I. Lý luận về thế chấp tài sản là quyền sử dụng đất và pháp luật về thế chấp tài sản là quyền sử dụng đất
Trong đời sống xã hội, thế chấp tài sản là một giao dịch phổ biến nhằm bảo đảm thực hiện nghĩa vụ. Theo Bộ luật Dân sự năm 2015, thế chấp tài sản được định nghĩa là biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ bằng cách giữ tài sản thuộc sở hữu của bên có nghĩa vụ. Khái niệm này được hiểu là một thỏa thuận giữa các bên, trong đó bên có nghĩa vụ sử dụng tài sản của mình để bảo đảm cho việc thực hiện nghĩa vụ mà không chuyển giao tài sản cho bên nhận thế chấp. Bất động sản, đặc biệt là đất đai, thường là đối tượng chính trong quan hệ thế chấp tài sản. Điều này cho thấy sự quan trọng của quyền sử dụng đất trong việc thực hiện các giao dịch tài chính và kinh doanh. Chế định thế chấp tài sản đã được quy định trong nhiều văn bản pháp luật và tiếp tục được hoàn thiện qua các lần sửa đổi, bổ sung. Đặc biệt, Luật Đất đai năm 2013 đã quy định rõ ràng về quyền và nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân trong việc thế chấp quyền sử dụng đất nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc vay vốn từ ngân hàng.
1.1. Khái niệm và đặc điểm của thế chấp tài sản
Khái niệm thế chấp tài sản được xây dựng trên cơ sở các quy định pháp luật hiện hành. Theo đó, thế chấp tài sản là biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ thông qua việc sử dụng tài sản của bên có nghĩa vụ. Đặc điểm nổi bật của thế chấp tài sản là bên thế chấp vẫn giữ quyền sở hữu tài sản và có thể tiếp tục sử dụng tài sản trong thời gian thế chấp. Điều này tạo ra sự linh hoạt cho bên thế chấp, đồng thời vẫn đảm bảo quyền lợi cho bên nhận thế chấp. Hơn nữa, trong các giao dịch thế chấp tài sản, giá trị tài sản được sử dụng để đảm bảo nghĩa vụ thường phải được định giá một cách chính xác để tránh rủi ro cho bên nhận thế chấp. Việc định giá tài sản cũng cần tuân thủ các quy định pháp luật hiện hành nhằm đảm bảo tính hợp pháp và minh bạch trong các giao dịch này.
II. Thực trạng pháp luật về thế chấp tài sản là quyền sử dụng đất và thực tiễn thi hành tại Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam
Thực trạng pháp luật về thế chấp tài sản là quyền sử dụng đất tại Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) cho thấy nhiều vấn đề cần được cải thiện. Mặc dù có những quy định rõ ràng về thế chấp tài sản, nhưng việc thực thi các quy định này vẫn gặp nhiều khó khăn. Nhiều trường hợp, các tổ chức tín dụng chưa thực sự đồng bộ trong việc áp dụng các quy định pháp luật, dẫn đến sự bất cập trong quá trình cho vay. Đặc biệt, việc định giá tài sản và xác minh quyền sử dụng đất vẫn chưa được thực hiện một cách đồng nhất, gây khó khăn cho cả bên vay và bên cho vay. Hơn nữa, nhiều tổ chức tín dụng vẫn còn thiếu thông tin đầy đủ về tài sản thế chấp, điều này làm giảm tính khả thi trong việc xử lý tài sản thế chấp khi có phát sinh tranh chấp. Để nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật về thế chấp tài sản, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng và các tổ chức tín dụng trong việc thực hiện các quy định pháp luật.
2.1. Thực tiễn thi hành pháp luật về thế chấp tài sản tại BIDV
Tại Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam, việc thực hiện thế chấp tài sản là quyền sử dụng đất gặp nhiều thách thức. Một trong những khó khăn lớn nhất là việc xác định giá trị tài sản thế chấp. Nhiều khách hàng không cung cấp đầy đủ thông tin về tài sản, dẫn đến việc định giá không chính xác. Hơn nữa, trong một số trường hợp, quy trình thẩm định tài sản còn chậm và thiếu minh bạch, gây ảnh hưởng đến thời gian xử lý hồ sơ vay vốn. Bên cạnh đó, việc áp dụng các quy định về thế chấp tài sản cũng chưa thực sự thống nhất giữa các chi nhánh, dẫn đến sự khác biệt trong cách thức xử lý và quy trình cho vay. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sự tin tưởng của khách hàng mà còn làm giảm hiệu quả hoạt động của ngân hàng. Cần có những biện pháp cụ thể để cải thiện tình hình này, bao gồm việc đào tạo nhân viên ngân hàng về quy trình thế chấp tài sản và cải thiện hệ thống thông tin về tài sản.
III. Hướng hoàn thiện pháp luật về thế chấp tài sản là quyền sử dụng đất và nâng cao hiệu quả thi hành tại Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam
Để nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật về thế chấp tài sản là quyền sử dụng đất, cần thiết phải hoàn thiện các quy định pháp luật hiện hành. Trước hết, cần có sự đồng bộ trong các quy định về thế chấp tài sản giữa các văn bản pháp luật khác nhau. Việc này sẽ giúp các tổ chức tín dụng có thể áp dụng một cách thống nhất và hiệu quả hơn. Thứ hai, cần phải cải thiện quy trình định giá tài sản, đảm bảo rằng các tài sản thế chấp được định giá một cách chính xác và công bằng. Điều này không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi của bên cho vay mà còn bảo đảm quyền lợi của bên vay. Thứ ba, cần tăng cường công tác đào tạo và nâng cao nhận thức của nhân viên ngân hàng về quy trình thế chấp tài sản. Điều này sẽ giúp họ có thể tư vấn và hỗ trợ khách hàng một cách hiệu quả hơn. Cuối cùng, cần có các biện pháp tăng cường phối hợp giữa các cơ quan chức năng trong việc thực hiện các quy định pháp luật về thế chấp tài sản.
3.1. Đề xuất giải pháp hoàn thiện pháp luật về thế chấp tài sản
Để hoàn thiện pháp luật về thế chấp tài sản là quyền sử dụng đất, một số giải pháp cần được đề xuất. Đầu tiên, cần xây dựng một khung pháp lý rõ ràng và cụ thể hơn về thế chấp tài sản. Điều này bao gồm việc xác định rõ quyền và nghĩa vụ của các bên trong quan hệ thế chấp tài sản. Thứ hai, cần nâng cao chất lượng công tác định giá tài sản, đảm bảo tính chính xác và minh bạch trong việc xác định giá trị tài sản thế chấp. Thứ ba, cần có những quy định cụ thể về xử lý tài sản thế chấp trong trường hợp bên vay không thực hiện nghĩa vụ. Cuối cùng, cần tăng cường công tác thanh tra, giám sát hoạt động của các tổ chức tín dụng trong việc thực hiện các quy định về thế chấp tài sản.
