện hiệu suất làm việc và sự hài lòng của nhân viên.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai khung lý thuyết chính: văn hóa tổ chức và chia sẻ tri thức. Văn hóa tổ chức được định nghĩa là tập hợp các giá trị, quy tắc và thói quen ảnh hưởng đến hành vi và thái độ của nhân viên trong tổ chức. Theo Gupta và Govindarajan (2000), văn hóa tổ chức bao gồm các yếu tố như tin cậy, giao tiếp, cấu trúc tổ chức, hệ thống thông tin và hệ thống thưởng. Các yếu tố này được chứng minh có ảnh hưởng tích cực đến việc chia sẻ tri thức trong nhiều nghiên cứu trước đây.

Chia sẻ tri thức được hiểu là quá trình trao đổi, truyền đạt kinh nghiệm, thông tin và kỹ năng giữa các cá nhân nhằm tạo ra giá trị mới cho tổ chức. Theo Davenport và Prusak (1998), chia sẻ tri thức là yếu tố then chốt giúp tổ chức duy trì lợi thế cạnh tranh và nâng cao hiệu quả hoạt động. Mối quan hệ giữa văn hóa tổ chức và chia sẻ tri thức được khẳng định qua các nghiên cứu của Al-Alawi và cộng sự (2007), Islam và cộng sự (2011), cũng như Dollah và cộng sự (2015), cho thấy các yếu tố văn hóa tổ chức như tin cậy và giao tiếp có tác động tích cực đến chia sẻ tri thức.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp gồm nghiên cứu định tính và định lượng. Nghiên cứu định tính được thực hiện qua thảo luận nhóm tập trung với 16 bác sĩ và nhà quản lý tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Tây Ninh nhằm điều chỉnh thang đo và mô hình nghiên cứu phù hợp với bối cảnh Việt Nam. Tiếp đó, khảo sát thử với 20 bác sĩ để kiểm tra tính phù hợp của bảng câu hỏi.

Nghiên cứu định lượng tiến hành khảo sát 149 bác sĩ bằng bảng câu hỏi Likert 5 điểm, thu thập dữ liệu tại bệnh viện trong tháng 9 năm 2017. Mẫu được chọn theo phương pháp thuận tiện, đảm bảo kích thước mẫu tối thiểu theo tiêu chuẩn phân tích nhân tố khám phá (EFA) và phân tích hồi quy bội. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS 20.0 với các kỹ thuật kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích hồi quy bội và kiểm định ANOVA nhằm đánh giá mô hình và các giả thuyết nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tin cậy có ảnh hưởng tích cực đến chia sẻ tri thức: Kết quả phân tích hồi quy cho thấy tin cậy giữa các nhân viên có hệ số ảnh hưởng dương và có ý nghĩa thống kê, với mức độ ảnh hưởng chiếm khoảng 30% trong mô hình. Điều này khẳng định rằng khi nhân viên tin tưởng lẫn nhau, họ sẵn sàng chia sẻ tri thức hơn.

  2. Giao tiếp giữa các nhân viên thúc đẩy chia sẻ tri thức: Giao tiếp được xác định là yếu tố quan trọng, với tỷ lệ ảnh hưởng khoảng 25%. Môi trường giao tiếp cởi mở, trao đổi trực tiếp giúp tăng cường sự hiểu biết và hợp tác giữa các bác sĩ.

  3. Cấu trúc tổ chức ảnh hưởng tích cực đến chia sẻ tri thức: Cấu trúc tổ chức linh hoạt, giảm bớt các rào cản phân cấp giúp thông tin và tri thức được truyền tải hiệu quả hơn, chiếm khoảng 20% mức độ ảnh hưởng.

  4. Hệ thống thông tin hỗ trợ chia sẻ tri thức hiệu quả: Các công cụ công nghệ thông tin như phần mềm quản lý bệnh án, email, internet được đánh giá cao về khả năng hỗ trợ chia sẻ tri thức, với mức ảnh hưởng khoảng 15%.

  5. Hệ thống thưởng không có ảnh hưởng đáng kể: Khác với các yếu tố trên, hệ thống thưởng không cho thấy tác động có ý nghĩa thống kê đến chia sẻ tri thức trong bối cảnh nghiên cứu, phù hợp với một số nghiên cứu trước đây trong lĩnh vực dịch vụ công.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu quốc tế như Al-Alawi và cộng sự (2007) và Areekkuzhiyil (2016), khẳng định vai trò quan trọng của tin cậy và giao tiếp trong việc thúc đẩy chia sẻ tri thức. Nguyên nhân có thể do trong môi trường bệnh viện, sự tin tưởng và giao tiếp trực tiếp giúp bác sĩ dễ dàng trao đổi kinh nghiệm và kiến thức chuyên môn, từ đó nâng cao chất lượng khám chữa bệnh.

Cấu trúc tổ chức linh hoạt tạo điều kiện cho sự phối hợp liên khoa, giảm thiểu rào cản thông tin, góp phần tăng cường chia sẻ tri thức. Hệ thống thông tin hiện đại hỗ trợ việc lưu trữ và truy cập tri thức, tuy nhiên, việc sử dụng hiệu quả còn phụ thuộc vào kỹ năng và thái độ của nhân viên.

Hệ thống thưởng không có tác động rõ ràng có thể do đặc thù ngành y tế, nơi động lực nội tại và trách nhiệm nghề nghiệp chiếm ưu thế hơn các phần thưởng vật chất. Ngoài ra, áp lực công việc và thiếu thời gian cũng là rào cản đối với việc chia sẻ tri thức.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố văn hóa tổ chức đến chia sẻ tri thức, giúp minh họa rõ ràng sự khác biệt về tầm quan trọng của các yếu tố.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường xây dựng niềm tin giữa các nhân viên: Tổ chức các hoạt động giao lưu, đào tạo kỹ năng mềm nhằm nâng cao sự tin tưởng và gắn kết giữa các bác sĩ. Mục tiêu tăng chỉ số tin cậy lên ít nhất 20% trong vòng 12 tháng, do phòng nhân sự phối hợp với ban lãnh đạo bệnh viện thực hiện.

  2. Phát triển môi trường giao tiếp cởi mở và hiệu quả: Thiết lập các kênh giao tiếp trực tiếp và trực tuyến thân thiện, khuyến khích trao đổi ý kiến, kinh nghiệm chuyên môn thường xuyên. Mục tiêu tăng tần suất các buổi họp nhóm và hội thảo chuyên môn lên 30% trong 6 tháng tới, do phòng chuyên môn và công đoàn bệnh viện phối hợp thực hiện.

  3. Cải tiến cấu trúc tổ chức theo hướng linh hoạt, giảm bớt phân cấp: Xem xét điều chỉnh quy trình làm việc, tăng quyền tự chủ cho các khoa phòng nhằm thúc đẩy sự phối hợp liên khoa. Mục tiêu hoàn thành đề án cải tổ trong 18 tháng, do ban giám đốc bệnh viện chủ trì.

  4. Nâng cấp và đào tạo sử dụng hệ thống thông tin hiện đại: Đầu tư nâng cấp phần mềm quản lý, tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng công nghệ thông tin cho nhân viên. Mục tiêu đạt 90% nhân viên thành thạo sử dụng hệ thống trong 1 năm, do phòng công nghệ thông tin phối hợp với phòng đào tạo thực hiện.

  5. Xây dựng hệ thống khen thưởng phi tài chính phù hợp: Tập trung vào khen ngợi, công nhận thành tích chia sẻ tri thức qua các hình thức như giấy khen, vinh danh trong các buổi họp, nhằm tạo động lực nội tại cho nhân viên. Mục tiêu triển khai trong 6 tháng, do phòng nhân sự và công đoàn phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý bệnh viện công lập: Có thể áp dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chiến lược phát triển văn hóa tổ chức, nâng cao hiệu quả chia sẻ tri thức, từ đó cải thiện chất lượng dịch vụ y tế.

  2. Chuyên gia quản lý tri thức và nhân sự trong ngành y tế: Sử dụng các mô hình và thang đo nghiên cứu để đánh giá và phát triển các chương trình đào tạo, khuyến khích chia sẻ tri thức trong tổ chức.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý công, quản trị y tế: Tham khảo phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, mô hình lý thuyết và kết quả phân tích để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan.

  4. Các tổ chức y tế tư nhân và công ty công nghệ y tế: Áp dụng các giải pháp về hệ thống thông tin và văn hóa tổ chức để thúc đẩy chia sẻ tri thức, nâng cao năng lực cạnh tranh và đổi mới sáng tạo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Văn hóa tổ chức ảnh hưởng như thế nào đến chia sẻ tri thức?
    Văn hóa tổ chức tạo ra môi trường và các quy tắc ứng xử giúp nhân viên tin tưởng và giao tiếp hiệu quả, từ đó thúc đẩy việc trao đổi và chia sẻ tri thức. Ví dụ, môi trường cởi mở và tin cậy giúp bác sĩ dễ dàng chia sẻ kinh nghiệm chuyên môn.

  2. Tại sao hệ thống thưởng không ảnh hưởng rõ ràng đến chia sẻ tri thức trong nghiên cứu này?
    Ngành y tế có đặc thù động lực nội tại cao, nhân viên thường chia sẻ tri thức vì trách nhiệm nghề nghiệp hơn là vì phần thưởng vật chất. Áp lực công việc và thiếu thời gian cũng làm giảm tác động của hệ thống thưởng.

  3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để đánh giá mô hình?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp gồm nghiên cứu định tính (thảo luận nhóm) và định lượng (khảo sát bảng câu hỏi), phân tích dữ liệu bằng Cronbach’s Alpha, EFA và hồi quy bội để kiểm định các giả thuyết.

  4. Làm thế nào để tăng cường giao tiếp giữa các nhân viên trong bệnh viện?
    Có thể tổ chức các buổi họp nhóm, hội thảo chuyên môn, tạo kênh trao đổi trực tuyến và khuyến khích thảo luận cởi mở nhằm tăng sự tương tác và chia sẻ thông tin giữa các bác sĩ.

  5. Cấu trúc tổ chức linh hoạt có lợi ích gì trong chia sẻ tri thức?
    Cấu trúc linh hoạt giảm bớt các rào cản phân cấp, tạo điều kiện cho thông tin và tri thức được truyền tải nhanh chóng giữa các phòng ban, giúp nhân viên phối hợp hiệu quả hơn trong công việc.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định năm yếu tố văn hóa tổ chức ảnh hưởng đến chia sẻ tri thức gồm: tin cậy, giao tiếp, cấu trúc tổ chức, hệ thống thông tin và hệ thống thưởng.
  • Tin cậy, giao tiếp, cấu trúc tổ chức và hệ thống thông tin có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê đến chia sẻ tri thức của bác sĩ tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Tây Ninh.
  • Hệ thống thưởng không có tác động đáng kể trong bối cảnh nghiên cứu, phản ánh đặc thù ngành y tế và động lực nội tại của nhân viên.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý bệnh viện xây dựng văn hóa tổ chức thúc đẩy chia sẻ tri thức, nâng cao hiệu quả công tác khám chữa bệnh.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả thực hiện và mở rộng nghiên cứu sang các nhóm nhân viên khác trong ngành y tế.

Hành động ngay hôm nay: Các nhà quản lý bệnh viện nên áp dụng các khuyến nghị nghiên cứu để xây dựng môi trường làm việc tin cậy, giao tiếp hiệu quả và hệ thống hỗ trợ công nghệ thông tin hiện đại, nhằm thúc đẩy chia sẻ tri thức và nâng cao chất lượng dịch vụ y tế.