Yếu Tố Tự Sự Trong Thơ Chữ Hán Việt Nam Thế Kỷ XVIII

MỞ ĐẦU

LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

LỊCH SỬ VẤN ĐỀ

Tình hình nghiên cứu ở trong nước

Tình hình nghiên cứu ở ngoài nước

MỤC ĐÍCH, ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI, NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI

Mục đích nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu

Phạm vi nghiên cứu

Nhiệm vụ nghiên cứu

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

CẤU TRÚC CỦA LUẬN VĂN

1. CHƯƠNG 1: VẤN ĐỀ YẾU TỐ TỰ SỰ VÀ YẾU TỐ TỰ SỰ TRONG THƠ CHỮ HÁN Ở VIỆT NAM GIAI ĐOẠN THẾ KỶ XVIII - NỬA ĐẦU THẾ KỶ XIX

1.1. Khái niệm yếu tố tự sự và đặc trưng cơ bản của yếu tố tự sự

1.2. Khái niệm yếu tố tự sự và quan niệm về một bài thơ có yếu tố tự sự

1.3. Về nội dung phản ánh

1.4. Về phương thức biểu đạt

1.5. Yếu tố tự sự trong thơ trữ tình

1.6. Quan niệm trong văn chương cổ Việt Nam - tiền đề cho sự hiện diện của yếu tố tự sự trong thơ chữ Hán

1.7. Quan niệm văn dĩ tải đạo

1.8. Quan niệm thi dĩ ngôn chí

1.9. Quan niệm “xúc cảm sinh tình” hay “tức cảnh sinh tình”

1.10. Ý nghĩa tổng quát của các quan niệm văn chương cổ Việt Nam

1.11. Yếu tố tự sự trong thơ chữ Hán ở Việt Nam giai đoạn thế kỷ XVIII - nửa đầu thế kỷ XIX - những phương diện cấu thành chủ yếu

1.11.1. Phương diện thực tiễn

1.11.2. Phương diện lý luận

1.12. Tiểu kết Chương 1

2. CHƯƠNG 2: YẾU TỐ TỰ SỰ THỂ HIỆN QUA NỘI DUNG THƠ

2.1. Tự sự về hiện thực xã hội

2.2. Tự sự về hiện thực xã hội ở trong nước

2.3. Tự sự về hiện thực xã hội ở ngoài nước

2.4. Tự sự về bản thân

2.5. Tự sự về bản thân khi đương nhiệm

2.6. Tự sự về bản thân khi đã từ nhiệm

2.7. Tự sự về các mối quan hệ gia đình, bằng hữu

2.8. Tiểu kết Chương 2

3. CHƯƠNG 3: YẾU TỐ TỰ SỰ THỂ HIỆN QUA PHƯƠNG THỨC NGHỆ THUẬT

3.1. Điểm nhìn nghệ thuật

3.1.1. Điểm nhìn bên trong (Điểm nhìn từ tâm cảnh)

3.1.2. Điểm nhìn không gian

3.1.3. Điểm nhìn thời gian

3.1.4. Điểm nhìn di động

3.1.5. Điểm nhìn tâm lý

3.1.6. Điểm nhìn của nhân vật trong câu chuyện

3.2. Cốt truyện đơn tuyến

3.3. Cốt truyện đa tuyến (cốt truyện khung)

3.4. Trình bày sự kiện đang diễn ra kèm đánh giá trực tiếp của người kể chuyện

3.5. Trình bày sự kiện đang diễn ra một cách khách quan và không kèm đánh giá trực tiếp của người kể chuyện

3.6. Sự kiện là cái cớ để người kể chuyện nêu lên quan điểm cá nhân về đời sống xã hội

3.7. Nhân vật trong câu chuyện

3.7.1. Nhân vật ngụ ngôn

3.7.2. Nhân vật tư tưởng

3.7.3. Nhân vật chức năng (mặt nạ)

3.7.4. Nhân vật kể chuyện

3.8. Người kể chuyện ở ngôi thứ nhất

3.9. Người kể chuyện ở ngôi thứ ba

3.10. Nhân vật nghe chuyện

3.10.1. Người nghe chuyện cũng chính là người kể chuyện

3.10.2. Người nghe chuyện là một nhân vật trong câu chuyện

3.11. Không gian, thời gian

3.11.1. Không gian đời thường

3.12. Lời trữ tình của người kể chuyện

3.12.1. Trữ tình trực tiếp

3.12.2. Trữ tình gián tiếp

3.13. Thể cổ thể

3.14. Thể Đường luật (cận thể)

3.15. Yếu tố phụ trợ

3.15.1. Tưởng tượng, hư cấu

3.15.2. Biện pháp tu từ

3.15.3. Chi tiết hóa nhân vật

3.15.4. Ngôn từ, giọng điệu

3.16. Tiêu chí nhận diện yếu tố tự sự qua phương thức nghệ thuật

3.16.1. Người kể chuyện

3.16.2. Thể loại sử dụng

3.16.3. Ngôn từ biểu đạt

3.16.4. Không gian, thời gian diễn ra câu chuyện

3.16.4.1. Không gian đời thường

3.16.4.2. Thời gian tâm lý

3.17. Tiểu kết Chương 3

TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Yếu Tố Tự Sự Trong Thơ Chữ Hán Việt Nam XVIII XIX

Bài viết này đi sâu vào phân tích yếu tố tự sự trong thơ chữ Hán Việt Nam giai đoạn thế kỷ XVIII đến nửa đầu thế kỷ XIX. Đây là giai đoạn văn học có nhiều biến động và sự phát triển mạnh mẽ, với sự xuất hiện của nhiều tác giả lớn và các tác phẩm có giá trị. Việc nghiên cứu đặc điểm tự sự trong thơ giai đoạn này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về sự phát triển của văn học Việt Nam thế kỷ XVIII và văn học Việt Nam nửa đầu thế kỷ XIX, đồng thời làm sáng tỏ những đóng góp của các nhà thơ chữ Hán đối với nền văn học dân tộc. Luận văn này đặt ra mục tiêu khám phá và đánh giá các khía cạnh biểu hiện của yếu tố tự sự trên cả hai phương diện nội dung và hình thức.

1.1. Khái Niệm và Vai Trò của Yếu Tố Tự Sự trong Thơ

Trong văn học, yếu tố tự sự là một phương thức sáng tác đặc trưng, thường thấy trong các thể loại văn xuôi như truyện, ký, tiểu thuyết. Tuy nhiên, nó cũng có vai trò quan trọng trong thơ ca, đặc biệt là thơ chữ Hán. Yếu tố tự sự trong thơ góp phần tạo nên tính đa dạng và phong phú cho tác phẩm, giúp truyền tải thông điệp một cách sinh động và hấp dẫn hơn. Theo Bùi Duy Tân, trong văn học trung đại, thơ tự sự có sự khu biệt và tồn tại độc lập so với thơ trữ tình, xuất phát từ phương thức phản ánh của sáng tạo nghệ thuật.

1.2. Quan Niệm Văn Chương Cổ Việt Nam và Tự Sự trong Thơ

Các quan niệm văn chương cổ Việt Nam như 'văn dĩ tải đạo', 'thi dĩ ngôn chí' và 'tức cảnh sinh tình' đã tạo tiền đề cho sự hiện diện của yếu tố tự sự trong thơ chữ Hán. Những quan niệm này nhấn mạnh vai trò của văn học trong việc phản ánh hiện thực, bộc lộ cảm xúc và tư tưởng của tác giả, từ đó mở đường cho sự phát triển của các yếu tố tự sự trong thơ ca. Phương Lựu đã phân tích một cách hệ thống các quan điểm văn chương hiện thực đời Tống, Đường (Trung Quốc) và một số tác giả ở Việt Nam.

II. Thách Thức Khi Phân Tích Yếu Tố Tự Sự Trong Thơ Chữ Hán

Việc phân tích yếu tố tự sự trong thơ chữ Hán giai đoạn này gặp phải một số thách thức nhất định. Thứ nhất, do hạn chế về ngôn ngữ và kiến thức văn hóa, việc tiếp cận và giải mã các văn bản thơ chữ Hán đòi hỏi người nghiên cứu phải có trình độ chuyên môn cao. Thứ hai, sự đan xen giữa tự sự và trữ tình trong thơ có thể gây khó khăn trong việc xác định ranh giới và phân tích các yếu tố tự sự. Thứ ba, việc thiếu các công trình nghiên cứu chuyên sâu về chủ đề này cũng là một trở ngại lớn. Do đó cần có những phương pháp nghiên cứu phù hợp để vượt qua những thách thức này.

2.1. Rào Cản Ngôn Ngữ và Văn Hóa Khi Nghiên Cứu Thơ Chữ Hán

Rào cản về ngôn ngữ là một trong những thách thức lớn nhất khi nghiên cứu thơ chữ Hán. Việc hiểu và dịch chính xác các văn bản thơ đòi hỏi người nghiên cứu phải nắm vững Hán ngữ cổ điển, cũng như có kiến thức sâu rộng về văn hóa và lịch sử Trung Quốc. Bên cạnh đó, sự khác biệt về tư duy và cách diễn đạt giữa hai nền văn hóa cũng có thể gây khó khăn trong việc giải mã ý nghĩa của các tác phẩm thơ.

2.2. Sự Đan Xen Giữa Tự Sự và Trữ Tình Trong Thơ

Trong thơ chữ Hán, tự sự và trữ tình thường đan xen lẫn nhau, tạo nên sự phức tạp và đa dạng cho tác phẩm. Việc phân biệt rõ ràng giữa hai yếu tố này không phải lúc nào cũng dễ dàng, đòi hỏi người nghiên cứu phải có sự tinh tế và nhạy bén trong việc cảm thụ văn học. Sự giao thoa này vừa là điểm mạnh, vừa là thách thức đối với việc nghiên cứu thi pháp tự sự.

2.3. Sự Thiếu Hụt Các Nghiên Cứu Chuyên Sâu Về Chủ Đề

Hiện nay, số lượng các công trình nghiên cứu chuyên sâu về yếu tố tự sự trong thơ chữ Hán còn hạn chế. Điều này gây khó khăn cho người nghiên cứu trong việc tìm kiếm tài liệu tham khảo và xây dựng cơ sở lý luận vững chắc. Cần có nhiều hơn nữa những nghiên cứu chuyên sâu để làm sáng tỏ vấn đề này.

III. Phương Pháp Phân Tích Nội Dung Tự Sự Trong Thơ Chữ Hán

Để phân tích nội dung tự sự trong thơ chữ Hán, cần tập trung vào các khía cạnh như tự sự về hiện thực xã hội, tự sự về bản thân và tự sự về các mối quan hệ. Phân tích chi tiết các sự kiện, nhân vật, không gian và thời gian được miêu tả trong thơ để hiểu rõ hơn về nội dung và ý nghĩa mà tác giả muốn truyền tải. Luận văn này tập trung chủ yếu vào việc tìm hiểu yếu tố tự sự trong các bài thơ chữ Hán của văn học Việt Nam giai đoạn từ thế kỷ XVIII đến nửa đầu thế kỷ XIX, thông qua ba tác giả tiêu biểu, gồm: Nguyễn Du, Cao Bá Quát, Ngô Thế Lân.

3.1. Tự Sự Về Hiện Thực Xã Hội Trong Thơ Chữ Hán

Thơ chữ Hán thường phản ánh hiện thực xã hội một cách chân thực và sâu sắc. Các nhà thơ sử dụng ngôn ngữ thơ để miêu tả những vấn đề nhức nhối của xã hội, như chiến tranh, đói nghèo, bất công và áp bức. Việc phân tích những chi tiết này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về bức tranh xã hội Việt Nam giai đoạn thế kỷ XVIII - nửa đầu thế kỷ XIX.

3.2. Tự Sự Về Bản Thân và Thế Giới Nội Tâm Trong Thơ

Bên cạnh việc phản ánh hiện thực xã hội, thơ chữ Hán cũng thường thể hiện những suy tư, trăn trở và cảm xúc cá nhân của tác giả. Các nhà thơ sử dụng ngôn ngữ thơ để bộc lộ những tâm sự thầm kín, những nỗi niềm riêng tư và những khát vọng cao đẹp. Việc phân tích những yếu tố này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về thế giới nội tâm của các nhà thơ.

3.3. Tự Sự Về Các Mối Quan Hệ Gia Đình Bằng Hữu

Các mối quan hệ gia đình và bằng hữu cũng là một đề tài quan trọng trong thơ chữ Hán. Các nhà thơ thường viết về tình cảm gia đình thiêng liêng, tình bạn chân thành và những kỷ niệm đáng nhớ. Việc phân tích những chi tiết này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về giá trị nhân văn trong văn học Việt Nam.

IV. Cách Nhận Diện Phương Thức Nghệ Thuật Tự Sự Trong Thơ

Phương thức nghệ thuật đóng vai trò quan trọng trong việc thể hiện yếu tố tự sự trong thơ. Các yếu tố như điểm nhìn nghệ thuật, cốt truyện, nhân vật, không gian, thời gian và ngôn ngữ đều góp phần tạo nên tính tự sự cho tác phẩm. Việc phân tích các yếu tố này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cách thức mà các nhà thơ sử dụng để kể chuyện trong thơ. Luận văn này xem xét các phương diện như phương diện thực tiễn, phương diện lý luận

4.1. Điểm Nhìn Nghệ Thuật và Cách Kể Chuyện Trong Thơ

Điểm nhìn nghệ thuật là góc độ mà người kể chuyện sử dụng để miêu tả sự kiện và nhân vật. Trong thơ chữ Hán, điểm nhìn có thể thay đổi linh hoạt, từ điểm nhìn bên trong (tâm cảnh) đến điểm nhìn bên ngoài (không gian, thời gian). Việc phân tích điểm nhìn giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cách thức mà tác giả xây dựng câu chuyện và truyền tải thông điệp.

4.2. Cốt Truyện và Sự Kiện Trong Thơ Chữ Hán

Cốt truyện là chuỗi các sự kiện được sắp xếp theo một trình tự nhất định. Trong thơ chữ Hán, cốt truyện có thể đơn giản hoặc phức tạp, tùy thuộc vào ý đồ của tác giả. Việc phân tích cốt truyện giúp chúng ta hiểu rõ hơn về diễn biến của câu chuyện và mối quan hệ giữa các sự kiện.

4.3. Nhân Vật và Cách Xây Dựng Nhân Vật Trong Thơ

Nhân vật là những người tham gia vào câu chuyện. Trong thơ chữ Hán, nhân vật có thể là người thật hoặc hư cấu, có thể là những người bình thường hoặc những nhân vật lịch sử. Việc phân tích nhân vật giúp chúng ta hiểu rõ hơn về tính cách, hành động và vai trò của họ trong câu chuyện.

V. Ứng Dụng Nghiên Cứu Yếu Tố Tự Sự vào Dạy và Học

Việc nghiên cứu yếu tố tự sự trong thơ chữ Hán có ý nghĩa quan trọng trong việc dạy và học văn học. Nó giúp học sinh và sinh viên hiểu sâu hơn về giá trị của các tác phẩm thơ, đồng thời nâng cao khả năng cảm thụ và phân tích văn học. Nghiên cứu này cũng góp phần vào việc bảo tồn và phát huy giá trị của văn học Việt Nam. Từ những vấn đề đặt ra ở trên, chúng tôi cho rằng tiến hành tìm hiểu yếu tố tự sự trong thơ ca Việt Nam (đặc biệt là thơ ca viết bằng chữ Hán) ở giai đoạn văn học này là việc làm cần thiết đối với nền văn học dân tộc.

5.1. Nâng Cao Khả Năng Cảm Thụ và Phân Tích Văn Học

Việc nghiên cứu yếu tố tự sự trong thơ chữ Hán giúp học sinh và sinh viên nâng cao khả năng cảm thụ và phân tích văn học. Bằng cách hiểu rõ hơn về các yếu tố cấu thành nên tính tự sự của tác phẩm, người học có thể đánh giá một cách toàn diện và sâu sắc giá trị nghệ thuật và nội dung của tác phẩm.

5.2. Góp Phần Bảo Tồn và Phát Huy Giá Trị Văn Học

Việc nghiên cứu yếu tố tự sự trong thơ chữ Hán góp phần vào việc bảo tồn và phát huy giá trị của văn học Việt Nam. Bằng cách làm sáng tỏ những đóng góp của các nhà thơ chữ Hán, chúng ta có thể tôn vinh những di sản văn hóa quý báu của dân tộc và truyền lại cho các thế hệ sau.

VI. Kết Luận Hướng Nghiên Cứu Tương Lai về Tự Sự Trong Thơ

Nghiên cứu về yếu tố tự sự trong thơ chữ Hán Việt Nam thế kỷ XVIII - nửa đầu thế kỷ XIX là một lĩnh vực đầy tiềm năng và còn nhiều điều cần khám phá. Trong tương lai, cần có thêm nhiều nghiên cứu chuyên sâu về chủ đề này, tập trung vào các khía cạnh như ảnh hưởng của thơ Đường, sự phát triển của thi pháp tự sự và vai trò của các nhà thơ cụ thể. Kết quả nghiên cứu sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về sự phát triển của thơ chữ Hán Việt Nam và đóng góp vào việc bảo tồn và phát huy giá trị của văn học Việt Nam.

6.1. Ảnh Hưởng của Thơ Đường Đến Tự Sự Trong Thơ Chữ Hán

Thơ Đường có ảnh hưởng sâu sắc đến thơ chữ Hán Việt Nam, đặc biệt là trong việc xây dựng thi pháp tự sự. Việc nghiên cứu ảnh hưởng này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về nguồn gốc và quá trình phát triển của yếu tố tự sự trong thơ chữ Hán.

6.2. Sự Phát Triển Của Thi Pháp Tự Sự Trong Thơ Chữ Hán

Thi pháp tự sự trong thơ chữ Hán đã trải qua một quá trình phát triển lâu dài và phức tạp. Việc nghiên cứu quá trình này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về những đặc điểm riêng biệt và những đóng góp của các nhà thơ Việt Nam.

Yếu Tố Tự Sự Trong Thơ Chữ Hán Việt Nam Thế Kỷ XVIII - Nửa Đầu Thế Kỷ XIX