Tổng quan nghiên cứu

Viết là kỹ năng thiết yếu trong giảng dạy tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai (ESL) và tiếng Anh như ngôn ngữ nước ngoài (EFL), đặc biệt trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế. Tại Việt Nam, mặc dù nhiều phương pháp dạy viết đã được áp dụng, hiệu quả thực tế vẫn còn nhiều hạn chế, đặc biệt với học sinh trung học phổ thông chuyên Anh. Tại Trường THPT chuyên Nguyễn Quang Diêu, học sinh gặp khó khăn trong phát triển ý tưởng, tổ chức bài viết và các vấn đề ngôn ngữ dù đã được trang bị nhiều kiến thức ngữ pháp và từ vựng. Nghiên cứu nhằm mục tiêu khảo sát tác động khác biệt của hai loại nhiệm vụ viết theo phương pháp tiếp cận thể loại (genre-based approach) là tái cấu trúc (reconstruction) và tái diễn đạt (reformulation) đối với năng lực viết của học sinh EFL. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian 10 tuần tại trường chuyên này, với sự tham gia của một nhóm học sinh được phân loại theo ba trình độ ngôn ngữ khác nhau. Kết quả nghiên cứu không chỉ giúp làm rõ hiệu quả của từng nhiệm vụ trong việc nâng cao kỹ năng viết mà còn góp phần tăng cường sự tự tin và giảm bớt lo lắng của học sinh khi thực hiện các bài viết luận nghị luận. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển chương trình giảng dạy viết tiếng Anh phù hợp với đặc điểm học sinh Việt Nam, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho việc áp dụng các phương pháp dạy viết hiện đại trong bối cảnh giáo dục phổ thông.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba lý thuyết chính: (1) Phương pháp tiếp cận thể loại (genre-based approach) theo trường phái Ngôn ngữ học chức năng hệ thống (Systemic Functional Linguistics - SFL), nhấn mạnh mối quan hệ giữa thể loại văn bản và bối cảnh xã hội; (2) Lý thuyết về tái cấu trúc (reconstruction) và tái diễn đạt (reformulation) trong giảng dạy viết, phân biệt giữa phương pháp tập trung vào hình thức (focus on forms) và tập trung vào ngữ cảnh (focus on form); (3) Phân biệt giữa giảng dạy ngôn ngữ ngầm (implicit instruction) và giảng dạy ngôn ngữ rõ ràng (explicit instruction), trong đó tái diễn đạt thường gắn với giảng dạy ngầm, còn tái cấu trúc liên quan đến giảng dạy rõ ràng. Ba khái niệm chính được sử dụng gồm: thể loại (genre), tái cấu trúc (reconstruction), và tái diễn đạt (reformulation). Thể loại được hiểu là các kiểu văn bản có mục đích giao tiếp xã hội cụ thể, với cấu trúc và đặc điểm ngôn ngữ đặc thù. Tái cấu trúc là quá trình học sinh xây dựng lại câu văn dựa trên mẫu chuẩn, tập trung vào độ chính xác ngữ pháp. Tái diễn đạt là quá trình học sinh chỉnh sửa bài viết dựa trên bản mẫu được hiệu chỉnh, tập trung cả về độ chính xác và sự lưu loát.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thực nghiệm với một nhóm học sinh trung học phổ thông chuyên Anh tại Trường Nguyễn Quang Diêu, Cao Lãnh, Đồng Tháp. Cỡ mẫu gồm học sinh được phân loại thành ba nhóm trình độ: cao, trung bình và thấp, dựa trên kết quả bài kiểm tra trình độ Oxford Placement Test (OPT). Phương pháp chọn mẫu thuận tiện (convenient sampling) được áp dụng. Nghiên cứu gồm hai giai đoạn: Giai đoạn 1 (control time) áp dụng nhiệm vụ tái cấu trúc (reconstruction tasks), Giai đoạn 2 (experimental time) áp dụng nhiệm vụ tái diễn đạt (reformulation tasks). Dữ liệu thu thập bao gồm điểm số bài kiểm tra viết trước và sau mỗi giai đoạn, bảng hỏi khảo sát thái độ học sinh và phản hồi viết của học sinh. Phân tích dữ liệu định lượng sử dụng phần mềm SPSS với các phương pháp thống kê mô tả, phân tích tương quan Pearson và Spearman, kiểm định t-test để so sánh sự tiến bộ giữa các nhóm. Dữ liệu định tính được phân tích nội dung nhằm làm rõ cảm nhận, sự tự tin và khó khăn của học sinh khi thực hiện các nhiệm vụ viết. Thời gian nghiên cứu kéo dài 10 tuần, đảm bảo đủ thời gian để quan sát sự thay đổi trong năng lực viết của học sinh.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả của nhiệm vụ tái diễn đạt vượt trội hơn tái cấu trúc: Học sinh đạt mức tăng trung bình 15% điểm số bài viết sau giai đoạn áp dụng nhiệm vụ tái diễn đạt, so với mức tăng 8% trong giai đoạn tái cấu trúc. Nhóm trình độ cao có sự tiến bộ rõ rệt nhất với mức tăng 20% trong giai đoạn tái diễn đạt.

  2. Mối tương quan tích cực giữa trình độ ngữ pháp và năng lực viết: Hệ số tương quan Pearson giữa điểm kiểm tra trình độ ngữ pháp và điểm viết đạt 0.68 (p < 0.01), cho thấy kiến thức ngữ pháp tốt hỗ trợ đáng kể cho kỹ năng viết.

  3. Thái độ tích cực của học sinh đối với nhiệm vụ tái diễn đạt: 75% học sinh cho biết họ cảm thấy tự tin hơn và ít lo lắng hơn khi thực hiện nhiệm vụ tái diễn đạt so với tái cấu trúc. Tuy nhiên, khoảng 20% học sinh trình độ thấp vẫn gặp khó khăn trong việc nhận biết và áp dụng các điểm ngữ pháp trong nhiệm vụ này.

  4. Khó khăn trong việc phát triển ý tưởng và tổ chức bài viết: Mặc dù có tiến bộ về mặt ngôn ngữ, nhiều học sinh vẫn gặp khó khăn trong việc phát triển ý tưởng và tổ chức bài viết mạch lạc, đặc biệt trong nhóm trình độ thấp và trung bình.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy nhiệm vụ tái diễn đạt, với đặc điểm là quá trình viết lại dựa trên bản mẫu hiệu chỉnh, giúp học sinh nhận thức sâu sắc hơn về cấu trúc và ngôn ngữ của thể loại luận nghị luận, từ đó cải thiện kỹ năng viết toàn diện hơn so với nhiệm vụ tái cấu trúc chỉ tập trung vào sửa lỗi ngữ pháp. Sự khác biệt này phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy việc kết hợp giữa nhận thức ngữ pháp và ý nghĩa trong quá trình viết giúp nâng cao hiệu quả học tập. Mối tương quan tích cực giữa trình độ ngữ pháp và năng lực viết cũng khẳng định vai trò nền tảng của kiến thức ngôn ngữ trong việc phát triển kỹ năng viết. Thái độ tích cực của học sinh đối với nhiệm vụ tái diễn đạt phản ánh sự phù hợp của phương pháp này trong việc giảm bớt áp lực và tăng động lực học tập. Tuy nhiên, khó khăn trong phát triển ý tưởng và tổ chức bài viết cho thấy cần có sự hỗ trợ thêm về kỹ năng tư duy phản biện và cấu trúc luận văn, đặc biệt với học sinh trình độ thấp. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh điểm số trung bình giữa hai giai đoạn và bảng thống kê tỷ lệ học sinh tự tin, lo lắng theo từng nhiệm vụ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Áp dụng rộng rãi nhiệm vụ tái diễn đạt trong giảng dạy viết: Các giáo viên nên tích hợp nhiệm vụ tái diễn đạt vào chương trình giảng dạy viết luận nghị luận nhằm nâng cao hiệu quả học tập, đặc biệt trong giai đoạn luyện tập và hoàn thiện bài viết. Thời gian thực hiện: ngay trong năm học tiếp theo.

  2. Tăng cường đào tạo kiến thức ngữ pháp nền tảng: Tổ chức các lớp học bổ trợ ngữ pháp cho học sinh trình độ thấp và trung bình để hỗ trợ phát triển kỹ năng viết, tập trung vào các cấu trúc ngữ pháp thường gặp trong thể loại luận nghị luận. Chủ thể thực hiện: nhà trường phối hợp giáo viên ngữ pháp, thời gian 1 học kỳ.

  3. Phát triển kỹ năng tư duy phản biện và tổ chức bài viết: Thiết kế các hoạt động nhóm, thảo luận và hướng dẫn cụ thể về cách phát triển ý tưởng, lập dàn ý và tổ chức bài viết mạch lạc. Chủ thể thực hiện: giáo viên bộ môn, thời gian liên tục trong năm học.

  4. Khuyến khích phản hồi và tự đánh giá: Tạo điều kiện cho học sinh trao đổi bài viết, nhận xét lẫn nhau và tự đánh giá để nâng cao nhận thức về điểm mạnh, điểm yếu của bản thân trong viết luận. Thời gian thực hiện: xuyên suốt quá trình học.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh trung học phổ thông: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và phương pháp thực tiễn để cải tiến giảng dạy kỹ năng viết, đặc biệt là viết luận nghị luận theo thể loại.

  2. Nhà quản lý giáo dục và thiết kế chương trình: Thông tin về hiệu quả của các nhiệm vụ viết giúp điều chỉnh chương trình học và tài liệu giảng dạy phù hợp với năng lực và nhu cầu học sinh.

  3. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành Ngôn ngữ Anh, TESOL: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu thực nghiệm và ứng dụng lý thuyết thể loại trong giảng dạy viết.

  4. Học sinh trung học phổ thông chuyên Anh: Thông qua kết quả và khuyến nghị, học sinh có thể hiểu rõ hơn về các phương pháp học viết hiệu quả, từ đó nâng cao kỹ năng và sự tự tin khi viết luận.

Câu hỏi thường gặp

  1. Nhiệm vụ tái diễn đạt và tái cấu trúc khác nhau như thế nào?
    Tái diễn đạt là quá trình học sinh chỉnh sửa bài viết dựa trên bản mẫu hiệu chỉnh, tập trung cả về độ chính xác và lưu loát; tái cấu trúc là việc xây dựng lại câu dựa trên mẫu chuẩn, chủ yếu tập trung vào ngữ pháp.

  2. Tại sao trình độ ngữ pháp lại quan trọng đối với kỹ năng viết?
    Kiến thức ngữ pháp giúp học sinh sử dụng cấu trúc câu chính xác, từ đó bài viết trở nên rõ ràng, mạch lạc và dễ hiểu hơn, góp phần nâng cao điểm số và hiệu quả giao tiếp.

  3. Làm thế nào để giảm bớt lo lắng khi học sinh thực hiện nhiệm vụ viết?
    Áp dụng nhiệm vụ tái diễn đạt giúp học sinh nhận được phản hồi tích cực và có cơ hội sửa chữa, từ đó tăng sự tự tin và giảm áp lực khi viết.

  4. Có nên áp dụng cả hai nhiệm vụ tái cấu trúc và tái diễn đạt trong giảng dạy không?
    Có thể kết hợp cả hai để tận dụng ưu điểm của từng nhiệm vụ, giúp học sinh vừa nâng cao độ chính xác ngữ pháp, vừa phát triển kỹ năng viết toàn diện.

  5. Nhiệm vụ viết theo thể loại có phù hợp với học sinh trình độ thấp không?
    Phương pháp này cần được điều chỉnh phù hợp, kết hợp với hỗ trợ ngữ pháp và kỹ năng tư duy để giúp học sinh trình độ thấp tiếp cận hiệu quả hơn.

Kết luận

  • Nhiệm vụ tái diễn đạt có tác động tích cực hơn so với tái cấu trúc trong việc nâng cao kỹ năng viết luận nghị luận của học sinh EFL.
  • Trình độ ngữ pháp có mối tương quan chặt chẽ với năng lực viết, đóng vai trò nền tảng quan trọng.
  • Học sinh thể hiện thái độ tích cực, tăng sự tự tin và giảm lo lắng khi thực hiện nhiệm vụ tái diễn đạt.
  • Cần bổ sung các hoạt động phát triển kỹ năng tư duy phản biện và tổ chức bài viết để hỗ trợ học sinh toàn diện hơn.
  • Đề xuất áp dụng các nhiệm vụ viết này trong chương trình giảng dạy, đồng thời tăng cường đào tạo ngữ pháp và kỹ năng viết cho học sinh.

Các bước tiếp theo: Triển khai áp dụng nhiệm vụ tái diễn đạt trong giảng dạy thực tế, tổ chức đào tạo giáo viên, đồng thời tiến hành nghiên cứu mở rộng để đánh giá hiệu quả lâu dài.

Kêu gọi hành động: Các nhà giáo dục và quản lý cần quan tâm và đầu tư phát triển phương pháp giảng dạy viết theo thể loại kết hợp với các nhiệm vụ tái diễn đạt và tái cấu trúc nhằm nâng cao chất lượng dạy học tiếng Anh tại các trường phổ thông.