Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, các doanh nghiệp Việt Nam phải đối mặt với áp lực cạnh tranh khốc liệt, đặc biệt là yêu cầu tuân thủ các chuẩn mực quốc tế về nguồn gốc hàng hóa, chế độ lao động và bảo vệ môi trường. Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (CSR) trở thành yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp phát triển bền vững, nâng cao uy tín và tạo dựng niềm tin với khách hàng, đối tác và xã hội. Công ty Cổ phần Xi măng Vicem Bút Sơn, với hơn 1.300 lao động và hoạt động trong ngành công nghiệp xi măng – một ngành có tác động lớn đến môi trường và cộng đồng, là đối tượng nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp thúc đẩy thực hiện CSR.

Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn từ năm 2016 đến 2018 tại Vicem Bút Sơn, nhằm phân tích nhận thức của người lao động về CSR dựa trên mô hình kim tự tháp của Carroll và đánh giá thực trạng thực hiện CSR qua các tiêu chuẩn quốc tế như BSCI, CERES và ISO 26000. Mục tiêu chính là đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác CSR, góp phần phát triển bền vững cho doanh nghiệp và cộng đồng địa phương. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ Vicem Bút Sơn hoàn thiện chiến lược phát triển kinh doanh gắn liền với trách nhiệm xã hội, đồng thời cung cấp cơ sở tham khảo cho các doanh nghiệp cùng ngành và các nhà quản lý trong lĩnh vực quản trị kinh doanh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên mô hình kim tự tháp về CSR của Carroll (1991), bao gồm bốn khía cạnh chính: trách nhiệm kinh tế, trách nhiệm pháp lý, trách nhiệm đạo đức và trách nhiệm từ thiện. Mô hình này giúp đánh giá toàn diện nhận thức và thực hiện CSR trong doanh nghiệp. Bên cạnh đó, các tiêu chuẩn quốc tế được áp dụng để đánh giá thực trạng CSR gồm:

  • Bộ quy tắc ứng xử BSCI: Tập trung vào các tiêu chuẩn lao động quốc tế, bảo vệ quyền lợi người lao động, an toàn lao động, chống phân biệt đối xử và chống tham nhũng.
  • Bộ nguyên tắc CERES: Nhấn mạnh cam kết bảo vệ môi trường, sử dụng tài nguyên bền vững, giảm thiểu chất thải và rủi ro môi trường.
  • Tiêu chuẩn ISO 26000: Bao gồm bảy chủ đề cốt lõi như điều hành tổ chức, quyền con người, thực hành lao động, môi trường, hoạt động công bằng, người tiêu dùng và phát triển cộng đồng.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: CSR, trách nhiệm kinh tế, trách nhiệm pháp lý, trách nhiệm đạo đức, trách nhiệm từ thiện, tiêu chuẩn BSCI, nguyên tắc CERES, ISO 26000, và mô hình kim tự tháp của Carroll.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp dữ liệu thứ cấp và sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các tài liệu, báo cáo, nghiên cứu trước đây và các tiêu chuẩn quốc tế liên quan đến CSR. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát bằng bảng hỏi với 230 phiếu phát cho cán bộ công nhân viên của Vicem Bút Sơn, đạt tỷ lệ phản hồi cao, đảm bảo tính đại diện.

Phương pháp chọn mẫu thuận tiện được áp dụng do đặc thù lao động làm việc theo ca tại công ty. Cỡ mẫu tối thiểu theo phân tích nhân tố khám phá (EFA) là 140, do đó số phiếu khảo sát vượt mức này nhằm đảm bảo độ tin cậy. Bảng hỏi gồm ba phần: thông tin cá nhân, nhận thức về CSR dựa trên mô hình kim tự tháp của Carroll, và đánh giá thực trạng thực hiện CSR theo các tiêu chí của BSCI, CERES và ISO 26000.

Dữ liệu được phân tích định tính và định lượng bằng phần mềm Excel, trình bày dưới dạng bảng biểu và biểu đồ để minh họa kết quả. Phân tích tập trung vào mức độ nhận thức và thực hiện CSR qua các khía cạnh người lao động, môi trường và cộng đồng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về CSR của người lao động: Kết quả khảo sát cho thấy khoảng 78% người lao động đồng ý hoặc rất đồng ý rằng CSR là cam kết đạt lợi nhuận cao nhất có thể (khía cạnh kinh tế). Tuy nhiên, chỉ khoảng 65% nhận thức đầy đủ về trách nhiệm pháp lý và 58% về trách nhiệm đạo đức, trong khi trách nhiệm từ thiện được nhận thức thấp hơn với khoảng 45%. Điều này cho thấy nhận thức về các khía cạnh phi kinh tế của CSR còn hạn chế.

  2. Thực trạng thực hiện CSR đối với người lao động: Công ty thực hiện tốt các chính sách về trả lương, thưởng đúng quy định với mức độ đồng thuận trên 80%. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% người lao động đánh giá công ty tạo điều kiện cân bằng giữa công việc và đời sống. Các tiêu chí về an toàn lao động và phát triển kỹ năng được thực hiện ở mức 70-75%.

  3. Thực hiện CSR về môi trường: Vicem Bút Sơn đã đầu tư hệ thống lọc bụi tĩnh điện, phun nước mặt đường và cải tiến công nghệ nhằm giảm phát thải bụi và khí độc hại. Khoảng 85% người lao động đánh giá công ty có nỗ lực sử dụng năng lượng hiệu quả và tái chế chất thải. Tuy nhiên, việc khôi phục hệ sinh thái và xử lý chất thải vẫn còn hạn chế với mức độ thực hiện khoảng 60%.

  4. Thực hiện CSR đối với cộng đồng: Công ty duy trì quan hệ gắn kết với chính quyền địa phương và ưu tiên sử dụng nhà cung cấp địa phương, tạo việc làm cho người dân. Các hoạt động hỗ trợ cộng đồng như hiến máu, ủng hộ quỹ người nghèo được thực hiện thường xuyên với mức độ đồng thuận trên 70%. Tuy nhiên, công bố thông tin về các hoạt động CSR còn hạn chế, chỉ đạt khoảng 55%.

Thảo luận kết quả

Nhận thức về CSR tại Vicem Bút Sơn chủ yếu tập trung vào khía cạnh kinh tế, phù hợp với đặc điểm doanh nghiệp sản xuất xi măng có áp lực về hiệu quả kinh doanh. Tuy nhiên, nhận thức về trách nhiệm pháp lý, đạo đức và từ thiện còn chưa đồng đều, phản ánh nhu cầu nâng cao truyền thông nội bộ và đào tạo về CSR. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, mức độ nhận thức này thấp hơn một số công ty xi măng tại châu Âu và Úc, nơi CSR được tích hợp sâu vào văn hóa doanh nghiệp.

Thực trạng thực hiện CSR cho thấy công ty đã chú trọng đến quyền lợi người lao động và bảo vệ môi trường, thể hiện qua các đầu tư công nghệ và chính sách phúc lợi. Tuy nhiên, các hoạt động bảo vệ môi trường và phát triển cộng đồng vẫn còn nhiều hạn chế, cần được cải thiện để đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế và kỳ vọng xã hội. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ thực hiện các tiêu chí CSR theo từng khía cạnh, giúp minh họa rõ ràng sự khác biệt và ưu tiên cải tiến.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của CSR trong phát triển bền vững doanh nghiệp xi măng, đồng thời chỉ ra các điểm cần tập trung nâng cao nhằm tăng cường hiệu quả thực hiện CSR tại Vicem Bút Sơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và đào tạo CSR cho người lao động: Tổ chức các chương trình đào tạo định kỳ về CSR, đặc biệt tập trung vào các khía cạnh pháp lý, đạo đức và từ thiện nhằm nâng cao nhận thức toàn diện. Mục tiêu đạt 90% cán bộ công nhân viên được đào tạo trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Tổ chức & Nguồn nhân lực phối hợp với Ban CSR.

  2. Cải tiến công tác bảo vệ môi trường: Đầu tư mở rộng hệ thống xử lý bụi và khí thải, áp dụng công nghệ xanh trong sản xuất, đồng thời triển khai chương trình khôi phục hệ sinh thái tại các khu vực khai thác nguyên liệu. Mục tiêu giảm phát thải bụi và khí độc hại ít nhất 20% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng Kỹ thuật & Môi trường phối hợp với Ban Quản lý dự án.

  3. Tăng cường minh bạch và công bố thông tin CSR: Xây dựng báo cáo phát triển bền vững hàng năm, công khai trên website và các kênh truyền thông nội bộ, bên ngoài nhằm nâng cao uy tín và sự tin cậy của các bên liên quan. Mục tiêu hoàn thành báo cáo đầu tiên trong 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Truyền thông và Ban CSR.

  4. Phát triển các hoạt động cộng đồng bền vững: Mở rộng các chương trình hỗ trợ giáo dục, y tế và phát triển kỹ năng cho cộng đồng địa phương, ưu tiên hợp tác với các tổ chức phi chính phủ và chính quyền địa phương. Mục tiêu tăng ngân sách CSR cho cộng đồng lên 30% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban CSR phối hợp với các phòng ban liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý doanh nghiệp ngành xi măng: Nhận diện các thách thức và cơ hội trong thực hiện CSR, từ đó xây dựng chiến lược phát triển bền vững phù hợp với đặc thù ngành.

  2. Chuyên gia và nhà nghiên cứu về quản trị kinh doanh và phát triển bền vững: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và phân tích sâu sắc về CSR trong ngành công nghiệp nặng, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.

  3. Cán bộ phòng CSR và nhân sự tại các doanh nghiệp sản xuất: Hướng dẫn xây dựng chương trình đào tạo, đánh giá và triển khai CSR hiệu quả dựa trên các tiêu chuẩn quốc tế.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức phi chính phủ: Tham khảo để hoàn thiện chính sách, quy định và hỗ trợ doanh nghiệp trong việc thực hiện trách nhiệm xã hội, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. CSR là gì và tại sao quan trọng đối với doanh nghiệp xi măng?
    CSR là trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, bao gồm các hoạt động nhằm cân bằng lợi ích kinh tế, xã hội và môi trường. Đối với doanh nghiệp xi măng, CSR giúp giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, nâng cao uy tín và phát triển bền vững.

  2. Vicem Bút Sơn đã thực hiện CSR như thế nào?
    Công ty đã đầu tư hệ thống lọc bụi, cải thiện điều kiện làm việc cho người lao động, tham gia các hoạt động cộng đồng và tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế về CSR như BSCI, CERES và ISO 26000.

  3. Những thách thức lớn nhất trong thực hiện CSR tại Vicem Bút Sơn là gì?
    Thách thức gồm nhận thức chưa đồng đều về CSR, hạn chế trong công tác bảo vệ môi trường và minh bạch thông tin, cũng như nguồn lực đầu tư cho các hoạt động cộng đồng còn hạn chế.

  4. Làm thế nào để nâng cao nhận thức CSR trong doanh nghiệp?
    Thông qua đào tạo định kỳ, truyền thông nội bộ, xây dựng văn hóa doanh nghiệp gắn liền với trách nhiệm xã hội và khuyến khích sự tham gia của toàn bộ cán bộ công nhân viên.

  5. CSR có ảnh hưởng như thế nào đến hiệu quả kinh doanh?
    CSR giúp tăng năng suất lao động, giảm chi phí, nâng cao giá trị thương hiệu và thu hút nhân tài, từ đó cải thiện hiệu quả tài chính và khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp.

Kết luận

  • Nghiên cứu làm rõ thực trạng nhận thức và thực hiện CSR tại Công ty Cổ phần Xi măng Vicem Bút Sơn trong giai đoạn 2016-2018, dựa trên mô hình kim tự tháp của Carroll và các tiêu chuẩn quốc tế.
  • Phát hiện nhận thức về CSR tập trung chủ yếu vào khía cạnh kinh tế, trong khi các khía cạnh pháp lý, đạo đức và từ thiện cần được nâng cao.
  • Công ty đã có nhiều nỗ lực trong bảo vệ quyền lợi người lao động và cải thiện môi trường sản xuất, nhưng vẫn còn hạn chế trong công tác bảo vệ môi trường và phát triển cộng đồng.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao nhận thức, cải tiến công nghệ, minh bạch thông tin và phát triển các hoạt động cộng đồng bền vững.
  • Khuyến nghị Vicem Bút Sơn tiếp tục triển khai các bước cải tiến trong vòng 1-3 năm tới để đảm bảo phát triển bền vững và nâng cao vị thế trên thị trường.

Hành động tiếp theo là triển khai các chương trình đào tạo CSR, đầu tư công nghệ xanh và xây dựng báo cáo phát triển bền vững. Các nhà quản lý và cán bộ liên quan được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả công tác CSR tại doanh nghiệp.