Tổng quan nghiên cứu

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), chấn thương là một trong những nguyên nhân chính gây nhập viện và để lại di chứng lâu dài. Gãy xương chi dưới là chấn thương phổ biến trong ngoại khoa tại Việt Nam, với nhiều phương pháp điều trị, trong đó phẫu thuật kết hợp xương chi dưới được đánh giá cao về hiệu quả. Phẫu thuật này nhằm đưa các đầu xương gãy về vị trí giải phẫu và cố định chắc chắn, giúp người bệnh phục hồi chức năng vận động và trở lại sinh hoạt sớm nhất. Tuy nhiên, sau phẫu thuật, người bệnh thường trải qua nhiều biến cố về thể chất và tinh thần như đau đớn, suy giảm sức khỏe, lo âu, căng thẳng, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống (CLCS).

Nghiên cứu được thực hiện tại Bệnh viện Đa khoa Nông nghiệp trong năm 2023 nhằm đánh giá sự thay đổi chất lượng cuộc sống của người bệnh sau phẫu thuật kết hợp xương chi dưới thông qua tư vấn giáo dục sức khỏe (GDSK). Mục tiêu cụ thể gồm: mô tả chất lượng cuộc sống của người bệnh sau phẫu thuật và đánh giá sự thay đổi CLCS sau 1 tháng tư vấn GDSK. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp thông tin hỗ trợ nhân viên y tế nâng cao hiệu quả chăm sóc, đồng thời góp phần cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần cho người bệnh sau phẫu thuật.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên học thuyết điều dưỡng của Virginia Henderson, nhấn mạnh 14 nhu cầu cơ bản của con người cần được đáp ứng trong chăm sóc bệnh nhân, bao gồm hô hấp, dinh dưỡng, vận động, vệ sinh cá nhân, an toàn, giao tiếp và giáo dục sức khỏe. Học thuyết này giúp điều dưỡng xác định nhu cầu và lập kế hoạch chăm sóc phù hợp cho người bệnh sau phẫu thuật.

Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng mô hình đánh giá chất lượng cuộc sống liên quan đến sức khỏe (Health-Related Quality of Life - HRQOL) theo WHO, tập trung vào các khía cạnh sức khỏe thể chất và tinh thần, bao gồm các tiêu chí như sức khỏe tổng quát, hoạt động thể chất, giới hạn vai trò, đau đớn, năng lượng, tinh thần, xúc cảm và các mối quan hệ xã hội.

Ba khái niệm chính được sử dụng gồm:

  • Chất lượng cuộc sống (CLCS): Nhận thức chủ quan của cá nhân về vị trí của mình trong cuộc sống, liên quan đến sức khỏe thể chất và tinh thần.
  • Giáo dục sức khỏe (GDSK): Quá trình tác động nhằm thay đổi kiến thức, thái độ và hành vi sức khỏe của người bệnh.
  • Chức năng chi dưới: Khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày liên quan đến vận động chi dưới, được đánh giá bằng thang LEFS.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu tiến cứu, so sánh chất lượng cuộc sống của người bệnh sau phẫu thuật kết hợp xương chi dưới tại hai thời điểm: trước và sau 1 tháng tư vấn GDSK. Địa điểm nghiên cứu là khoa Ngoại Chấn thương, Bệnh viện Đa khoa Nông nghiệp, từ tháng 3/2023 đến khi đủ cỡ mẫu.

Cỡ mẫu được tính toán dựa trên công thức tính mẫu cho giá trị trung bình với độ lệch chuẩn 24,9, sai số tuyệt đối 6, độ tin cậy 95%, cho kết quả 66 người bệnh. Để hạn chế sai số và mất mẫu, cỡ mẫu được tăng lên 80 người bệnh.

Phương pháp chọn mẫu là chọn toàn bộ người bệnh sau phẫu thuật kết hợp xương chi dưới thỏa mãn tiêu chuẩn lựa chọn: tuổi từ 18-65, có khả năng giao tiếp và hoàn thành bộ câu hỏi, đồng ý tham gia nghiên cứu, có thể liên lạc hoặc tái khám sau 1 tháng. Tiêu chuẩn loại trừ gồm dị tật vận động trước gãy xương, bệnh lý tâm thần, phẫu thuật kết hợp nhiều vị trí xương, tái nhập viện trong thời gian thu thập.

Nguồn dữ liệu thu thập qua phỏng vấn trực tiếp bằng phiếu điều tra gồm:

  • Thang chức năng chi dưới (Lower Extremity Functional Scale - LEFS) gồm 20 câu hỏi đánh giá khả năng vận động chi dưới theo thang Likert 5 mức.
  • Bộ câu hỏi đánh giá chất lượng cuộc sống SF-36 gồm 36 câu hỏi chia thành 8 lĩnh vực sức khỏe thể chất và tinh thần.
  • Thang đo đau VAS (Visual Analogue Scale) đánh giá mức độ đau từ 0 đến 10.

Quy trình thu thập gồm: đánh giá ban đầu sau phẫu thuật trước khi ra viện (T0), thực hiện tư vấn giáo dục sức khỏe, đánh giá lại sau 1 tháng (T1). Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS 26, phân tích mô tả, so sánh trung bình và tỷ lệ phần trăm, kiểm định thống kê phù hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chức năng chi dưới cải thiện rõ rệt sau 1 tháng tư vấn GDSK: Điểm trung bình LEFS tăng từ khoảng 45 điểm trước tư vấn lên khoảng 62 điểm sau tư vấn, tương ứng mức tăng 37,8%. Tỷ lệ người bệnh có chức năng chi dưới ở mức tốt (điểm LEFS ≥ 61) tăng từ 25% lên 60%.

  2. Sức khỏe thể chất và tinh thần được cải thiện: Điểm trung bình nhóm sức khỏe thể chất (PCS) theo SF-36 tăng từ khoảng 40 điểm lên 55 điểm (tăng 37,5%), nhóm sức khỏe tinh thần (MCS) tăng từ 50 điểm lên 65 điểm (tăng 30%). Tỷ lệ người bệnh có chất lượng cuộc sống ở mức tốt (≥ 76% điểm tối đa) tăng từ 20% lên 55%.

  3. Mức độ đau giảm đáng kể: Điểm trung bình thang VAS giảm từ 6,5 điểm xuống còn 3,2 điểm sau 1 tháng, giảm 50,8%. Tỷ lệ người bệnh đau nhẹ hoặc không đau tăng từ 15% lên 65%.

  4. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống: Người bệnh được tư vấn đầy đủ trước mổ, không có bệnh lý kèm theo, và chăm sóc vệ sinh cá nhân tốt có tỷ lệ CLCS tốt cao hơn đáng kể (p < 0,05).

Thảo luận kết quả

Sự cải thiện chức năng chi dưới và chất lượng cuộc sống sau 1 tháng tư vấn GDSK cho thấy vai trò quan trọng của giáo dục sức khỏe trong quá trình phục hồi sau phẫu thuật kết hợp xương chi dưới. Việc cung cấp thông tin, hướng dẫn tập luyện, chăm sóc vết mổ và quản lý đau giúp người bệnh giảm lo âu, tăng khả năng vận động và nâng cao tinh thần.

Kết quả phù hợp với các nghiên cứu quốc tế cho thấy tư vấn và giáo dục sức khỏe góp phần cải thiện HRQOL sau chấn thương chi dưới. So với nghiên cứu tại Việt Nam về phẫu thuật thay khớp háng, điểm CLCS cũng tăng dần theo thời gian, khẳng định tính hiệu quả của can thiệp giáo dục.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện sự thay đổi điểm LEFS, SF-36 và VAS trước và sau tư vấn, cùng bảng so sánh tỷ lệ phân loại chất lượng cuộc sống và mức độ đau. Các kết quả này nhấn mạnh tầm quan trọng của chăm sóc điều dưỡng toàn diện, đặc biệt là tư vấn giáo dục sức khỏe trong phục hồi chức năng và nâng cao chất lượng cuộc sống người bệnh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo điều dưỡng về tư vấn giáo dục sức khỏe: Đào tạo chuyên sâu kỹ năng giao tiếp, hướng dẫn tập luyện và chăm sóc sau phẫu thuật nhằm nâng cao hiệu quả tư vấn, cải thiện chỉ số CLCS trong vòng 6 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Bệnh viện và các cơ sở đào tạo điều dưỡng.

  2. Xây dựng quy trình chuẩn tư vấn giáo dục sức khỏe cho người bệnh sau phẫu thuật kết hợp xương chi dưới: Áp dụng quy trình chuẩn trong toàn khoa Ngoại Chấn thương, đảm bảo 100% người bệnh được tư vấn trước khi ra viện trong vòng 3 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo bệnh viện, khoa Ngoại.

  3. Phát triển tài liệu hướng dẫn và video tập luyện phục hồi chức năng: Cung cấp tài liệu dễ hiểu, sinh động cho người bệnh và gia đình, hỗ trợ tự tập luyện tại nhà, giảm tỷ lệ đau và tăng chức năng vận động trong 1 tháng sau phẫu thuật. Chủ thể thực hiện: Khoa Điều dưỡng, phòng truyền thông bệnh viện.

  4. Tăng cường theo dõi, đánh giá chất lượng cuộc sống và chức năng vận động sau phẫu thuật: Thiết lập hệ thống theo dõi định kỳ qua điện thoại hoặc tái khám, đánh giá lại CLCS sau 1, 3 và 6 tháng để điều chỉnh kế hoạch chăm sóc phù hợp. Chủ thể thực hiện: Điều dưỡng, bác sĩ điều trị.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Điều dưỡng viên và nhân viên y tế tại các khoa Ngoại chấn thương: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và hướng dẫn thực tiễn về tư vấn giáo dục sức khỏe, giúp nâng cao chất lượng chăm sóc và phục hồi chức năng cho người bệnh sau phẫu thuật kết hợp xương chi dưới.

  2. Bác sĩ phẫu thuật và chuyên gia phục hồi chức năng: Thông tin về sự thay đổi chất lượng cuộc sống và chức năng vận động sau phẫu thuật giúp điều chỉnh phác đồ điều trị, phối hợp chăm sóc toàn diện cho bệnh nhân.

  3. Nhà quản lý bệnh viện và cơ sở đào tạo y tế: Tài liệu nghiên cứu hỗ trợ xây dựng chính sách đào tạo, quy trình chăm sóc và phát triển chương trình giáo dục sức khỏe phù hợp với thực tế tại các bệnh viện.

  4. Người bệnh và gia đình: Hiểu rõ vai trò của tư vấn giáo dục sức khỏe trong quá trình phục hồi, từ đó chủ động tham gia chăm sóc, tập luyện và theo dõi sức khỏe sau phẫu thuật.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tư vấn giáo dục sức khỏe có tác dụng gì đối với người bệnh sau phẫu thuật kết hợp xương chi dưới?
    Tư vấn giúp người bệnh hiểu rõ về bệnh lý, cách chăm sóc vết mổ, quản lý đau và tập luyện phục hồi, từ đó cải thiện chức năng vận động và chất lượng cuộc sống. Ví dụ, điểm LEFS tăng 37,8% sau 1 tháng tư vấn.

  2. Phương pháp đánh giá chất lượng cuộc sống nào được sử dụng trong nghiên cứu?
    Nghiên cứu sử dụng bộ câu hỏi SF-36, đánh giá 8 lĩnh vực sức khỏe thể chất và tinh thần, cho phép đo lường toàn diện HRQOL của người bệnh.

  3. Làm thế nào để giảm đau hiệu quả sau phẫu thuật kết hợp xương chi dưới?
    Kết hợp sử dụng thuốc giảm đau theo chỉ định và biện pháp tâm lý như động viên, thư giãn giúp giảm đau đáng kể, điểm VAS giảm 50,8% sau 1 tháng.

  4. Ai là người thực hiện tư vấn giáo dục sức khỏe trong bệnh viện?
    Điều dưỡng viên được đào tạo chuyên sâu sẽ thực hiện tư vấn, hướng dẫn người bệnh và gia đình về chăm sóc, tập luyện và phòng ngừa biến chứng.

  5. Tại sao cần theo dõi chất lượng cuộc sống sau phẫu thuật?
    Theo dõi giúp đánh giá hiệu quả điều trị, phát hiện sớm các vấn đề sức khỏe thể chất và tinh thần, từ đó điều chỉnh kế hoạch chăm sóc phù hợp, nâng cao kết quả phục hồi.

Kết luận

  • Nghiên cứu khẳng định tư vấn giáo dục sức khỏe giúp cải thiện rõ rệt chất lượng cuộc sống và chức năng vận động của người bệnh sau phẫu thuật kết hợp xương chi dưới.
  • Điểm LEFS tăng trung bình 37,8%, điểm SF-36 nhóm thể chất và tinh thần tăng lần lượt 37,5% và 30% sau 1 tháng tư vấn.
  • Mức độ đau giảm hơn 50%, góp phần nâng cao sự hài lòng và khả năng tự chăm sóc của người bệnh.
  • Các yếu tố như tư vấn đầy đủ trước mổ, chăm sóc vệ sinh cá nhân và không có bệnh lý kèm theo ảnh hưởng tích cực đến kết quả phục hồi.
  • Đề xuất xây dựng quy trình chuẩn tư vấn, đào tạo điều dưỡng và phát triển tài liệu hướng dẫn tập luyện nhằm nâng cao hiệu quả chăm sóc.

Next steps: Triển khai áp dụng quy trình tư vấn giáo dục sức khỏe tại các khoa Ngoại chấn thương, đào tạo nhân viên y tế và theo dõi đánh giá kết quả định kỳ.

Call to action: Các cơ sở y tế và nhân viên điều dưỡng cần chú trọng đầu tư nguồn lực cho công tác giáo dục sức khỏe nhằm nâng cao chất lượng phục hồi và cuộc sống người bệnh sau phẫu thuật kết hợp xương chi dưới.