Tổng quan nghiên cứu

Ngành bảo hiểm phi nhân thọ tại Việt Nam đã trải qua quá trình phát triển mạnh mẽ, đặc biệt từ sau năm 1993 khi Chính phủ ban hành Nghị định 100/CP, mở ra cơ hội cạnh tranh đa thành phần trên thị trường. Tốc độ tăng trưởng kinh tế duy trì ở mức 6-9%/năm cùng với sự nâng cao thu nhập của người dân đã tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của các doanh nghiệp bảo hiểm. Tuy nhiên, trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt với hàng trăm doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ, Tổng Công ty Bảo hiểm Bảo Việt (Bảo Việt) cũng phải đối mặt với nhiều thách thức trong việc nâng cao hiệu quả kinh doanh và kiểm soát tài chính.

Công tác kế toán đóng vai trò then chốt trong việc cung cấp thông tin tài chính chính xác, kịp thời phục vụ quản lý và ra quyết định. Việc tổ chức công tác kế toán tại Bảo Việt cần được hoàn thiện để đáp ứng các quy định mới của Bộ Tài chính, đặc biệt là Thông tư 200/2014/TT-BTC và Thông tư 232/2012/TT-BTC, cũng như phù hợp với đặc thù hoạt động kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ. Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán tại Tổng Công ty Bảo hiểm Bảo Việt trong năm 2017, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao chất lượng công tác kế toán, góp phần tăng cường hiệu quả kinh doanh và quản lý tài chính.

Phạm vi nghiên cứu giới hạn tại Tổng Công ty Bảo hiểm Bảo Việt, tập trung vào các hoạt động kế toán tài chính trong năm 2017. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện tổ chức công tác kế toán, giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực quản lý tài chính, đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế và phát triển bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết tổ chức công tác kế toán: Định nghĩa kế toán là quá trình ghi chép, xử lý và cung cấp thông tin tài chính phục vụ quản lý. Tổ chức công tác kế toán là việc thiết lập bộ máy kế toán và vận dụng các chính sách, phương pháp kế toán nhằm đảm bảo tính chính xác, kịp thời và trung thực của thông tin kế toán.

  • Mô hình tổ chức bộ máy kế toán: Bao gồm ba hình thức chính là kế toán tập trung, kế toán phân tán và kế toán vừa tập trung vừa phân tán. Mỗi mô hình có ưu nhược điểm riêng, phù hợp với quy mô, phạm vi hoạt động và đặc điểm quản lý của doanh nghiệp bảo hiểm.

  • Khái niệm về hệ thống kiểm soát nội bộ (HTKSN): HTKSN là tập hợp các thủ tục nhằm đảm bảo an toàn tài sản và độ chính xác của thông tin kế toán. Việc đánh giá HTKSN giúp xác định mức độ tin cậy của dữ liệu kế toán.

  • Chuẩn mực và chế độ kế toán Việt Nam: Luận văn áp dụng các quy định tại Thông tư 200/2014/TT-BTC, Thông tư 232/2012/TT-BTC và Thông tư 199/2014/TT-BTC, đảm bảo tính pháp lý và phù hợp với đặc thù ngành bảo hiểm.

Các khái niệm chính bao gồm: tổ chức bộ máy kế toán, hệ thống chứng từ kế toán, hệ thống tài khoản kế toán, hệ thống sổ kế toán, báo cáo tài chính và công tác kiểm tra kế toán.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Luận văn sử dụng dữ liệu sơ cấp thu thập qua phỏng vấn nhân viên kế toán tại Tổng Công ty Bảo hiểm Bảo Việt, đồng thời khai thác các báo cáo tài chính, sổ sách kế toán năm 2017. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các văn bản pháp luật, tài liệu chuyên ngành, các nghiên cứu trước đó và các nguồn thông tin công khai.

  • Phương pháp phân tích: Áp dụng phương pháp tổng hợp, phân tích, đối chiếu và so sánh số liệu kế toán, đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán. Phân tích định tính kết hợp với phân tích định lượng nhằm làm rõ các điểm mạnh, hạn chế và nguyên nhân.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào năm 2017 với các bước thu thập dữ liệu, phân tích thực trạng, đề xuất giải pháp và hoàn thiện luận văn trong khoảng thời gian từ đầu năm đến cuối năm 2018.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Phỏng vấn trực tiếp khoảng 15 nhân viên kế toán và quản lý tài chính tại các phòng ban liên quan trong Tổng Công ty nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của thông tin.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổ chức bộ máy kế toán: Tổng Công ty Bảo hiểm Bảo Việt áp dụng mô hình kế toán vừa tập trung vừa phân tán, với phòng kế toán trung tâm và các bộ phận kế toán tại các đơn vị trực thuộc. Mô hình này giúp tăng cường kiểm soát và cung cấp thông tin kịp thời cho từng đơn vị. Tuy nhiên, khoảng 30% nhân viên kế toán chưa được đào tạo bài bản, ảnh hưởng đến hiệu quả công việc.

  2. Hệ thống chứng từ và hạch toán ban đầu: Hệ thống chứng từ kế toán được tổ chức đầy đủ, bao gồm các chứng từ đặc thù như phiếu thanh toán tiền bảo hiểm, bảng kê thanh toán bù trừ. Tuy nhiên, việc luân chuyển chứng từ còn chậm, trung bình mất khoảng 5 ngày để chuyển chứng từ từ các đơn vị trực thuộc về phòng kế toán trung tâm, gây ảnh hưởng đến tốc độ xử lý thông tin.

  3. Hệ thống tài khoản và sổ kế toán: Bảo Việt đã cập nhật hệ thống tài khoản kế toán theo Thông tư 232/2012/TT-BTC và Thông tư 200/2014/TT-BTC, đảm bảo tính pháp lý và phù hợp với đặc thù ngành. Hệ thống sổ kế toán được tổ chức khoa học với đầy đủ sổ tổng hợp và sổ chi tiết. Tuy nhiên, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong ghi chép và xử lý sổ sách mới đạt khoảng 60%, còn nhiều sổ kế toán vẫn ghi chép thủ công.

  4. Báo cáo tài chính và công tác kiểm tra kế toán: Báo cáo tài chính được lập đầy đủ theo quy định, bao gồm báo cáo tài chính năm và báo cáo giữa niên độ. Công tác kiểm tra kế toán được thực hiện định kỳ nhưng chưa thường xuyên, chỉ khoảng 2 lần/năm, chưa đáp ứng yêu cầu phát hiện và ngăn ngừa sai sót kịp thời.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do nguồn nhân lực kế toán chưa đồng đều về trình độ chuyên môn và kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin. So với một số nghiên cứu trong ngành bảo hiểm khác, Bảo Việt có tổ chức bộ máy kế toán tương đối hoàn chỉnh nhưng vẫn cần nâng cao hiệu quả vận hành. Việc luân chuyển chứng từ chậm và ứng dụng CNTT chưa đồng bộ làm giảm tốc độ xử lý thông tin, ảnh hưởng đến chất lượng báo cáo tài chính.

Biểu đồ thể hiện tỷ lệ ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác kế toán tại Bảo Việt cho thấy chỉ khoảng 60% các nghiệp vụ kế toán được xử lý trên phần mềm, trong khi 40% vẫn thực hiện thủ công. Bảng so sánh số lần kiểm tra kế toán định kỳ giữa Bảo Việt và các doanh nghiệp bảo hiểm khác cũng cho thấy Bảo Việt cần tăng cường tần suất kiểm tra để nâng cao hiệu quả kiểm soát nội bộ.

Việc hoàn thiện tổ chức công tác kế toán không chỉ giúp nâng cao chất lượng thông tin tài chính mà còn góp phần tăng cường năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường bảo hiểm phi nhân thọ đầy biến động.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy kế toán: Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn và kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin cho đội ngũ kế toán viên, đặc biệt là nhân viên tại các đơn vị trực thuộc. Mục tiêu nâng tỷ lệ nhân viên kế toán có chứng chỉ chuyên môn đạt trên 80% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo Tổng Công ty phối hợp với phòng nhân sự.

  2. Tối ưu hóa hệ thống luân chuyển chứng từ kế toán: Rút ngắn thời gian luân chuyển chứng từ từ các đơn vị trực thuộc về phòng kế toán trung tâm xuống còn dưới 3 ngày thông qua áp dụng phần mềm quản lý chứng từ điện tử. Thời gian thực hiện: 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng kế toán và phòng công nghệ thông tin.

  3. Nâng cao ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác kế toán: Đầu tư nâng cấp phần mềm kế toán, mở rộng phạm vi xử lý tự động các nghiệp vụ kế toán, phấn đấu đạt tỷ lệ xử lý trên máy tính trên 90% trong 18 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Ban giám đốc, phòng CNTT và phòng kế toán.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra kế toán: Thiết lập kế hoạch kiểm tra định kỳ ít nhất 4 lần/năm, kết hợp kiểm tra đột xuất nhằm phát hiện sớm sai sót và gian lận. Chủ thể thực hiện: Ban kiểm soát nội bộ và phòng kế toán.

  5. Hoàn thiện hệ thống báo cáo tài chính: Cải tiến quy trình lập báo cáo tài chính, đảm bảo tính chính xác, minh bạch và kịp thời, đồng thời tăng cường công khai báo cáo theo quy định pháp luật. Thời gian thực hiện: 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng kế toán và ban lãnh đạo Tổng Công ty.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo doanh nghiệp bảo hiểm: Giúp hiểu rõ về tổ chức công tác kế toán, từ đó đưa ra các quyết định chiến lược nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và kinh doanh.

  2. Nhân viên và quản lý phòng kế toán: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về tổ chức bộ máy kế toán, hệ thống chứng từ, tài khoản và báo cáo tài chính, giúp nâng cao năng lực chuyên môn và hiệu quả công việc.

  3. Chuyên gia tư vấn tài chính – kế toán: Là tài liệu tham khảo để xây dựng các giải pháp cải tiến công tác kế toán phù hợp với đặc thù ngành bảo hiểm phi nhân thọ.

  4. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành Kế toán, Tài chính: Học hỏi mô hình tổ chức công tác kế toán thực tiễn tại doanh nghiệp bảo hiểm lớn, phục vụ cho nghiên cứu và học tập chuyên sâu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tổ chức công tác kế toán lại quan trọng đối với doanh nghiệp bảo hiểm?
    Tổ chức công tác kế toán giúp cung cấp thông tin tài chính chính xác, kịp thời phục vụ quản lý và ra quyết định, đồng thời đảm bảo tuân thủ pháp luật và nâng cao hiệu quả kinh doanh trong môi trường cạnh tranh khốc liệt.

  2. Mô hình tổ chức bộ máy kế toán nào phù hợp với doanh nghiệp bảo hiểm quy mô lớn?
    Mô hình kế toán vừa tập trung vừa phân tán được đánh giá phù hợp nhất, vì nó kết hợp ưu điểm của cả hai mô hình, giúp kiểm soát tốt và cung cấp thông tin kịp thời cho các đơn vị trực thuộc.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác kế toán?
    Doanh nghiệp cần đầu tư phần mềm kế toán hiện đại, đào tạo nhân viên sử dụng thành thạo, đồng thời xây dựng quy trình nhập liệu và xử lý dữ liệu chuẩn hóa, đảm bảo tính chính xác và nhanh chóng.

  4. Công tác kiểm tra kế toán có vai trò gì trong doanh nghiệp bảo hiểm?
    Kiểm tra kế toán giúp phát hiện và ngăn ngừa sai sót, gian lận, đảm bảo tính chính xác của thông tin tài chính, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và minh bạch trong hoạt động kinh doanh.

  5. Báo cáo tài chính giữa niên độ có ý nghĩa như thế nào?
    Báo cáo tài chính giữa niên độ cung cấp thông tin cập nhật về tình hình tài chính và kết quả kinh doanh trong nửa đầu năm, giúp lãnh đạo và các bên liên quan đánh giá kịp thời hiệu quả hoạt động và điều chỉnh chiến lược phù hợp.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa lý luận và đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán tại Tổng Công ty Bảo hiểm Bảo Việt, chỉ ra những điểm mạnh và hạn chế cụ thể.
  • Phân tích chi tiết các yếu tố ảnh hưởng như mô hình tổ chức bộ máy kế toán, hệ thống chứng từ, tài khoản, sổ kế toán, báo cáo tài chính và công tác kiểm tra.
  • Đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm hoàn thiện tổ chức công tác kế toán, tập trung vào đào tạo nhân lực, ứng dụng công nghệ thông tin, tối ưu hóa quy trình và tăng cường kiểm tra.
  • Nghiên cứu có phạm vi tập trung vào năm 2017 tại Bảo Việt, mở ra hướng nghiên cứu tiếp theo về đánh giá hiệu quả sau khi triển khai các giải pháp đề xuất.
  • Kêu gọi các nhà quản lý doanh nghiệp bảo hiểm và chuyên gia kế toán áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao năng lực quản lý tài chính, góp phần phát triển bền vững ngành bảo hiểm phi nhân thọ tại Việt Nam.