Tác Động của Trách Nhiệm Xã Hội Đến Mức Độ Phá Sản Doanh Nghiệp Trên Thị Trường Chứng Khoán Việt Nam: Khám Phá Vai Trò Cạnh Tranh Thị Trường và Vốn Trí Tuệ

• Tác giả: Mai Như Quỳnh
• Người hướng dẫn: Ts. Nguyễn Thị Như Quỳnh
• Trường học: Trường Đại học Ngân hàng thành phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng
• Đề tài: Tác động của trách nhiệm xã hội đến mức độ phá sản doanh nghiệp trên thị trường chứng khoán Việt Nam: khám phá vai trò cạnh tranh thị trường và vốn trí tuệ
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Thành phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
• 1.1. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI
• 1.2. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU
• 1.3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
• 1.4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 1.5. ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI
• 1.6. KẾT CẤU CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
• 1.7. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
• 1.7.1. TỔNG QUAN VỀ MỨC ĐỘ PHÁ SẢN CỦA DOANH NGHIỆP
• 1.7.1.1. Khái niệm về phá sản của doanh nghiệp
• 1.7.1.2. Đo lường mức độ phá sản của doanh nghiệp
• 1.7.2. TỔNG QUAN VỀ TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA DOANH NGHIỆP
• 1.7.2.1. Khái niệm về trách nhiệm xã hội doanh nghiệp
• 1.7.2.2. Các nghiên cứu lý thuyết về trách nhiệm xã hội
• 1.7.3. TỔNG QUAN VỀ CẠNH TRANH THỊ TRƯỜNG CỦA DOANH NGHIỆP
• 1.7.4. TỔNG QUAN VỀ VỐN TRÍ TUỆ CỦA DOANH NGHIỆP
• 1.7.5. TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC
• 1.7.5.1. Tổng quan các nghiên cứu nước ngoài
• 1.7.5.2. Tổng quan các nghiên cứu trong nước
• 2. CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. QUY TRÌNH NGHIÊN CỨU
• 2.2. MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU
• 2.2.1. Biến phụ thuộc
• 2.2.2. Biến độc lập
• 2.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.4. DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. MÔ TẢ THỐNG KÊ
• 3.2. KẾT QUẢ HỒI QUY
• 3.3. PHÂN TÍCH KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 4. CHƯƠNG 4: MỘT SỐ HÀM Ý QUẢN TRỊ
• 4.1. HẠN CHẾ CỦA NGHIÊN CỨU VÀ GỢI Ý HƯỚNG NGHIÊN CỨU MỚI CHO CÁC NGHIÊN CỨU TIẾP THEO
• 4.1.1. Hạn chế của nghiên cứu
• 4.1.2. Gợi ý hướng nghiên cứu tiếp theo
• 5. CHƯƠNG 5
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC 1: MÔ TẢ THỐNG KÊ
• PHỤ LỤC 2: MA TRẬN TƯƠNG QUAN CỦA CÁC BIẾN
• PHỤ LỤC 3: KẾT QUẢ HỒI QUY
• PHỤ LỤC 4: KIỂM ĐỊNH HAUSMAN
• PHỤ LỤC 5: KIỂM ĐỊNH HIỆN TƯỢNG PHƯƠNG SAI THAY ĐỔI
• PHỤ LỤC 6: KIỂM ĐỊNH HIỆN TƯỢNG TỰ TƯƠNG QUAN
• PHỤ LỤC 7: KẾT QUẢ ƯỚC LƯỢNG FGLS
• PHỤ LỤC 8: DANH SÁCH CÁC TIÊU CHUẨN CHẤM ĐIỂM CSR
• PHỤ LỤC 9: DỮ LIỆU CHẠY MÔ HÌNH

I. CSR và Nguy Cơ Phá Sản Tổng Quan Tại Sao Quan Trọng 55 ký tự

Trách nhiệm xã hội ngày càng trở thành vấn đề then chốt trong việc phát triển kinh doanh bền vững. Các doanh nghiệp có tư duy tiến bộ tiếp cận CSR không chỉ vì trách nhiệm đạo đức đối với xã hội và môi trường mà còn để đạt được các mục tiêu chiến lược kinh doanh. Theo đó, các doanh nghiệp tham gia CSR có xu hướng giảm thiểu các nguồn rủi ro kinh doanh tiềm ẩn đáng kể như quy định của chính phủ, tình trạng bất ổn lao động, khủng hoảng kinh tế hoặc thiệt hại về môi trường. Nhiều doanh nghiệp coi CSR như một chiến lược kinh doanh nhằm tạo ra giá trị chung cho công ty và xã hội, đồng thời ngăn ngừa nguy cơ phá sản. Nghiên cứu này tập trung vào tác động của CSR, vốn trí tuệ và cạnh tranh đến nguy cơ phá sản tại Việt Nam. Theo Metzker và cộng sự (2021), CSR ngày càng được chú trọng trong phát triển bền vững. Kotler và cộng sự (2005) nhấn mạnh CSR giúp tối đa hóa các mục tiêu kinh tế, xã hội và môi trường.

1.1. Bối Cảnh Kinh Tế và Tầm Quan Trọng Của Quản Trị Rủi Ro

Bối cảnh kinh tế toàn cầu, đặc trưng bởi các cuộc khủng hoảng, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chủ động quản lý rủi ro đối với các doanh nghiệp. Mặc dù các chỉ số tài chính rất quan trọng trong việc xác định nguy cơ phá sản đối với doanh nghiệp, các yếu tố phi tài chính như trách nhiệm xã hội, cạnh tranh thị trường và vốn trí tuệ cũng đang dần đóng vai trò then chốt. Việc chủ động quản lý rủi ro và đánh giá các yếu tố phi tài chính có thể giúp doanh nghiệp giảm thiểu khả năng phá sản trong bối cảnh kinh tế biến động.

1.2. Mục Tiêu Nghiên Cứu Về CSR Vốn Trí Tuệ và Cạnh Tranh

Nhận thức được khoảng trống nghiên cứu về việc xác định vai trò điều tiết của vốn trí tuệ, cạnh tranh thị trường trong mối quan hệ của trách nhiệm xã hội đến mức độ phá sản doanh nghiệp, tác giả chọn nghiên cứu đề tài này. Mục tiêu là nghiên cứu, tìm hiểu cũng như tìm kiếm các giải pháp nhằm giảm thiểu nguy cơ phá sản của các doanh nghiệp trên thị trường chứng khoán Việt Nam.

II. Thách Thức Thiếu CSR Gia Tăng Nguy Cơ Phá Sản 56 ký tự

Nhiều doanh nghiệp đã lựa chọn thực hiện trách nhiệm xã hội thông qua các hành động vì mục đích từ thiện và nhân đạo, như một chiến lược kinh doanh giúp doanh nghiệp vượt qua giai đoạn khó khăn chung của thị trường. Bằng việc thực hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp không những giúp doanh nghiệp vượt qua giai đoạn khủng hoảng kinh tế mà còn góp phần quảng bá thương hiệu, tạo dựng niềm tin đối với công chúng, đồng thời gia tăng lợi thế cạnh tranh, thúc đẩy phát triển kinh doanh bền vững cho doanh nghiệp. Nghiên cứu tác động trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp đến dự đoán mức độ phá sản doanh nghiệp trên thị trường chứng khoán Việt Nam là thực sự cần thiết để đạt được mục tiêu phát triển kinh doanh bền vững của các công ty trong nền kinh tế hiện nay.

2.1. Vai Trò Của Vốn Trí Tuệ và Cạnh Tranh Thị Trường

Một số nhà nghiên cứu tin rằng ngoài trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp thì vốn trí tuệ và cạnh tranh thị trường cũng là những yếu tố quan trọng cần xem xét khi dự đoán phá sản. Những yếu tố này đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển, đồng thời là nguồn lợi thế cạnh tranh chính của doanh nghiệp góp phần giảm nguy cơ phá sản doanh nghiệp. Kamalirezaei và cộng sự (2020) và Hadlock, Sonti (2012) đều nhấn mạnh tầm quan trọng của vốn trí tuệ và cạnh tranh.

2.2. Nghiên Cứu CSR và Phá Sản Tại Việt Nam Khoảng Trống

Tại Việt Nam, đối với các nghiên cứu liên quan đến vấn đề phá sản doanh nghiệp, thường chỉ tập trung xem xét vai trò của các chỉ tiêu trên báo cáo tài chính hoặc nghiên cứu riêng lẻ về vai trò của CSR đến nguy cơ phá sản doanh nghiệp. Đối với các nghiên cứu liên quan đến vấn đề phá sản trong lĩnh vực ngân hàng, cũng có nghiên cứu về tác động của CSR đến mức độ phá sản trong môi trường có sự điều tiết của vốn trí tuệ và cạnh tranh đối với ngành ngân hàng như các nghiên cứu của Nguyen và cộng sự (2021), Nguyen và cộng sự (2023).

III. Phân Tích Tác Động CSR Giảm Rủi Ro Phá Sản 52 ký tự

Trên cơ sở thảo luận, luận văn xem xét mối quan hệ giữa CSR và mức độ phá sản doanh nghiệp trên thị trường chứng khoán Việt Nam thông qua đó xem xét vai trò điều tiết của cạnh tranh thị trường và vốn trí tuệ trong mối quan hệ này từ năm 2018 đến 2022. Việc kiểm tra các biến bên ngoài của báo cáo tài chính (CSR) và tìm hiểu vai trò của vốn trí tuệ, cạnh tranh thị trường trong mối quan hệ giữa CSR và mức độ phá sản doanh nghiệp từ năm 2018 đến năm 2022 là khía cạnh mới của đề tài. Hơn nữa, đề tài nghiên cứu này còn đóng góp bằng chứng thực nghiệm về tác động của CSR đến mức độ phá sản của doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam và tìm hiểu vai trò điều tiết của vốn trí tuệ và cạnh tranh thị trường.

3.1. Nghiên Cứu Định Lượng và Mô Hình Hồi Quy

Để trả lời các câu hỏi nghiên cứu, đề tài sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính kết hợp với phương pháp nghiên cứu định lượng. Đề tài sử dụng chỉ tiêu Z-score để đại diện mức độ phá sản của doanh nghiệp. Bên cạnh đó, để xem xét chiều hướng tác động của trách nhiệm xã hội đến mức độ phá sản doanh nghiệp và xem xét vai trò điều tiết của cạnh tranh thị trường và vốn trí tuệ trong mối quan hệ này, nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng bằng kỹ thuật hồi quy dữ liệu bảng theo các ước lượng Pooled OLS, FEM, REM.

3.2. Khắc Phục Khuyết Tật Hồi Quy Bằng Mô Hình FGLS

Tuy nhiên, các mô hình này xảy ra khuyết tật về hiện tượng tự tương quan và phương sai thay đổi. Do đó, đề tài nghiên cứu sử dụng mô hình FGLS để khắc phục các khuyết tật nêu trên, đảm bảo tính chính xác và tin cậy của kết quả nghiên cứu.

IV. Vốn Trí Tuệ CSR Bí Quyết Giảm Nguy Cơ Phá Sản 57 ký tự

Thông qua kết quả nghiên cứu, các nhà quản lý, ban điều hành doanh nghiệp có thể hoạch định tốt hơn các chiến lược, đề xuất, lộ trình phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh, đạt mục tiêu và tăng mức độ cạnh tranh của doanh nghiệp trong bối cảnh thị trường hiện nay. Nghiên cứu “Tác động của trách nhiệm xã hội đến mức độ phá sản doanh nghiệp trên thị trường chứng khoán Việt Nam: khám phá vai trò cạnh tranh thị trường và vốn trí tuệ” làm rõ vai trò của vốn trí tuệ,...

4.1. Đóng Góp Nghiên Cứu Vai Trò Của Vốn Trí Tuệ

Đề tài nghiên cứu làm rõ vai trò của vốn trí tuệ, và các yếu tố khác bên trong và bên ngoài doanh nghiệp ảnh hưởng đến mức độ phá sản doanh nghiệp. Nghiên cứu này cung cấp cái nhìn sâu sắc hơn về cách các doanh nghiệp có thể quản lý và tận dụng vốn trí tuệ của mình để cải thiện hiệu quả hoạt động và giảm nguy cơ phá sản. Ngoài ra nó còn đề xuất các biện pháp cụ thể để cải thiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp thông qua việc khai thác vốn trí tuệ.

4.2. Hàm Ý Quản Trị Nâng Cao Hiệu Quả Kinh Doanh

Từ kết quả nghiên cứu, luận văn đề xuất các hàm ý quản trị liên quan nhằm giảm thiểu mức độ phá sản của các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam trong tương lai. Các hàm ý quản trị này có thể giúp các doanh nghiệp đưa ra các quyết định chiến lược tốt hơn và cải thiện hiệu quả hoạt động kinh doanh của mình. Bao gồm cách doanh nghiệp tích hợp CSR vào chiến lược kinh doanh của mình để tạo ra giá trị bền vững.

V. Ứng Dụng Thực Tiễn CSR và Ổn Định Doanh Nghiệp 50 ký tự

Việc công bố trách nhiệm xã hội cũng trở nên phổ biến hơn kể từ năm 2018 tại Việt Nam, sau khi Thông tư 155/TT-BTC/2015 được Chính phủ ban hành. Theo đó, nghiên cứu về tác động của CSR đến mức độ phá sản doanh nghiệp và xem xét vai vai trò điều tiết của vốn trí tuệ và cạnh tranh thị trường đến các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam giai đoạn 2018 - 2022 còn hạn chế. Việc kiểm tra các biến bên 3 ngoài của báo cáo tài chính (CSR) và tìm hiểu vai trò của vốn trí tuệ, cạnh tranh thị trường trong mối quan hệ giữa CSR và mức độ phá sản doanh nghiệp từ năm 2018 đến năm 2022 là khía cạnh mới của đề tài.

5.1. Dữ Liệu Nghiên Cứu Giai Đoạn 2018 2022

Đề tài sử dụng mẫu nghiên cứu của 210 doanh nghiệp được niêm yết trên Sàn giao dịch chứng khoán tại Việt Nam, bao gồm sàn HOSE và HNX. Dữ liệu nghiên cứu là dữ liệu thứ cấp, được thu thập từ báo cáo tài chính đã được kiểm toán của các doanh nghiệp được niêm yết trên Sàn giao dịch chứng khoán tại Việt Nam và được đối chiếu với dữ liệu của phần mềm FiinPro. Giai đoạn nghiên cứu 2018-2022 được chọn vì sau khi Chính phủ ban hành Thông tư 155/TT-BTC/2015, các hoạt động công bố trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp gia tăng.

5.2. Phương Pháp Nghiên Cứu Kết Hợp Định Tính và Định Lượng

Để trả lời các câu hỏi nghiên cứu, đề tài sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính kết hợp với phương pháp nghiên cứu định lượng. Trong đó, phương pháp nghiên cứu định tính, được thực hiện thông qua khảo lược các nghiên cứu trước đó để đề ra mô hình nghiên cứu phù hợp áp dụng tại Việt Nam, đồng thời tổng hợp bảng chấm điểm CSR theo tiêu chuẩn GRI (Global Reporting Initiative) và Thông tư 155/TT-BTC/2015.

VI. CSR và Tương Lai Doanh Nghiệp Góc Nhìn Nghiên Cứu 52 ký tự

Đề tài nghiên cứu này còn đóng góp bằng chứng thực nghiệm về tác động của CSR đến mức độ phá sản của doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam và tìm hiểu vai trò điều tiết của vốn trí tuệ và cạnh tranh thị trường. Qua đó, giúp các nhà quản lý, ban điều hành doanh nghiệp hoạch định tốt hơn các chiến lược, đề xuất, lộ trình phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh, đạt mục tiêu và tăng mức độ cạnh tranh của doanh nghiệp trong bối cảnh thị trường hiện nay.

6.1. Hướng Nghiên Cứu Mới Cho Tương Lai

Nghiên cứu này mở ra hướng nghiên cứu mới về mối quan hệ giữa CSR, vốn trí tuệ và nguy cơ phá sản. Cần có thêm nhiều nghiên cứu sâu hơn về vai trò của các yếu tố khác trong việc giảm thiểu nguy cơ phá sản trong bối cảnh kinh tế thay đổi nhanh chóng. Điều này giúp doanh nghiệp Việt Nam có cái nhìn toàn diện hơn và chủ động ứng phó với các thách thức.

6.2. Hạn Chế Nghiên Cứu và Gợi Ý Phát Triển

Đề tài này vẫn còn một số hạn chế, chẳng hạn như phạm vi nghiên cứu giới hạn trong giai đoạn 2018-2022. Các nghiên cứu tiếp theo có thể mở rộng phạm vi nghiên cứu và xem xét thêm các yếu tố khác bên trong và bên ngoài doanh nghiệp ảnh hưởng đến mức độ phá sản doanh nghiệp. Bên cạnh đó, cần ứng dụng thêm các kỹ thuật hồi quy, kiểm định để bài nghiên cứu có thể hoàn thiện và chính xác hơn.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đầy biến động với các cuộc khủng hoảng tài chính và đại dịch, việc quản lý rủi ro doanh nghiệp trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Tại Việt Nam, từ năm 2018 đến 2022, các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán đã chứng kiến sự gia tăng trong công bố trách nhiệm xã hội doanh nghiệp (CSR) theo Thông tư 155/TT-BTC/2015 của Chính phủ. Mức độ phá sản doanh nghiệp, được đo lường bằng chỉ số Z-score của Altman, vẫn là thách thức lớn đối với sự phát triển bền vững của nền kinh tế. Luận văn tập trung nghiên cứu tác động của trách nhiệm xã hội đến mức độ phá sản doanh nghiệp trên thị trường chứng khoán Việt Nam, đồng thời khám phá vai trò điều tiết của cạnh tranh thị trường và vốn trí tuệ trong mối quan hệ này. Mục tiêu cụ thể là phân tích ảnh hưởng của CSR đến nguy cơ phá sản, xác định vai trò điều tiết của vốn trí tuệ và cạnh tranh thị trường, cũng như đề xuất các giải pháp quản trị nhằm giảm thiểu rủi ro phá sản. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 210 doanh nghiệp niêm yết trên hai sàn HOSE và HNX trong giai đoạn 2018-2022. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp bằng chứng thực nghiệm cho các nhà quản lý và nhà đầu tư nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và phát triển bền vững doanh nghiệp trên thị trường chứng khoán Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên bốn lý thuyết chính để xây dựng khung nghiên cứu:

• Lý thuyết tính hợp pháp: Doanh nghiệp cần duy trì sự chấp nhận của xã hội thông qua các hoạt động CSR nhằm đảm bảo sự tồn tại lâu dài (Unerman, Deegan, 2011).
• Lý thuyết các bên liên quan: CSR được xem là trách nhiệm đạo đức đối với các bên liên quan, góp phần tạo ra lợi ích xã hội và nâng cao hiệu quả kinh doanh (Freeman, 1984).
• Lý thuyết phụ thuộc nguồn lực: Doanh nghiệp phụ thuộc vào các nguồn lực bên ngoài và phải đáp ứng nhu cầu của các bên liên quan để phát triển bền vững (Salancik, Pfeffer, 1978).
• Lý thuyết đại diện: Giải quyết xung đột lợi ích giữa chủ sở hữu và người quản lý trong việc thực hiện CSR nhằm cân bằng lợi ích các bên (Berle và Means, 1932).

Ba khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: trách nhiệm xã hội doanh nghiệp (CSR), mức độ phá sản doanh nghiệp (đo bằng Z-score), cạnh tranh thị trường và vốn trí tuệ (được đo bằng hệ số giá trị gia tăng trí tuệ - VAIC).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ báo cáo tài chính đã kiểm toán của 210 doanh nghiệp niêm yết trên sàn HOSE và HNX trong giai đoạn 2018-2022, đối chiếu với dữ liệu từ phần mềm FiinPro. Mức độ phá sản được đo bằng chỉ số Z-score của Altman, vốn trí tuệ được tính toán theo phương pháp hệ số giá trị gia tăng (EVA), còn cạnh tranh thị trường được đánh giá dựa trên các chỉ số thị phần và hiệu quả hoạt động.

Phân tích dữ liệu sử dụng các mô hình hồi quy dữ liệu bảng gồm Pooled OLS, FEM, REM. Do hiện tượng tự tương quan và phương sai thay đổi xuất hiện, mô hình FGLS được áp dụng để khắc phục các khuyết tật này, đảm bảo kết quả chính xác và tin cậy. Quy trình nghiên cứu được thực hiện theo các bước: khảo sát tài liệu, xây dựng mô hình nghiên cứu, thu thập dữ liệu, phân tích thống kê mô tả, hồi quy và kiểm định giả thuyết.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tác động của CSR đến mức độ phá sản: Kết quả hồi quy cho thấy doanh nghiệp có mức độ tham gia CSR cao hơn thì mức độ phá sản (đo bằng Z-score) giảm đáng kể. Cụ thể, doanh nghiệp tăng 1 đơn vị điểm CSR thì Z-score tăng trung bình khoảng 0,15, cho thấy rủi ro phá sản giảm. Tỷ lệ này phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong nước.

2. Vai trò điều tiết của cạnh tranh thị trường: Kết quả phân tích không tìm thấy bằng chứng rõ ràng về vai trò điều tiết của cạnh tranh thị trường trong mối quan hệ giữa CSR và mức độ phá sản doanh nghiệp. Mức độ cạnh tranh thị trường không làm thay đổi ý nghĩa hay chiều hướng tác động của CSR đến phá sản trong giai đoạn 2018-2022.

3. Vai trò điều tiết của vốn trí tuệ: Tương tự, vốn trí tuệ (đo bằng VAIC) không thể hiện vai trò điều tiết đáng kể trong mối quan hệ CSR và mức độ phá sản doanh nghiệp. Mặc dù vốn trí tuệ có ảnh hưởng tích cực đến hiệu quả hoạt động doanh nghiệp, nhưng không làm thay đổi tác động của CSR đến rủi ro phá sản trong mẫu nghiên cứu.

4. So sánh với các nghiên cứu trước: Kết quả phù hợp với một số nghiên cứu nước ngoài cho thấy CSR giúp giảm rủi ro phá sản, nhưng khác biệt với các nghiên cứu cho rằng vốn trí tuệ và cạnh tranh thị trường có vai trò điều tiết rõ ràng. Điều này có thể do đặc thù thị trường chứng khoán Việt Nam còn non trẻ và chưa hoàn thiện về mặt thể chế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính khiến CSR giảm mức độ phá sản là do các hoạt động xã hội giúp doanh nghiệp xây dựng uy tín, giảm thiểu rủi ro pháp lý và tạo dựng niềm tin với nhà đầu tư. Tuy nhiên, cạnh tranh thị trường và vốn trí tuệ chưa phát huy vai trò điều tiết có thể do mức độ cạnh tranh chưa đủ mạnh hoặc vốn trí tuệ chưa được khai thác hiệu quả trong các doanh nghiệp niêm yết. Biểu đồ phân tích tương quan và bảng hồi quy chi tiết minh họa rõ mối quan hệ tích cực giữa CSR và Z-score, trong khi các tương tác với cạnh tranh và vốn trí tuệ không có ý nghĩa thống kê.

Kết quả này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đẩy mạnh CSR như một chiến lược giảm thiểu rủi ro phá sản, đồng thời gợi mở nhu cầu nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển vốn trí tuệ để tăng cường hiệu quả quản trị rủi ro trong tương lai.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường thực hiện trách nhiệm xã hội doanh nghiệp: Các doanh nghiệp cần chủ động xây dựng và triển khai các chương trình CSR bài bản, tập trung vào các hoạt động vì cộng đồng, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững nhằm giảm thiểu rủi ro phá sản. Thời gian thực hiện ưu tiên trong 1-3 năm tới, do ban lãnh đạo và phòng CSR chịu trách nhiệm.

2. Nâng cao năng lực cạnh tranh thị trường: Doanh nghiệp cần cải tiến quy trình sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ, đồng thời áp dụng các chiến lược marketing hiệu quả để gia tăng thị phần. Các giải pháp này nên được triển khai trong vòng 2 năm, do bộ phận kinh doanh và marketing phối hợp thực hiện.

3. Phát triển vốn trí tuệ nội bộ: Đầu tư vào đào tạo nhân sự, phát triển công nghệ và quản lý tri thức nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn trí tuệ. Các chương trình đào tạo và chuyển giao công nghệ cần được thực hiện liên tục, do phòng nhân sự và R&D chịu trách nhiệm.

4. Hoàn thiện hệ thống quản trị rủi ro: Xây dựng hệ thống giám sát và đánh giá rủi ro tài chính, phi tài chính, đặc biệt là rủi ro liên quan đến CSR và cạnh tranh thị trường. Thời gian triển khai trong 1 năm, do ban kiểm soát nội bộ và phòng tài chính phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản lý doanh nghiệp niêm yết: Giúp hiểu rõ tác động của CSR đến rủi ro phá sản, từ đó xây dựng chiến lược phát triển bền vững và giảm thiểu rủi ro tài chính.

2. Nhà đầu tư và phân tích tài chính: Cung cấp cơ sở đánh giá mức độ rủi ro doanh nghiệp dựa trên các yếu tố phi tài chính như CSR, vốn trí tuệ và cạnh tranh thị trường.

3. Cơ quan quản lý và hoạch định chính sách: Hỗ trợ xây dựng các chính sách thúc đẩy CSR và nâng cao năng lực cạnh tranh doanh nghiệp trên thị trường chứng khoán Việt Nam.

4. Các nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực tài chính – ngân hàng: Là tài liệu tham khảo quan trọng để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về mối quan hệ giữa CSR, vốn trí tuệ, cạnh tranh và rủi ro phá sản doanh nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

1. CSR là gì và tại sao lại quan trọng đối với doanh nghiệp?
   CSR là trách nhiệm xã hội doanh nghiệp, bao gồm các hoạt động nhằm tạo ra giá trị kinh tế, xã hội và môi trường bền vững. CSR giúp doanh nghiệp xây dựng uy tín, giảm thiểu rủi ro pháp lý và tăng cường niềm tin từ nhà đầu tư, từ đó giảm nguy cơ phá sản.

2. Mức độ phá sản doanh nghiệp được đo lường như thế nào?
   Mức độ phá sản được đo bằng chỉ số Z-score của Altman, dựa trên các tỷ số tài chính như vốn lưu động, lợi nhuận, đòn bẩy tài chính và doanh thu. Z-score càng cao, doanh nghiệp càng an toàn, ngược lại Z-score thấp cho thấy nguy cơ phá sản cao.

3. Vai trò của cạnh tranh thị trường trong nghiên cứu này là gì?
   Cạnh tranh thị trường được xem là yếu tố điều tiết có thể làm thay đổi tác động của CSR đến mức độ phá sản. Tuy nhiên, trong nghiên cứu này, cạnh tranh thị trường chưa thể hiện vai trò điều tiết rõ ràng trong giai đoạn 2018-2022.

4. Vốn trí tuệ ảnh hưởng thế nào đến rủi ro phá sản?
   Vốn trí tuệ giúp doanh nghiệp nâng cao năng suất và giá trị thị trường, góp phần giảm rủi ro tài chính. Tuy nhiên, nghiên cứu cho thấy vốn trí tuệ chưa điều tiết được mối quan hệ giữa CSR và mức độ phá sản trong mẫu nghiên cứu.

5. Làm thế nào doanh nghiệp có thể giảm thiểu nguy cơ phá sản dựa trên kết quả nghiên cứu?
   Doanh nghiệp nên tăng cường thực hiện CSR, nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển vốn trí tuệ nội bộ, đồng thời hoàn thiện hệ thống quản trị rủi ro để giảm thiểu nguy cơ phá sản và phát triển bền vững.

Kết luận

• Doanh nghiệp tham gia trách nhiệm xã hội tích cực sẽ giảm thiểu được mức độ phá sản trên thị trường chứng khoán Việt Nam.
• Cạnh tranh thị trường và vốn trí tuệ chưa thể hiện vai trò điều tiết trong mối quan hệ giữa CSR và mức độ phá sản trong giai đoạn 2018-2022.
• Nghiên cứu cung cấp bằng chứng thực nghiệm cập nhật cho các doanh nghiệp niêm yết tại Việt Nam sau Thông tư 155/TT-BTC/2015.
• Các nhà quản lý cần tập trung phát triển CSR, nâng cao cạnh tranh và vốn trí tuệ để giảm rủi ro phá sản.
• Hướng nghiên cứu tiếp theo nên mở rộng phạm vi, áp dụng kỹ thuật phân tích nâng cao và xem xét thêm các yếu tố bên trong, bên ngoài doanh nghiệp.

Luận văn kêu gọi các nhà quản lý doanh nghiệp và nhà đầu tư chú trọng hơn đến trách nhiệm xã hội và phát triển nguồn lực trí tuệ nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và giảm thiểu rủi ro phá sản trong bối cảnh thị trường ngày càng cạnh tranh.