Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin (CNTT) và sự bùng nổ thông tin hiện nay, ngành giáo dục Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội và thách thức trong việc đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá (KT-ĐG). Theo Quyết định số 117/QĐ-TTg ngày 25/01/2017 của Thủ tướng Chính phủ, việc tăng cường ứng dụng CNTT trong quản lý và hỗ trợ các hoạt động dạy học, nghiên cứu khoa học được xác định là một trong những nhiệm vụ trọng tâm nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đến năm 2025. Đặc biệt, trong bối cảnh dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, việc chuyển đổi số trong giáo dục càng trở nên cấp thiết, được Bộ Giáo dục và Đào tạo nhấn mạnh trong Chỉ thị số 800/CT-BGDĐT ngày 24/8/2021.

Luận văn tập trung nghiên cứu ứng dụng phần mềm Liveworksheets trong kiểm tra đánh giá chủ đề Số học lớp 6 nhằm rèn luyện kỹ năng tự học cho học sinh. Đây là năm học đầu cấp, học sinh còn nhiều bỡ ngỡ với phương pháp học mới và sách giáo khoa đổi mới, do đó việc kiểm tra đánh giá có vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ học sinh làm quen và phát triển năng lực tự học. Mục tiêu nghiên cứu là ứng dụng phần mềm Liveworksheets để tạo phiếu bài tập tương tác, giúp học sinh nâng cao kỹ năng tự học thông qua phản hồi kịp thời và môi trường học tập tương tác.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào học sinh lớp 6 trường THCS Thanh Am, quận Long Biên, Hà Nội, trong năm học 2021-2022. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc đổi mới phương pháp kiểm tra đánh giá, góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Toán, đồng thời phát triển kỹ năng tự học – một trong những năng lực cốt lõi được đề cao trong chương trình giáo dục phổ thông mới.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình về kiểm tra đánh giá, kỹ năng tự học và ứng dụng CNTT trong giáo dục.

  • Lý thuyết kiểm tra đánh giá (KT-ĐG): KT-ĐG được hiểu là quá trình thu thập, phân tích thông tin nhằm xác định mức độ đạt được mục tiêu dạy học của học sinh. KT-ĐG không chỉ là công cụ đo lường mà còn là phương pháp dạy học giúp học sinh tự đánh giá và điều chỉnh quá trình học tập. Các hình thức KT-ĐG bao gồm kiểm tra miệng, kiểm tra viết (trắc nghiệm tự luận, trắc nghiệm khách quan) và kiểm tra thực hành.

  • Lý thuyết kỹ năng tự học: Kỹ năng tự học được cấu thành từ bốn thành tố chính: xác định mục tiêu học tập, lập kế hoạch tự học, thực hiện kế hoạch và đánh giá điều chỉnh hoạt động học. Kỹ năng này giúp học sinh chủ động, tự giác trong học tập, phát triển năng lực tư duy và giải quyết vấn đề.

  • Ứng dụng CNTT trong KT-ĐG: CNTT tạo môi trường học tập tương tác, giúp giáo viên thiết kế bài giảng, kiểm tra đánh giá hiệu quả hơn, đồng thời cung cấp phản hồi nhanh chóng cho học sinh. Phần mềm Liveworksheets được lựa chọn vì khả năng tạo các bài tập tương tác đa dạng (trắc nghiệm, kéo thả, nối đáp án, tự luận), hỗ trợ âm thanh, video và cho phép học sinh nhận kết quả ngay sau khi làm bài, từ đó rèn luyện kỹ năng tự học.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu sử dụng dữ liệu thu thập từ khảo sát 148 giáo viên dạy Toán tại 23 trường THCS quận Long Biên, kết quả thực nghiệm sư phạm với học sinh lớp 6 trường THCS Thanh Am, cùng các tài liệu lý luận, văn bản pháp luật và sách giáo khoa Toán lớp 6 (phần Số học).

  • Phương pháp phân tích: Phân tích định tính và định lượng được áp dụng để đánh giá thực trạng ứng dụng CNTT trong KT-ĐG, hiệu quả của phần mềm Liveworksheets trong việc rèn luyện kỹ năng tự học. Phương pháp thống kê mô tả được sử dụng để xử lý số liệu khảo sát, so sánh mức độ nhận thức, kỹ năng CNTT của giáo viên và mức độ ứng dụng CNTT.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành trong năm học 2021-2022, bao gồm khảo sát thực trạng vào tháng 4/2022, xây dựng và áp dụng các phiếu bài tập tương tác trên phần mềm Liveworksheets trong quá trình dạy học chủ đề Số học lớp 6, thực nghiệm sư phạm và thu thập dữ liệu đánh giá kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức và kỹ năng CNTT của giáo viên: Khảo sát 148 giáo viên Toán tại quận Long Biên cho thấy 80,58% giáo viên đánh giá CNTT là công cụ hỗ trợ thiết kế giáo án và tổ chức dạy học rất quan trọng; 81,67% cho rằng CNTT giúp làm đa dạng nội dung bài giảng. Tuy nhiên, chỉ khoảng 70% giáo viên có kỹ năng CNTT ở mức khá trở lên, còn lại một số giáo viên chưa thành thạo kỹ năng xử lý sự cố và khai thác dữ liệu điện tử.

  2. Mức độ ứng dụng CNTT trong dạy học và KT-ĐG: 51,67% giáo viên thường xuyên sử dụng CNTT trong thiết kế bài giảng, 40,37% thường xuyên ứng dụng CNTT trong kiểm tra đánh giá kết quả học tập. Một số trường như THCS Thanh Am, THCS Ngọc Thụy có mức độ ứng dụng CNTT cao nhờ được đầu tư thiết bị và bồi dưỡng kỹ năng cho giáo viên.

  3. Hiệu quả ứng dụng phần mềm Liveworksheets: Qua thực nghiệm sư phạm với học sinh lớp 6, phần mềm giúp tăng hứng thú học tập, học sinh có thể làm bài tập tương tác với nhiều dạng câu hỏi phong phú như trắc nghiệm, kéo thả, nối đáp án, tự luận. Học sinh nhận được phản hồi ngay sau khi làm bài, từ đó tự điều chỉnh và rèn luyện kỹ năng tự học. Kết quả thực nghiệm cho thấy tỷ lệ học sinh yêu thích môn Toán tăng khoảng 25%, kỹ năng tự học được cải thiện rõ rệt qua các bài kiểm tra định kỳ.

  4. So sánh với các phần mềm khác: Liveworksheets có ưu điểm vượt trội về tính tương tác và đa dạng dạng bài tập so với các phần mềm như Azota, Hanoi Study hay Google Forms. Đặc biệt, phần mềm cho phép giáo viên theo dõi chi tiết quá trình làm bài của học sinh và hỗ trợ các bài tập tự luận, điều mà nhiều phần mềm khác chưa đáp ứng tốt.

Thảo luận kết quả

Việc ứng dụng phần mềm Liveworksheets trong kiểm tra đánh giá chủ đề Số học lớp 6 đã góp phần nâng cao hiệu quả dạy học và phát triển kỹ năng tự học cho học sinh. Nguyên nhân chính là do phần mềm tạo ra môi trường học tập tương tác, giúp học sinh chủ động tiếp cận kiến thức, nhận phản hồi nhanh chóng và có cơ hội tự điều chỉnh. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về vai trò của CNTT trong giáo dục, đồng thời khắc phục được một số hạn chế của phương pháp kiểm tra truyền thống như thiếu tính tương tác, phản hồi chậm và khó theo dõi tiến trình học tập của học sinh.

Biểu đồ so sánh mức độ yêu thích môn Toán và kỹ năng tự học trước và sau khi áp dụng Liveworksheets minh họa rõ sự cải thiện tích cực. Bảng thống kê kết quả kiểm tra định kỳ cũng cho thấy sự tăng trưởng về điểm số trung bình và tỷ lệ học sinh đạt yêu cầu.

Tuy nhiên, một số khó khăn vẫn tồn tại như hạn chế về cơ sở vật chất, kỹ năng CNTT của giáo viên chưa đồng đều, và một số học sinh còn gặp khó khăn trong việc làm quen với công nghệ mới. Do đó, cần có sự hỗ trợ và đào tạo liên tục cho giáo viên cũng như đầu tư hạ tầng kỹ thuật để phát huy tối đa hiệu quả của phần mềm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo kỹ năng CNTT cho giáo viên: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về sử dụng phần mềm Liveworksheets và các công cụ CNTT khác trong dạy học và kiểm tra đánh giá. Mục tiêu nâng tỷ lệ giáo viên thành thạo CNTT lên trên 90% trong vòng 1 năm, do Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường thực hiện.

  2. Đầu tư cơ sở vật chất và hạ tầng CNTT: Trang bị đầy đủ thiết bị như máy tính, máy chiếu, đường truyền internet ổn định cho các trường THCS, đặc biệt là các trường vùng xa. Mục tiêu hoàn thành trong 2 năm nhằm đảm bảo môi trường học tập tương tác hiệu quả.

  3. Xây dựng ngân hàng câu hỏi tương tác trên Liveworksheets: Phát triển hệ thống câu hỏi phong phú, đa dạng theo từng chủ đề, cấp độ khó khác nhau để giáo viên dễ dàng sử dụng và điều chỉnh phù hợp với năng lực học sinh. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do các tổ chuyên môn và giáo viên chủ trì.

  4. Khuyến khích học sinh sử dụng phần mềm để tự học: Tổ chức các buổi hướng dẫn, tạo thói quen làm bài tập trực tuyến, khuyến khích học sinh tự đánh giá và điều chỉnh kế hoạch học tập cá nhân. Mục tiêu tăng tỷ lệ học sinh chủ động học tập qua phần mềm lên 70% trong năm học tiếp theo, do giáo viên chủ nhiệm và nhà trường phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên Toán trung học cơ sở: Nghiên cứu cung cấp phương pháp ứng dụng phần mềm Liveworksheets trong kiểm tra đánh giá và rèn luyện kỹ năng tự học, giúp giáo viên đổi mới phương pháp dạy học hiệu quả.

  2. Nhà quản lý giáo dục: Thông tin về thực trạng ứng dụng CNTT trong dạy học và kiểm tra đánh giá tại các trường THCS, từ đó xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo và đầu tư phù hợp.

  3. Sinh viên, nghiên cứu sinh ngành Sư phạm Toán: Tài liệu tham khảo về cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và thực nghiệm sư phạm liên quan đến ứng dụng CNTT trong giáo dục.

  4. Phát triển phần mềm giáo dục: Cung cấp thông tin về nhu cầu, ưu điểm và hạn chế của các phần mềm kiểm tra đánh giá hiện nay, đặc biệt là Liveworksheets, giúp phát triển các sản phẩm phù hợp với thực tế giáo dục Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Liveworksheets là gì và có ưu điểm gì so với các phần mềm khác?
    Liveworksheets là phần mềm tạo phiếu bài tập tương tác đa dạng dạng câu hỏi như trắc nghiệm, kéo thả, nối đáp án, tự luận, hỗ trợ âm thanh và video. Ưu điểm nổi bật là tính tương tác cao, phản hồi ngay lập tức, giúp học sinh tự điều chỉnh và rèn luyện kỹ năng tự học hiệu quả.

  2. Phần mềm này có phù hợp với học sinh lớp 6 không?
    Phần mềm có giao diện thân thiện, dễ sử dụng, phù hợp với học sinh lớp 6 – đối tượng mới chuyển cấp, giúp các em làm quen với phương pháp học tập chủ động và tương tác trực tuyến.

  3. Làm thế nào để giáo viên xây dựng phiếu bài tập trên Liveworksheets?
    Giáo viên có thể tải lên các bài tập dạng PDF hoặc Word, sau đó chuyển đổi thành bài tập tương tác với nhiều định dạng câu hỏi khác nhau. Phần mềm cũng cho phép chèn âm thanh, video để tăng tính sinh động.

  4. Ứng dụng Liveworksheets có giúp cải thiện kỹ năng tự học của học sinh không?
    Có. Qua phản hồi nhanh và môi trường học tập tương tác, học sinh được rèn luyện kỹ năng tự học như xác định mục tiêu, tự đánh giá và điều chỉnh kế hoạch học tập, từ đó nâng cao hiệu quả học tập môn Toán.

  5. Những khó khăn khi áp dụng phần mềm này trong trường học là gì?
    Khó khăn chính là hạn chế về cơ sở vật chất, kỹ năng CNTT chưa đồng đều của giáo viên, và một số học sinh còn bỡ ngỡ với công nghệ mới. Cần có sự hỗ trợ đào tạo và đầu tư hạ tầng để khắc phục.

Kết luận

  • Ứng dụng phần mềm Liveworksheets trong kiểm tra đánh giá chủ đề Số học lớp 6 giúp tăng tính tương tác, phản hồi nhanh và rèn luyện kỹ năng tự học cho học sinh.
  • Kết quả khảo sát và thực nghiệm cho thấy phần mềm phù hợp với đối tượng học sinh lớp 6, góp phần nâng cao hiệu quả dạy học môn Toán.
  • Giáo viên có nhận thức tích cực về vai trò của CNTT trong dạy học và kiểm tra đánh giá, tuy nhiên cần nâng cao kỹ năng CNTT và đầu tư cơ sở vật chất.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào đào tạo giáo viên, đầu tư hạ tầng, xây dựng ngân hàng câu hỏi và khuyến khích học sinh tự học qua phần mềm.
  • Nghiên cứu mở ra hướng phát triển ứng dụng CNTT trong giáo dục phổ thông, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số và học trực tuyến hiện nay.

Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp đề xuất, mở rộng nghiên cứu sang các chủ đề và cấp học khác, đồng thời đánh giá lâu dài hiệu quả ứng dụng phần mềm trong thực tế giảng dạy. Các nhà quản lý, giáo viên và nhà nghiên cứu được khuyến khích áp dụng và phát triển mô hình này để nâng cao chất lượng giáo dục.