Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới và hội nhập kinh tế quốc tế, công tác quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập ngày càng trở nên cấp thiết. Nhà xuất bản Đại học Thái Nguyên (NXB ĐHTN), thành lập năm 2008, là một đơn vị sự nghiệp có thu, hoạt động trong lĩnh vực xuất bản phục vụ công tác đào tạo, nghiên cứu khoa học và phát triển văn hóa xã hội tại khu vực trung du miền núi phía Bắc. Giai đoạn 2015-2017, tổng nguồn thu của NXB ĐHTN tăng từ khoảng 1.983 triệu đồng lên 7.851 triệu đồng, trong đó nguồn thu từ hoạt động sự nghiệp chiếm hơn 50%, phản ánh sự phát triển mạnh mẽ của đơn vị. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tích đạt được, NXB ĐHTN vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế trong công tác quản lý tài chính, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động và sự phát triển bền vững của đơn vị.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích, đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại NXB ĐHTN, xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các giải pháp tăng cường quản lý tài chính phù hợp. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động quản lý tài chính của NXB ĐHTN trong giai đoạn 2015-2017, với dữ liệu thu thập từ báo cáo tài chính, khảo sát cán bộ và các văn bản pháp luật liên quan. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính, góp phần phát triển bền vững hoạt động xuất bản và thực hiện tốt các nhiệm vụ chính trị được giao.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý tài chính công và quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp có thu. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý tài chính công: Nhấn mạnh việc huy động, phân bổ và sử dụng nguồn lực tài chính công một cách hiệu quả, minh bạch, tuân thủ các nguyên tắc công khai, tiết kiệm và hiệu quả. Quản lý tài chính công không chỉ nhằm mục tiêu kinh tế mà còn đảm bảo các mục tiêu xã hội và chính trị.

  2. Lý thuyết quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp có thu: Tập trung vào đặc điểm hoạt động không vì lợi nhuận nhưng phải tự chủ tài chính một phần hoặc toàn bộ chi phí hoạt động. Quản lý tài chính tại các đơn vị này đòi hỏi sự cân bằng giữa nhiệm vụ chính trị và hiệu quả kinh tế, đồng thời phải tuân thủ các quy định pháp luật và nguyên tắc quản lý tài chính công.

Các khái niệm chính bao gồm: đơn vị sự nghiệp có thu, quản lý tài chính, dự toán thu chi, tự chủ tài chính, quy chế chi tiêu nội bộ, kiểm tra và kiểm soát tài chính. Mô hình nghiên cứu tập trung vào mối quan hệ giữa các yếu tố ảnh hưởng (cơ chế pháp luật, đặc điểm ngành, hệ thống kiểm tra, trình độ cán bộ, trang thiết bị) và hiệu quả quản lý tài chính tại NXB ĐHTN.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập và phân tích dữ liệu sơ cấp và thứ cấp.

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Bao gồm các báo cáo tài chính, báo cáo tổng kết thu chi giai đoạn 2015-2017 của NXB ĐHTN, các văn bản pháp luật liên quan đến quản lý tài chính đơn vị sự nghiệp công lập, tài liệu chuyên ngành và các nghiên cứu liên quan.

  • Nguồn dữ liệu sơ cấp: Thu thập thông tin qua khảo sát toàn bộ 50 cán bộ công nhân viên của NXB ĐHTN bằng phiếu điều tra sử dụng thang đo Likert để đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính. Ngoài ra, phỏng vấn sâu các cán bộ quản lý và nhân viên phòng Tài chính - Kế toán nhằm làm rõ các vấn đề thực tiễn.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để trình bày số liệu thu chi, so sánh dự toán và thực hiện thu chi qua các năm. Phương pháp so sánh được áp dụng để đối chiếu các chỉ tiêu tài chính qua các giai đoạn và với các đơn vị tương tự. Dữ liệu định tính được mã hóa và phân tích nhằm đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố khách quan và chủ quan.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu tập trung vào giai đoạn 2015-2017, với các bước khảo sát, xử lý số liệu và đề xuất giải pháp được thực hiện trong năm 2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng nguồn thu rõ rệt: Tổng nguồn thu của NXB ĐHTN tăng từ 1.983 triệu đồng năm 2015 lên 7.851 triệu đồng năm 2017, tương đương mức tăng trung bình hàng năm khoảng 98%. Trong đó, nguồn thu từ hoạt động sự nghiệp tăng từ 763 triệu đồng lên 4.250 triệu đồng, chiếm hơn 50% tổng thu, cho thấy sự phát triển mạnh mẽ của hoạt động sản xuất kinh doanh.

  2. Dự toán thu và thực hiện thu có sự chênh lệch: Năm 2017, dự toán thu là 2.050 triệu đồng cho kinh phí thường xuyên nhưng thực tế thu đạt 2.570 triệu đồng, vượt 25%. Điều này phản ánh khả năng huy động nguồn lực tài chính tốt hơn dự kiến nhưng cũng đặt ra yêu cầu quản lý chặt chẽ hơn để đảm bảo tính chính xác và hiệu quả.

  3. Quản lý chi tiêu còn nhiều hạn chế: Mặc dù có quy chế chi tiêu nội bộ, việc phân bổ và sử dụng kinh phí chưa thực sự tối ưu, dẫn đến một số khoản chi chưa tiết kiệm và hiệu quả. Tỷ lệ chi cho con người chiếm phần lớn trong tổng chi, tuy nhiên chưa có sự cân đối hợp lý với các khoản chi đầu tư phát triển.

  4. Ảnh hưởng của các yếu tố khách quan và chủ quan: Khảo sát cho thấy cơ chế pháp luật và hệ thống kiểm tra, kiểm soát tài chính được đánh giá ở mức tốt (trên 4 điểm theo thang Likert), trong khi trình độ cán bộ quản lý và trang thiết bị phục vụ công tác quản lý tài chính chỉ đạt mức khá (khoảng 3,2-3,5 điểm). Điều này cho thấy cần nâng cao năng lực đội ngũ và đầu tư công nghệ để cải thiện hiệu quả quản lý.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng nguồn thu của NXB ĐHTN phù hợp với xu hướng phát triển của các đơn vị sự nghiệp có thu trong bối cảnh tự chủ tài chính được mở rộng. Việc vượt dự toán thu cho thấy năng lực khai thác nguồn lực tài chính tốt, tuy nhiên cũng đặt ra thách thức trong việc lập kế hoạch và kiểm soát chi tiêu. So với một số nhà xuất bản khác như NXB Tài chính và NXB Văn hóa dân tộc, NXB ĐHTN còn hạn chế trong việc xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ đồng bộ và áp dụng các định mức chi tiêu khoa học.

Việc quản lý chi tiêu chưa hiệu quả có thể do hạn chế về trình độ cán bộ và trang thiết bị công nghệ, cũng như sự phức tạp trong tổ chức bộ máy kế toán. Các biểu đồ so sánh dự toán và thực hiện thu chi qua các năm có thể minh họa rõ sự biến động và những điểm cần cải thiện. Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của việc hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính, nâng cao năng lực cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp có thu.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện tổ chức và công tác kế toán, bộ máy quản lý tài chính

    • Xây dựng bộ quy chế chi tiêu nội bộ đồng bộ, rõ ràng, phù hợp với đặc thù hoạt động của NXB.
    • Tinh gọn bộ máy kế toán, phân công nhiệm vụ rõ ràng, tăng cường kiểm soát nội bộ.
    • Thời gian thực hiện: 6-12 tháng. Chủ thể: Ban Giám đốc và phòng Tài chính - Kế toán.

  2. Nâng cao năng lực đội ngũ quản lý tài chính

    • Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ kế toán, quản lý tài chính hiện đại.
    • Khuyến khích cán bộ tham gia các chương trình đào tạo chuyên sâu về quản lý tài chính công.
    • Thời gian thực hiện: liên tục, ưu tiên trong 12 tháng đầu. Chủ thể: Ban Giám đốc phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  3. Tăng cường quản lý và sử dụng các nguồn lực tài chính

    • Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu chi, lập dự toán và báo cáo tài chính.
    • Xây dựng hệ thống giám sát, đánh giá hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính định kỳ.
    • Thời gian thực hiện: 12-18 tháng. Chủ thể: Phòng Tài chính - Kế toán và Ban Giám đốc.

  4. Tăng cường quản lý tài sản công

    • Thiết lập hệ thống quản lý tài sản công chặt chẽ, minh bạch, tuân thủ các quy định pháp luật.
    • Định kỳ kiểm kê, đánh giá và báo cáo tình hình sử dụng tài sản.
    • Thời gian thực hiện: 6 tháng đầu và duy trì thường xuyên. Chủ thể: Ban Giám đốc và phòng Quản lý tài sản.

  5. Kiến nghị với các cấp quản lý

    • Đề xuất cơ chế phân quyền rõ ràng hơn về tự chủ tài chính cho NXB ĐHTN.
    • Hỗ trợ về chính sách, nguồn lực để nâng cao năng lực quản lý tài chính.
    • Thời gian thực hiện: liên tục. Chủ thể: Ban Giám đốc phối hợp với Đại học Thái Nguyên và các cơ quan quản lý nhà nước.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo Nhà xuất bản Đại học Thái Nguyên

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng quản lý tài chính, áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch cải tiến quản lý tài chính, tổ chức đào tạo cán bộ.

  2. Các đơn vị sự nghiệp có thu trong lĩnh vực giáo dục và xuất bản

    • Lợi ích: Tham khảo mô hình quản lý tài chính, kinh nghiệm và bài học thực tiễn.
    • Use case: Điều chỉnh quy trình quản lý tài chính phù hợp với đặc thù đơn vị.

  3. Cán bộ quản lý tài chính, kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập

    • Lợi ích: Nâng cao kiến thức chuyên môn, hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính.
    • Use case: Áp dụng các phương pháp quản lý, kiểm soát tài chính hiệu quả.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài chính công

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính đơn vị sự nghiệp có thu.
    • Use case: Tham khảo tài liệu nghiên cứu, phát triển đề tài liên quan.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp có thu khác gì so với doanh nghiệp?
    Quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp có thu không nhằm mục tiêu lợi nhuận mà tập trung vào hiệu quả sử dụng nguồn lực công, tuân thủ các quy định pháp luật và đảm bảo thực hiện nhiệm vụ chính trị. Ví dụ, NXB ĐHTN phải cân đối giữa thu chi để phục vụ công tác đào tạo và nghiên cứu.

  2. Tại sao việc lập dự toán thu chi lại quan trọng?
    Lập dự toán giúp đơn vị chủ động trong việc huy động và sử dụng nguồn lực tài chính, tránh thất thoát và lãng phí. NXB ĐHTN dựa vào kết quả thực hiện năm trước và dự báo môi trường để xây dựng dự toán phù hợp.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến quản lý tài chính tại NXB ĐHTN?
    Bao gồm cơ chế pháp luật, đặc điểm ngành xuất bản, hệ thống kiểm tra kiểm soát, trình độ cán bộ và trang thiết bị công nghệ. Trong đó, trình độ cán bộ và công nghệ còn hạn chế, cần được cải thiện.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp?
    Hoàn thiện quy chế chi tiêu, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường kiểm tra, giám sát. NXB ĐHTN đã và đang triển khai các giải pháp này nhằm nâng cao hiệu quả.

  5. Vai trò của quy chế chi tiêu nội bộ trong quản lý tài chính là gì?
    Quy chế chi tiêu nội bộ giúp đơn vị chủ động sử dụng kinh phí đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả, đồng thời tăng cường trách nhiệm và minh bạch trong quản lý tài chính. Đây là công cụ quan trọng được NXB ĐHTN áp dụng để kiểm soát chi tiêu.

Kết luận

  • NXB Đại học Thái Nguyên đã đạt được sự tăng trưởng đáng kể về nguồn thu tài chính trong giai đoạn 2015-2017, đặc biệt là nguồn thu từ hoạt động sự nghiệp.
  • Thực trạng quản lý tài chính còn tồn tại một số hạn chế về lập dự toán, quản lý chi tiêu và năng lực cán bộ, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn lực.
  • Các yếu tố khách quan như cơ chế pháp luật và hệ thống kiểm tra được đánh giá tích cực, trong khi yếu tố chủ quan như trình độ cán bộ và trang thiết bị cần được cải thiện.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện tổ chức bộ máy, nâng cao năng lực quản lý, tăng cường ứng dụng công nghệ và quản lý tài sản công.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nghiên cứu để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp có thu.

Call-to-action: Ban lãnh đạo và cán bộ quản lý NXB ĐHTN cần nhanh chóng áp dụng các giải pháp nghiên cứu để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, góp phần phát triển bền vững đơn vị và thực hiện tốt các nhiệm vụ chính trị được giao.