Xây Dựng Hệ Thống Câu Hỏi Trắc Nghiệm Khách Quan Cho Nội Dung Tổ Hợp, Xác Suất

Trắc nghiệm khách quan là một phương pháp đánh giá kiến thức, kỹ năng của học sinh thông qua các câu hỏi có cấu trúc rõ ràng, đáp án được xác định trước. Ưu điểm của trắc nghiệm là tiết kiệm thời gian chấm bài, đánh giá được nhiều kiến thức, kỹ năng khác nhau. Tuy nhiên, nhược điểm là khó đánh giá được khả năng tư duy sâu sắc của học sinh. Theo Nguyễn Bá Kim [4, Tr.322], việc giáo viên sử dụng trắc nghiệm trong kiểm tra đánh giá có nhiều ưu điểm: Trắc nghiệm, kể cả khâu đánh giá kết quả, bao gồm một chuỗi những thao tác đơn giản, xác định, do đó sử dụng trắc nghiệm sẽ tiết kiệm được thời gian chấm thi và có khi tiết kiệm được cả kinh phí.

Có nhiều dạng câu hỏi trắc nghiệm khác nhau, như câu đúng/sai, câu nhiều lựa chọn, câu điền khuyết, câu ghép đôi. Mỗi dạng câu hỏi có ưu điểm và nhược điểm riêng, phù hợp với từng mục đích đánh giá khác nhau. Câu có nhiều lựa chọn là loại câu hỏi thường được sử dụng. Câu trả lời đúng cho từng câu hỏi được lựa chọn từ nhiều phương án (4 – 5 phương án) [4, tr. Câu có nhiều lựa chọn rất thông dụng khi muốn kiểm tra khả năng tiếp thu bài học của học sinh. Tuy nhiên loại này mất thời gian cho việc soạn.

Mỗi câu hỏi trắc nghiệm cần được xây dựng dựa trên cơ sở lý thuyết vững chắc, đảm bảo tính chính xác về mặt kiến thức. Các phương án nhiễu cần được thiết kế một cách khoa học, dựa trên những sai lầm thường gặp của học sinh. Điều này giúp đánh giá chính xác khả năng nắm vững kiến thức của học sinh, đồng thời giúp học sinh nhận ra và sửa chữa những sai sót của mình. Giáo viên phải nhận ra những hướng sai lầm của học sinh có thể mắc phải khi giải quyết bài toán đó để đưa ra lựa chọn nhiễu [2, tr.

Câu hỏi trắc nghiệm cần có tính phân loại cao, tức là phải phân biệt được học sinh giỏi, khá, trung bình và yếu. Điều này đòi hỏi các câu hỏi phải có độ khó khác nhau, từ dễ đến khó. Các câu hỏi khó nên tập trung vào những kiến thức, kỹ năng nâng cao, đòi hỏi học sinh phải có khả năng tư duy, vận dụng linh hoạt. Khả năng phân loại học sinh tốt. Đánh giá được nhiều kiến thức của học sinh. Tiết kiệm thời gian trong quá trình giảng bài và kiểm tra nhanh được quá trình tiếp thu kiến thức của học sinh trong một tiết học.

Một trong những yêu cầu quan trọng khi xây dựng câu hỏi trắc nghiệm là phải đảm bảo tính rõ ràng, chính xác về mặt ngôn ngữ. Cần tránh những câu hỏi mơ hồ, gây hiểu nhầm hoặc có nhiều cách hiểu khác nhau. Các phương án trả lời cũng cần được diễn đạt một cách rõ ràng, ngắn gọn, tránh sử dụng những từ ngữ phức tạp, khó hiểu. Câu hỏi phải ngắn gọn để học sinh trả lời bằng một số, một từ cụ thể hay một câu ngắn; không thể có nhiều đáp án trả lời. Tránh lập câu hỏi mà đáp án có thể trả lời bằng nhiều cách.

Trước khi bắt tay vào xây dựng câu hỏi trắc nghiệm, cần xác định rõ mục tiêu đánh giá là gì, kiến thức, kỹ năng nào cần được kiểm tra. Sau đó, lựa chọn nội dung phù hợp, bám sát chương trình học và đảm bảo tính logic, hệ thống. Liệt kê các tri thức, kĩ năng trải khắp các chương mục nội dung đã học. Căn cứ vào mục đích dạy học, tầm quan trọng và thời lượng ứng với mỗi tri thức kĩ năng mà phân bố điểm dành cho từng tri thức, kĩ năng đó.

Câu hỏi trắc nghiệm cần được thiết kế với nhiều cấp độ nhận thức khác nhau, từ nhận biết, thông hiểu, đến vận dụng và vận dụng cao. Điều này giúp đánh giá được khả năng tư duy, sáng tạo của học sinh, đồng thời giúp học sinh phát triển năng lực tự học, tự nghiên cứu. Căn cứ vào số điểm dành cho mỗi tri thức, kĩ năng mà soạn những bài tập với số lượng thích hợp với số điểm ứng với từng tri thức hay kĩ năng đó và dưới những dạng thông dụng như đã nêu ở mục 1. Làm như vậy cũng là khắc phục một nhược điểm mà nhiều người ra đề kiểm tra hay mắc phải, đó là: ra đề vào những nội dung dễ ra, né tránh những nội dung có vẻ ít hấp dẫn, do đó không kiểm tra được đầy đủ những nội dung cần kiểm tra [4,Tr.

Sau khi thiết kế xong câu hỏi trắc nghiệm, cần tiến hành kiểm tra và đánh giá chất lượng, đảm bảo tính chính xác, rõ ràng, khách quan và phân loại. Có thể sử dụng các phương pháp thống kê, như phân tích độ khó, độ phân biệt, để đánh giá chất lượng câu hỏi. Khi đánh giá một trắc nghiệm, trước hết cần xét xem trắc nghiệm đó có giúp ta rút ra kết luận trúng vào đặc điểm cần nghiên cứu hay không. Tính chất này được gọi là độ giá trị của trắc nghiệm.

Câu hỏi trắc nghiệm là một công cụ hữu hiệu để kiểm tra bài cũ, giúp giáo viên đánh giá nhanh chóng mức độ nắm vững kiến thức của học sinh. Các câu hỏi nên tập trung vào những kiến thức trọng tâm, cơ bản, giúp học sinh ôn lại bài cũ một cách hiệu quả. Như vậy để phát huy tính tích cực học tập của học sinh thì người giáo viên phải tạo được tình huống, xây dựng được các hoạt động, xây dựng hệ thống câu hỏi và bài tập để học sinh thể hiện khả năng của mình và đồng thời người giáo viên phải đánh giá được khả năng tiếp thu bài của học sinh.

Sau khi dạy xong một bài học, câu hỏi trắc nghiệm giúp học sinh củng cố kiến thức mới, khắc sâu những kiến thức trọng tâm. Các câu hỏi nên được thiết kế theo nhiều cấp độ nhận thức khác nhau, từ dễ đến khó, giúp học sinh ôn tập một cách toàn diện. Hơn nữa, các câu hỏi trắc nghiệm còn giúp cho học sinh củng cố những kiến thức đã học nhanh và hiệu quả. Như đã biết, đối với các môn Lý, Hóa, Sinh, Ngoại ngữ từ năm học 2006 – 2007 các câu hỏi trắc nghiệm đã được sử dụng trong kì thi tốt nghiệp trung học phổ thông và kì thi tuyển sinh đại học cao đẳng.

Câu hỏi trắc nghiệm là một công cụ hữu hiệu để kiểm tra đánh giá thường xuyên, giúp giáo viên theo dõi sát sao quá trình học tập của học sinh. Các bài kiểm tra trắc nghiệm nên được tổ chức thường xuyên, định kỳ, giúp học sinh làm quen với hình thức kiểm tra này và rèn luyện kỹ năng làm bài. Trong một tiết dạy nếu chỉ dùng bài tập tự luận thì khó có thể đánh giá được mức độ tiếp thu bài của từng đối tượng học sinh do hạn chế về mặt thời gian. Khó khăn này có thể khắc phục được bằng cách kết hợp các bài tập tự luận với các câu hỏi trắc nghiệm.

Các phương pháp xây dựng câu hỏi trắc nghiệm hiệu quả bao gồm: xác định mục tiêu và nội dung, thiết kế câu hỏi với nhiều cấp độ nhận thức, kiểm tra và đánh giá chất lượng câu hỏi. Cần chú trọng đến việc kết hợp các dạng câu hỏi khác nhau, từ câu hỏi lý thuyết đến câu hỏi bài tập, để đánh giá toàn diện kiến thức, kỹ năng của học sinh.

Để nâng cao chất lượng câu hỏi trắc nghiệm, cần chú trọng đến việc bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên, tăng cường sử dụng các công cụ hỗ trợ, như phần mềm tạo câu hỏi trắc nghiệm, và xây dựng một ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm phong phú, đa dạng. Cần tránh những câu hỏi mơ hồ, gây hiểu nhầm hoặc có nhiều đáp án đúng.