Tổng quan nghiên cứu

Theo thống kê của Sở Xây dựng Hà Nội, đến năm 2022, trên địa bàn thành phố có khoảng 1.880 nhà chung cư cũ, chiếm số lượng lớn nhất cả nước so với thành phố Hồ Chí Minh (474 nhà) và Hải Phòng (205 nhà). Các nhà chung cư này chủ yếu tập trung tại các quận nội đô lịch sử, với chiều cao từ 2-6 tầng, nhiều công trình đã xuống cấp nghiêm trọng, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn về tính mạng và tài sản của người dân. Thực trạng này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư nhằm nâng cao chất lượng hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, đồng thời cải thiện điều kiện sống cho cư dân.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng thực thi chính sách cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư trên địa bàn Hà Nội trong giai đoạn 2015-2022, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả thực thi chính sách đến năm 2025 và tầm nhìn 2030. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các chính sách công liên quan đến cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư, khảo sát ý kiến các bên liên quan tại Hà Nội.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các cấp chính quyền trong việc hoàn thiện chính sách, đồng thời góp phần nâng cao năng lực quản lý nhà nước về nhà chung cư. Qua đó, thúc đẩy phát triển đô thị bền vững, hiện đại, đáp ứng nhu cầu an sinh xã hội và phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên lý thuyết chính sách công, trong đó thực thi chính sách được hiểu là quá trình chuyển hóa ý chí của Nhà nước thành hành động thực tế nhằm đạt mục tiêu chính sách. Khung lý thuyết tập trung vào ba yếu tố chính ảnh hưởng đến hiệu quả thực thi: chất lượng chính sách, đối tượng chịu tác động và chủ thể thực thi chính sách.

Mô hình quy trình thực thi chính sách gồm 7 bước: lập kế hoạch, phổ biến tuyên truyền, phân công phối hợp, duy trì chính sách, điều chỉnh chính sách, theo dõi kiểm tra, đánh giá tổng kết. Các khái niệm chuyên ngành như nhà chung cư, dự án cải tạo xây dựng lại, chính sách bồi thường hỗ trợ tái định cư được phân tích theo quy định pháp luật hiện hành, đặc biệt Nghị định số 69/2021/NĐ-CP.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu bao gồm số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát xã hội học với cỡ mẫu khoảng 300 chủ sở hữu, chủ đầu tư và cán bộ quản lý tại Hà Nội; số liệu thứ cấp từ các báo cáo của Sở Xây dựng, UBND thành phố và các văn bản pháp luật liên quan.

Phương pháp phân tích sử dụng kết hợp định lượng và định tính: phân tích thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ đồng thuận, đánh giá mức độ hài lòng và phân tích nội dung các văn bản, chính sách. Quá trình nghiên cứu diễn ra trong khoảng thời gian từ tháng 1/2022 đến tháng 12/2023, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý số liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiện trạng nhà chung cư cũ tại Hà Nội: Có khoảng 1.880 nhà chung cư cũ, trong đó 19 nhà đã được cải tạo xây dựng lại hoàn thành, 14 nhà đang triển khai. Hạ tầng kỹ thuật và xã hội tại các khu chung cư cũ xuống cấp nghiêm trọng, với 60% khu vực khảo sát có hệ thống cấp điện, cấp nước không đảm bảo an toàn.

  2. Thực thi chính sách cải tạo, xây dựng lại: Khoảng 70% chủ sở hữu nhà chung cư cho biết chưa đồng thuận với chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư hiện hành. Việc phân công, phối hợp giữa các cơ quan quản lý còn thiếu thống nhất, dẫn đến chậm tiến độ thực hiện các dự án.

  3. Nguồn lực và ngân sách: Ngân sách bố trí cho công tác cải tạo còn hạn chế, chỉ đáp ứng khoảng 40% nhu cầu thực tế. Việc huy động nguồn lực xã hội hóa chưa hiệu quả, tỷ lệ doanh nghiệp tham gia đầu tư thấp do lợi nhuận chưa hấp dẫn.

  4. Chất lượng đội ngũ cán bộ thực thi: Khoảng 55% cán bộ, công chức tham gia khảo sát đánh giá năng lực thực thi chính sách còn hạn chế, thiếu kỹ năng xử lý các tình huống phức tạp trong thực tế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên là do chính sách còn thiếu đồng bộ, chưa có cơ chế bồi thường, hỗ trợ phù hợp với điều kiện thực tế và chưa tạo được sự đồng thuận cao trong cộng đồng dân cư. So sánh với kinh nghiệm quốc tế như Nhật Bản, Hàn Quốc, việc hỗ trợ tài chính, miễn giảm thuế và tái định cư tại chỗ đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc thu hút nhà đầu tư và sự đồng thuận của người dân.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ đồng thuận của người dân với các chính sách bồi thường, biểu đồ phân bổ ngân sách và tiến độ thực hiện dự án theo từng năm. Bảng tổng hợp đánh giá năng lực cán bộ thực thi cũng giúp minh họa rõ hơn các điểm cần cải thiện.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh vai trò then chốt của sự phối hợp liên ngành, sự tham gia tích cực của cộng đồng và sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính quyền trong việc nâng cao hiệu quả thực thi chính sách cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách: Sử dụng đa dạng hình thức truyền thông, tổ chức hội nghị, tập huấn cho các chủ thể liên quan nhằm nâng cao nhận thức và sự đồng thuận của người dân. Thời gian thực hiện: 2024-2025. Chủ thể: Sở Xây dựng, UBND các quận.

  2. Hoàn thiện cơ chế bồi thường, hỗ trợ và tái định cư: Xây dựng chính sách bồi thường minh bạch, công bằng, ưu tiên tái định cư tại chỗ, đồng thời hỗ trợ vay vốn ưu đãi cho người dân. Thời gian: 2024-2026. Chủ thể: UBND thành phố, Sở Tài chính.

  3. Đẩy mạnh xã hội hóa, thu hút đầu tư: Thiết lập các chính sách ưu đãi về thuế, miễn giảm tiền sử dụng đất, hỗ trợ lãi suất vay vốn cho doanh nghiệp tham gia cải tạo xây dựng lại nhà chung cư. Thời gian: 2024-2027. Chủ thể: Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Tài chính.

  4. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ thực thi: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng quản lý dự án và xử lý tình huống thực tiễn cho cán bộ công chức. Thời gian: 2024-2025. Chủ thể: Sở Xây dựng, Trường Đại học Kinh tế.

  5. Tăng cường phối hợp liên ngành và kiểm tra giám sát: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các sở ngành, địa phương và các bên liên quan, đồng thời tăng cường công tác kiểm tra, giám sát tiến độ và chất lượng thực hiện dự án. Thời gian: liên tục từ 2024. Chủ thể: UBND thành phố, Sở Xây dựng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng và đô thị: Giúp hoàn thiện chính sách, nâng cao hiệu quả quản lý và thực thi các dự án cải tạo nhà chung cư.

  2. Các nhà đầu tư, doanh nghiệp bất động sản: Cung cấp thông tin về cơ chế, chính sách ưu đãi và các rủi ro, thuận lợi trong đầu tư cải tạo xây dựng lại nhà chung cư.

  3. Các tổ chức nghiên cứu, học thuật: Là tài liệu tham khảo để phát triển các nghiên cứu sâu hơn về chính sách công, quản lý đô thị và phát triển bền vững.

  4. Cộng đồng cư dân, chủ sở hữu nhà chung cư: Nâng cao nhận thức về quyền lợi, nghĩa vụ và các chính sách hỗ trợ trong quá trình cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính sách cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư tại Hà Nội có điểm gì nổi bật?
    Chính sách tập trung vào việc tái định cư tại chỗ, hỗ trợ bồi thường công bằng và ưu đãi cho nhà đầu tư nhằm thu hút nguồn lực xã hội hóa, đồng thời nâng cao chất lượng hạ tầng kỹ thuật và xã hội.

  2. Nguyên nhân chính khiến tiến độ cải tạo nhà chung cư chậm?
    Chủ yếu do thiếu sự đồng thuận của người dân về chính sách bồi thường, hỗ trợ tái định cư và sự phối hợp chưa hiệu quả giữa các cơ quan quản lý.

  3. Làm thế nào để tăng sự đồng thuận của cư dân trong các dự án cải tạo?
    Tăng cường tuyên truyền, phổ biến chính sách minh bạch, tổ chức đối thoại, đồng thời xây dựng cơ chế bồi thường, hỗ trợ phù hợp với nhu cầu thực tế của người dân.

  4. Vai trò của doanh nghiệp trong cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư?
    Doanh nghiệp là chủ thể đầu tư chính, cần được hỗ trợ về tài chính, thuế và thủ tục pháp lý để tham gia hiệu quả, góp phần giảm gánh nặng ngân sách nhà nước.

  5. Năng lực cán bộ thực thi ảnh hưởng thế nào đến hiệu quả chính sách?
    Cán bộ có năng lực chuyên môn và kỹ năng quản lý tốt sẽ xử lý kịp thời các tình huống phát sinh, đảm bảo tiến độ và chất lượng dự án, từ đó nâng cao hiệu quả thực thi chính sách.

Kết luận

  • Đến năm 2022, Hà Nội có khoảng 1.880 nhà chung cư cũ cần cải tạo, xây dựng lại với nhiều hạn chế về hạ tầng và an toàn.
  • Thực thi chính sách hiện còn nhiều khó khăn do thiếu đồng thuận, nguồn lực hạn chế và năng lực cán bộ chưa đáp ứng yêu cầu.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp đồng bộ về tuyên truyền, hoàn thiện chính sách bồi thường, thu hút đầu tư và nâng cao năng lực cán bộ.
  • Các giải pháp hướng tới mục tiêu cải tạo đồng bộ, nâng cao chất lượng cuộc sống, phát triển đô thị bền vững đến năm 2025 và tầm nhìn 2030.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý, nhà đầu tư và cộng đồng dân cư phối hợp chặt chẽ để thực hiện hiệu quả các chính sách cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư.

Để tiếp tục phát triển nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn, các nhà quản lý và chuyên gia được khuyến khích tham khảo luận văn này nhằm hoàn thiện chính sách và nâng cao hiệu quả quản lý nhà chung cư tại Hà Nội.