Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh truyền thông đa phương tiện phát triển mạnh mẽ, truyền hình không lời bình đã trở thành một xu hướng mới, thu hút sự quan tâm của công chúng và giới làm báo. Tại tỉnh Cà Mau, từ năm 2018 đến 2019, Đài Phát thanh - Truyền hình Cà Mau và Truyền hình online Báo Cà Mau đã tiên phong áp dụng thể loại truyền hình không lời bình, tạo nên những tác phẩm truyền hình độc đáo, mới mẻ và có hiệu ứng xã hội tích cực. Ví dụ điển hình như phóng sự “Chú chó trung thành” với hơn 3 triệu lượt xem trên Facebook, hay “Ngộ nghĩnh chú vịt theo chủ” đạt gần 2,6 triệu lượt xem trên YouTube, cho thấy sức hút mạnh mẽ của loại hình này.

Nghiên cứu nhằm khảo sát, phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng truyền hình không lời bình trên hai kênh truyền hình nêu trên trong giai đoạn 2018-2019. Mục tiêu cụ thể là làm rõ ưu điểm, hạn chế, nguyên nhân và hiệu quả của truyền hình không lời bình trong bối cảnh truyền thông đa phương tiện, từ đó góp phần phát triển loại hình truyền hình hiện đại, phù hợp với xu thế công nghệ số và nhu cầu tiếp nhận của khán giả.

Phạm vi nghiên cứu tập trung tại tỉnh Cà Mau, với đối tượng là các tác phẩm truyền hình không lời bình được phát sóng trên Đài PT-TH Cà Mau và Truyền hình online Báo Cà Mau. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc đổi mới phương thức làm truyền hình, đồng thời hỗ trợ các cơ quan báo chí địa phương nâng cao chất lượng sản phẩm truyền hình, đáp ứng yêu cầu phát triển truyền hình số và truyền thông đa phương tiện.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về báo chí truyền thông, truyền hình, truyền thông đa phương tiện và kỹ thuật làm phim tài liệu. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết báo chí truyền thông đa phương tiện: Nhấn mạnh vai trò của việc kết hợp các dạng nội dung như hình ảnh, âm thanh, văn bản để tạo nên sản phẩm truyền thông hấp dẫn, tương tác cao. Truyền hình không lời bình tận dụng tối đa hình ảnh và âm thanh hiện trường, giảm thiểu lời bình phát thanh viên, tạo sự chân thực và gần gũi với khán giả.

  • Mô hình truyền thông tương tác: Tập trung vào sự tham gia của công chúng trong quá trình tiếp nhận thông tin, đặc biệt trong môi trường truyền thông số và mạng xã hội. Truyền hình không lời bình tạo điều kiện cho khán giả tự cảm nhận, suy luận nội dung qua hình ảnh và âm thanh, tăng tính tương tác và trải nghiệm cá nhân.

Các khái niệm chính bao gồm: truyền hình không lời bình, lời bình, truyền thông đa phương tiện, truyền hình online, phóng sự truyền hình, âm thanh hiện trường, phụ đề, và kỹ thuật dựng phim.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng kết hợp năm phương pháp nghiên cứu, trong đó hai phương pháp chính là:

  • Điều tra xã hội học: Khảo sát bằng bảng hỏi với cỡ mẫu khoảng 300 người thuộc ba nhóm tuổi (16-35, 36-60, trên 61 tuổi) tại tỉnh Cà Mau. Mục đích đánh giá mức độ tiếp nhận, sự yêu thích và hiệu quả của truyền hình không lời bình so với truyền hình có lời bình truyền thống.

  • Phỏng vấn sâu: Thực hiện với lãnh đạo và cán bộ chuyên môn của Đài PT-TH Cà Mau, Truyền hình online Báo Cà Mau, cùng các phóng viên, biên tập viên, quay phim. Phỏng vấn nhằm làm rõ thực trạng, ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của việc áp dụng truyền hình không lời bình.

Các phương pháp bổ trợ gồm: nghiên cứu tài liệu thứ cấp (sách, luận văn, báo cáo), phân tích nội dung văn bản (quy định pháp luật, kế hoạch, báo cáo), và phân tích nội dung các tác phẩm truyền hình không lời bình trên hai kênh trong giai đoạn 2018-2019.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2019 đến 2021, bao gồm thu thập dữ liệu, phân tích, đánh giá và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả thu hút khán giả: Các phóng sự không lời bình như “Chú chó trung thành” đạt hơn 3 triệu lượt xem trên Facebook, “Ngộ nghĩnh chú vịt theo chủ” gần 2,6 triệu lượt xem trên YouTube, vượt trội so với các phóng sự có lời bình cùng chủ đề. Khảo sát xã hội học cho thấy khoảng 78% khán giả trẻ (16-35 tuổi) đánh giá truyền hình không lời bình hấp dẫn và dễ tiếp nhận hơn.

  2. Tính chân thực và gần gũi: Phỏng vấn sâu cho thấy, việc sử dụng lời thoại của nhân vật chính và âm thanh hiện trường thay thế lời bình phát thanh viên giúp tăng tính chân thực, tạo cảm giác tự nhiên, gần gũi với người xem. Khoảng 65% người được khảo sát đồng tình rằng truyền hình không lời bình giúp họ cảm nhận rõ hơn về nội dung và cảm xúc của tác phẩm.

  3. Hạn chế về kỹ thuật và nội dung: Một số phóng sự không lời bình gặp khó khăn trong việc truyền tải thông tin đầy đủ do thiếu lời giải thích trực tiếp, gây khó hiểu cho nhóm khán giả trung niên và cao niên (chiếm khoảng 30% số người khảo sát). Ngoài ra, việc đòi hỏi kỹ thuật quay phim, dựng phim cao hơn cũng là thách thức đối với các đơn vị truyền hình địa phương.

  4. So sánh hiệu quả giữa hai hình thức: Phóng sự “Bánh phồng tôm vào vụ” có lời bình đạt khoảng 20.000 lượt xem, trong khi phóng sự “Trải nghiệm làng nghề bánh phồng tôm” không lời bình đạt hơn 100.000 lượt xem trên YouTube, cho thấy truyền hình không lời bình có ưu thế về tương tác và lan tỏa trên mạng xã hội.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy truyền hình không lời bình phù hợp với xu hướng truyền thông đa phương tiện hiện đại, đặc biệt trong môi trường mạng xã hội phát triển mạnh. Việc giảm thiểu lời bình phát thanh viên giúp tăng tính chân thực, tạo sự hấp dẫn và thu hút khán giả trẻ, đồng thời phù hợp với thói quen xem truyền hình trên thiết bị di động, nơi âm thanh có thể bị tắt.

Tuy nhiên, hạn chế về khả năng truyền tải thông tin chi tiết và khó tiếp cận với nhóm khán giả lớn tuổi đòi hỏi các đơn vị truyền hình cần cân nhắc kỹ lưỡng khi lựa chọn thể loại này. So sánh với các nghiên cứu trước đây về truyền hình truyền thống có lời bình, truyền hình không lời bình mở ra hướng đi mới, góp phần đa dạng hóa sản phẩm truyền hình, nâng cao chất lượng và hiệu quả truyền thông.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh lượt xem và mức độ hài lòng của khán giả theo nhóm tuổi, bảng phân tích ưu nhược điểm của hai hình thức truyền hình, giúp minh họa rõ nét hơn về hiệu quả và thách thức của truyền hình không lời bình.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo kỹ năng sản xuất truyền hình không lời bình: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ thuật quay phim, dựng phim, biên tập nội dung phù hợp với thể loại không lời bình nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm. Chủ thể thực hiện: Đài PT-TH Cà Mau, Truyền hình online Báo Cà Mau. Thời gian: 6-12 tháng.

  2. Phát triển nội dung đa dạng, phù hợp với từng nhóm khán giả: Kết hợp truyền hình không lời bình với các hình thức có lời bình để phục vụ đa dạng đối tượng, đặc biệt chú trọng nhóm khán giả trung niên và cao niên. Chủ thể thực hiện: Ban biên tập các kênh truyền hình. Thời gian: liên tục.

  3. Ứng dụng công nghệ truyền hình số và mạng xã hội: Tăng cường phát sóng trên các nền tảng số, mạng xã hội như YouTube, Facebook để mở rộng phạm vi tiếp cận và tăng tương tác với khán giả. Chủ thể thực hiện: Bộ phận kỹ thuật và truyền thông của các đơn vị. Thời gian: 3-6 tháng.

  4. Xây dựng chính sách hỗ trợ và khuyến khích sáng tạo: Ban hành các chính sách, giải thưởng nhằm khuyến khích phóng viên, biên tập viên sáng tạo các tác phẩm truyền hình không lời bình chất lượng cao. Chủ thể thực hiện: Sở Thông tin và Truyền thông, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy. Thời gian: 12 tháng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý truyền thông và báo chí địa phương: Giúp hiểu rõ xu hướng phát triển truyền hình không lời bình, từ đó hoạch định chiến lược phát triển truyền hình số và đa phương tiện phù hợp.

  2. Phóng viên, biên tập viên và nhà làm phim truyền hình: Cung cấp kiến thức, kỹ năng và kinh nghiệm thực tiễn trong việc sản xuất các tác phẩm truyền hình không lời bình, nâng cao chất lượng và hiệu quả tác phẩm.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành Báo chí - Truyền thông: Là tài liệu tham khảo quý giá cho việc giảng dạy và nghiên cứu về báo chí truyền hình hiện đại, truyền thông đa phương tiện và kỹ thuật làm phim tài liệu.

  4. Các cơ quan quản lý nhà nước về thông tin và truyền thông: Hỗ trợ xây dựng chính sách, quy định và chương trình đào tạo nhằm thúc đẩy phát triển truyền hình không lời bình và truyền thông đa phương tiện trong thời đại số.

Câu hỏi thường gặp

  1. Truyền hình không lời bình là gì?
    Truyền hình không lời bình là thể loại truyền hình không sử dụng lời bình phát thanh viên trong phần nội dung chính, thay vào đó sử dụng hình ảnh, âm thanh hiện trường, lời thoại của nhân vật và phụ đề để truyền tải thông tin. Ví dụ như phóng sự “Chú chó trung thành” tại Cà Mau.

  2. Ưu điểm của truyền hình không lời bình so với truyền hình có lời bình?
    Ưu điểm gồm tăng tính chân thực, gần gũi, thu hút khán giả trẻ, phù hợp với môi trường mạng xã hội và thiết bị di động. Các phóng sự không lời bình tại Cà Mau có lượt xem cao hơn nhiều so với phóng sự truyền thống.

  3. Những khó khăn khi sản xuất truyền hình không lời bình?
    Đòi hỏi kỹ thuật quay phim, dựng phim cao, khó truyền tải thông tin chi tiết cho nhóm khán giả lớn tuổi, và cần sự chuẩn bị kỹ lưỡng về kịch bản hình ảnh. Đây là thách thức đối với các đơn vị truyền hình địa phương.

  4. Truyền hình không lời bình có phù hợp với mọi đối tượng khán giả không?
    Không hoàn toàn phù hợp với nhóm khán giả trung niên và cao niên do thiếu lời giải thích trực tiếp. Do đó, cần kết hợp linh hoạt với truyền hình có lời bình để phục vụ đa dạng đối tượng.

  5. Làm thế nào để nâng cao chất lượng truyền hình không lời bình?
    Cần đào tạo kỹ năng chuyên môn, ứng dụng công nghệ số, phát triển nội dung đa dạng, và xây dựng chính sách khuyến khích sáng tạo. Các đơn vị truyền hình cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp này.

Kết luận

  • Truyền hình không lời bình tại Cà Mau đã tạo ra hiệu ứng xã hội tích cực với hàng triệu lượt xem trên các nền tảng mạng xã hội trong giai đoạn 2018-2019.
  • Loại hình này phù hợp với xu hướng truyền thông đa phương tiện và nhu cầu tiếp nhận của khán giả trẻ hiện nay.
  • Hạn chế về kỹ thuật và khả năng truyền tải thông tin cho nhóm khán giả lớn tuổi cần được khắc phục bằng các giải pháp đào tạo và kết hợp linh hoạt hình thức truyền hình.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả truyền hình không lời bình tại Đài PT-TH Cà Mau và Truyền hình online Báo Cà Mau.
  • Các đơn vị truyền thông, nhà quản lý và giảng viên ngành báo chí nên tham khảo để phát triển truyền hình hiện đại, đáp ứng yêu cầu của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan truyền thông địa phương cần triển khai đào tạo kỹ năng, áp dụng công nghệ số và xây dựng chính sách hỗ trợ để phát huy tối đa tiềm năng của truyền hình không lời bình trong thời gian tới.