Tổng quan nghiên cứu

An sinh xã hội (ASXH) là một trong những tiêu chí cơ bản đánh giá sự tiến bộ của xã hội, có vai trò quan trọng trong đời sống của mỗi cá nhân và cộng đồng. Tại Việt Nam, ASXH được hiểu là chuỗi các cơ chế, chính sách công nhằm hỗ trợ cá nhân và tổ chức đối phó với các rủi ro kinh tế, xã hội và môi trường. Huyện Phú Xuyên, thành phố Hà Nội, với dân số khoảng 229 nghìn người và 27 đơn vị hành chính cấp xã, đã thực hiện nhiều chương trình xóa đói giảm nghèo và chăm sóc sức khỏe cộng đồng, góp phần nâng cao đời sống nhân dân. Tuy nhiên, hoạt động ASXH tại đây vẫn còn tồn tại những hạn chế như nhận thức chưa sâu sắc về chính sách, chương trình hành động còn ít và công tác kiểm tra giám sát chưa thường xuyên.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ vai trò của hệ thống chính trị (HTCT) cấp xã trong thực hiện ASXH tại huyện Phú Xuyên từ năm 2010 đến nay, đồng thời đề xuất các giải pháp phát huy hiệu quả vai trò này. Nghiên cứu có phạm vi tập trung vào các chính sách BHXH, dịch vụ và trợ giúp xã hội, với ý nghĩa quan trọng trong việc đảm bảo ổn định chính trị - xã hội và phát triển bền vững địa phương. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp cơ sở khoa học cho các cấp ủy, chính quyền và tổ chức chính trị - xã hội trong việc nâng cao hiệu quả thực hiện ASXH tại cấp xã.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên cơ sở lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm, đường lối của Đảng về ASXH và vai trò của HTCT cấp xã. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết hệ thống chính trị: Xác định HTCT là chỉnh thể bao gồm các tổ chức chính trị - xã hội, chính quyền và Đảng bộ cấp xã, vận hành theo cơ chế lãnh đạo của Đảng và sự quản lý của chính quyền, đóng vai trò trung tâm trong việc tổ chức, vận động nhân dân thực hiện chính sách ASXH.

  2. Lý thuyết an sinh xã hội: ASXH được hiểu là hệ thống các chính sách phòng ngừa, giảm thiểu và khắc phục rủi ro xã hội, bao gồm bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, trợ giúp xã hội và các dịch vụ hỗ trợ khác nhằm bảo đảm quyền lợi và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân.

Các khái niệm chính bao gồm: an sinh xã hội, hệ thống chính trị cấp xã, bảo hiểm xã hội, trợ giúp xã hội, và vai trò của tổ chức chính trị - xã hội trong thực hiện ASXH.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích tài liệu, điều tra xã hội học và thống kê. Cỡ mẫu khảo sát xã hội học khoảng vài trăm người dân và cán bộ HTCT cấp xã tại huyện Phú Xuyên, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả và so sánh tỷ lệ phần trăm nhằm đánh giá thực trạng và hiệu quả hoạt động của HTCT cấp xã trong thực hiện ASXH.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2010 đến năm 2023, tập trung khảo sát thực trạng, đánh giá ưu nhược điểm và đề xuất giải pháp phát huy vai trò HTCT cấp xã trong thực hiện ASXH tại huyện Phú Xuyên.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện chính sách ASXH: HTCT cấp xã đã tổ chức 385 hội nghị với 28.336 lượt người tham gia trong năm 2020, góp phần nâng cao nhận thức về ASXH. Khoảng 72% người dân đánh giá vai trò HTCT cấp xã rất quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả ASXH.

  2. Tổ chức chương trình hành động thiết thực: Các phong trào như “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, “Ngày vì người nghèo”, “Đền ơn đáp nghĩa” được triển khai rộng rãi, với 93% hộ dân đạt danh hiệu gia đình văn hóa và 100% thôn, khu dân cư thực hiện tốt chương trình ASXH.

  3. Huy động nguồn lực thực hiện ASXH: Giai đoạn 2015-2020, huyện đã đầu tư hơn 1.299 tỷ đồng cho xây dựng nông thôn mới, trong đó nguồn xã hội hóa chiếm khoảng 139 tỷ đồng. Các tổ chức chính trị - xã hội đã phát động nhiều phong trào giúp đỡ người nghèo, người có công.

  4. Công tác kiểm tra, giám sát: Năm 2020, HĐND huyện tổ chức 19 cuộc giám sát chuyên đề về ASXH, với 76,67% người dân đánh giá công tác kiểm tra, giám sát của HTCT cấp xã tốt.

Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại hạn chế như công tác tuyên truyền chưa đa dạng, một số chương trình ASXH chưa đạt hiệu quả cao (ví dụ, tỷ lệ thu quỹ “vì người nghèo” năm 2020 chỉ đạt 78%), sự phối hợp giữa các tổ chức chính trị - xã hội còn hạn chế, và công tác kiểm tra giám sát chưa thực sự sâu sát.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những thành tựu trên là do sự lãnh đạo sâu sát của cấp ủy Đảng, sự phối hợp nhịp nhàng giữa các tổ chức chính trị - xã hội và sự đồng thuận cao của nhân dân. Kinh nghiệm cho thấy, nơi nào có sự phối hợp chặt chẽ giữa Đảng ủy, chính quyền và các tổ chức chính trị - xã hội thì vai trò HTCT cấp xã càng được phát huy hiệu quả.

So với các nghiên cứu trong ngành, kết quả này phù hợp với nhận định rằng HTCT cấp xã là cầu nối quan trọng trong việc triển khai chính sách ASXH, đồng thời là nơi tập hợp, vận động nhân dân tham gia các chương trình an sinh. Tuy nhiên, hạn chế về nhận thức, năng lực cán bộ và nguồn lực còn hạn chế là những thách thức chung cần được khắc phục.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ người dân đánh giá vai trò HTCT cấp xã, bảng tổng hợp nguồn lực đầu tư cho ASXH và biểu đồ so sánh hiệu quả các chương trình ASXH qua các năm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục: Đổi mới nội dung, hình thức tuyên truyền để nâng cao nhận thức của cán bộ và nhân dân về chính sách ASXH, đảm bảo tính thường xuyên, liên tục. Chủ thể thực hiện là các tổ chức chính trị - xã hội cấp xã trong vòng 1-2 năm tới.

  2. Phát huy vai trò phối hợp liên ngành: Thiết lập quy chế phối hợp chặt chẽ giữa Đảng ủy, UBND, HĐND và các tổ chức chính trị - xã hội nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện các chương trình ASXH. Thời gian thực hiện trong 1 năm, do cấp ủy và chính quyền địa phương chủ trì.

  3. Nâng cao năng lực cán bộ HTCT cấp xã: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ và kỹ năng vận động quần chúng cho đội ngũ cán bộ, cộng tác viên. Chủ thể là các cơ quan đào tạo và Ban Tổ chức cấp huyện, thực hiện trong 2 năm.

  4. Đẩy mạnh công tác kiểm tra, giám sát: Tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện chính sách ASXH, xử lý kịp thời các vi phạm, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả sử dụng nguồn lực. Chủ thể là Ban Thanh tra nhân dân, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội, thực hiện liên tục.

  5. Đa dạng hóa nguồn lực tài chính: Khuyến khích xã hội hóa, huy động nguồn lực từ cộng đồng, doanh nghiệp và các tổ chức phi chính phủ để bổ sung ngân sách cho ASXH. Chủ thể là UBND cấp xã phối hợp với các tổ chức xã hội, thực hiện trong 3 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, lãnh đạo cấp xã, huyện: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả quản lý, tổ chức thực hiện chính sách ASXH tại địa phương, từ đó xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội phù hợp.

  2. Nhà hoạch định chính sách: Cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh, hoàn thiện chính sách ASXH, đặc biệt trong việc phát huy vai trò HTCT cấp xã.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội: Hỗ trợ trong việc xây dựng chương trình hành động, vận động nhân dân tham gia thực hiện ASXH, nâng cao vai trò giám sát và phản biện xã hội.

  4. Học viên, nghiên cứu sinh ngành Chính trị học, Xã hội học: Tài liệu tham khảo về mối quan hệ giữa hệ thống chính trị cấp xã và thực hiện chính sách ASXH, phương pháp nghiên cứu thực tiễn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Vai trò chính của hệ thống chính trị cấp xã trong thực hiện ASXH là gì?
    HTCT cấp xã là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân, tổ chức tuyên truyền, vận động, triển khai các chính sách ASXH, đồng thời giám sát việc thực hiện nhằm đảm bảo quyền lợi cho người dân.

  2. Những khó khăn chính trong thực hiện ASXH tại huyện Phú Xuyên là gì?
    Bao gồm nhận thức chưa sâu sắc về chính sách, nguồn lực hạn chế, sự phối hợp giữa các tổ chức chưa chặt chẽ và công tác kiểm tra giám sát chưa thường xuyên.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền ASXH?
    Cần đổi mới nội dung, hình thức tuyên truyền, tổ chức thường xuyên, liên tục và sử dụng các phương tiện truyền thông đa dạng để tiếp cận rộng rãi người dân.

  4. Các tổ chức chính trị - xã hội đóng vai trò gì trong thực hiện ASXH?
    Họ là lực lượng tập hợp, vận động nhân dân, tham gia giám sát, phản biện xã hội và phối hợp với chính quyền trong triển khai các chương trình ASXH.

  5. Tại sao công tác kiểm tra, giám sát lại quan trọng trong thực hiện ASXH?
    Kiểm tra, giám sát giúp phát hiện, xử lý kịp thời các sai phạm, đảm bảo nguồn lực được sử dụng hiệu quả, tăng cường niềm tin của nhân dân vào chính sách và tổ chức thực hiện.

Kết luận

  • Luận văn làm rõ vai trò quan trọng của HTCT cấp xã trong thực hiện ASXH tại huyện Phú Xuyên, góp phần nâng cao đời sống nhân dân và ổn định xã hội.
  • Đã xác định được các ưu điểm như công tác tuyên truyền, tổ chức chương trình hành động và huy động nguồn lực hiệu quả, đồng thời chỉ ra những hạn chế cần khắc phục.
  • Đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm phát huy vai trò HTCT cấp xã, bao gồm tăng cường tuyên truyền, phối hợp liên ngành, nâng cao năng lực cán bộ và đẩy mạnh kiểm tra giám sát.
  • Nghiên cứu có phạm vi từ năm 2010 đến 2023, cung cấp cơ sở khoa học cho các cấp chính quyền và tổ chức chính trị - xã hội trong việc hoàn thiện chính sách ASXH.
  • Kêu gọi các cấp, ngành và cộng đồng tiếp tục quan tâm, phối hợp thực hiện các giải pháp nhằm đảm bảo ASXH hiệu quả, góp phần phát triển bền vững huyện Phú Xuyên và thành phố Hà Nội.