I. Khái niệm đặc điểm và bản chất của ý chí trong giao dịch dân sự
Luận văn đề cập đến việc thiếu định nghĩa cụ thể về "ý chí" trong các văn bản pháp luật từ thời Pháp thuộc đến Bộ luật Dân sự năm 2015, dẫn đến nhiều cách hiểu khác nhau và tranh cãi. Luận văn phân tích khái niệm "ý chí" theo từ điển tiếng Việt là khả năng hướng đến mục đích và khắc phục khó khăn để đạt được mục đích đó. Tuy nhiên, cách hiểu này chỉ mang tính khái quát, chưa thể hiện được quá trình hình thành và hình thức thể hiện của ý chí. Theo góc độ tâm lý, ý chí được coi là cơ sở hình thành kế hoạch hoạt động và là động lực thúc đẩy hoạt động của con người.
Luận văn cũng phân tích ý chí trong giao dịch dân sự không chỉ đơn thuần là mong muốn chủ quan mà phải được thể hiện ra bên ngoài bằng một hình thức nhất định, được pháp luật thừa nhận. Ý chí phải được hình thành một cách tự do, không bị lừa dối, đe dọa hoặc cưỡng ép. Đặc điểm của ý chí trong giao dịch dân sự là tính chủ quan, nội tại, đồng thời phải được thể hiện ra bên ngoài. Bản chất của ý chí trong giao dịch dân sự được thể hiện ở chỗ nó là sự tự do ý chí, tự định đoạt của các chủ thể khi tham gia giao dịch, nhằm thỏa mãn lợi ích của mình trong phạm vi pháp luật cho phép. Điều này thể hiện nguyên tắc tự do, tự nguyện trong giao dịch dân sự được pháp luật thừa nhận.
II. Vai trò và khung pháp lý của ý chí trong giao dịch dân sự
Luận văn khẳng định vai trò quan trọng của ý chí trong giao dịch dân sự, là một trong những điều kiện có hiệu lực của giao dịch, là cơ sở để tuyên bố giao dịch vô hiệu và là căn cứ để giải thích giao dịch. Ý chí là yếu tố cốt lõi để xác định tính hợp pháp và hiệu lực của giao dịch. Việc thiếu ý chí hoặc ý chí bị khiếm khuyết sẽ dẫn đến giao dịch dân sự vô hiệu.
Về khung pháp lý, luận văn phân tích các quy định pháp luật hiện hành về ý chí trong giao dịch dân sự, được chia thành ba nhóm: nhóm quy định xác định ý chí là điều kiện có hiệu lực của giao dịch; nhóm quy định xác định ý chí là căn cứ để tuyên bố giao dịch vô hiệu; và nhóm quy định xác định ý chí là căn cứ để giải thích giao dịch. Luận văn cũng đề cập đến sự phân tán của các quy định này trong Bộ luật Dân sự và các luật chuyên ngành, gây khó khăn cho việc áp dụng thống nhất. Việc thiếu một quy định tổng quát, rõ ràng về ý chí trong giao dịch dân sự được xem là một hạn chế của pháp luật hiện hành.
III. Thực trạng pháp luật và thực tiễn áp dụng quy định về ý chí
Luận văn phân tích thực trạng quy định của pháp luật về ý chí trong giao dịch dân sự, tập trung vào các quy định của Bộ luật Dân sự năm 2015 liên quan đến điều kiện có hiệu lực, các trường hợp vô hiệu, và việc giải thích giao dịch. Luận văn chỉ ra một số hạn chế, mâu thuẫn, bất cập trong quy định, ví dụ như việc thiếu đồng bộ giữa Bộ luật Dân sự và các luật chuyên ngành, hay việc quy định chưa rõ ràng về các trường hợp giao dịch vô hiệu do giả tạo, bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép.
Luận văn cũng phân tích thực tiễn áp dụng pháp luật về ý chí thông qua việc nghiên cứu các bản án của tòa án. Qua đó, luận văn chỉ ra những khó khăn, vướng mắc trong quá trình áp dụng, đặc biệt là trong việc xác định ý chí thực sự của các bên trong giao dịch, cũng như việc áp dụng các quy định về giải thích giao dịch. Một số hạn chế trong thực tiễn được chỉ ra bao gồm việc thiếu căn cứ pháp lý rõ ràng, việc chứng minh ý chí gặp khó khăn, và sự khác nhau trong cách hiểu và áp dụng pháp luật của các tòa án.
IV. Giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả áp dụng
Dựa trên những phân tích về thực trạng pháp luật và thực tiễn áp dụng, luận văn đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện quy định của pháp luật và nâng cao hiệu quả áp dụng quy định về ý chí trong giao dịch dân sự. Cụ thể, luận văn đề xuất hoàn thiện các quy định của Bộ luật Dân sự về ý chí, đảm bảo tính đồng bộ với các luật chuyên ngành. Đồng thời, cần tăng cường xây dựng án lệ về xác định các trường hợp giao dịch vô hiệu, công khai minh bạch thông tin về đối tượng của các hợp đồng thông dụng.
Bên cạnh đó, luận văn cũng nhấn mạnh việc nâng cao chất lượng tranh tụng, đào tạo cán bộ tư pháp về các quy định liên quan đến ý chí trong giao dịch dân sự. Việc tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật cũng được đề cập như một giải pháp quan trọng để nâng cao nhận thức của người dân về vai trò của ý chí trong giao dịch, từ đó giúp phòng ngừa tranh chấp và bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp của các bên.
