Luận Văn Thạc Sĩ: Sự Mở Rộng Của NATO Nhìn Từ Góc Độ Địa Chính Trị

• Tác giả: Hà Hải Bình
• Người hướng dẫn: TSKH. Lương Văn Kế
• Trường học: Trường Đại Học Khoa Học Xã Hội Và Nhân Văn
• Chuyên ngành: Quan Hệ Quốc Tế
• Đề tài: Sự Mở Rộng Của NATO Nhìn Từ Góc Độ Địa Chính Trị
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2008
• Địa điểm: Hà Nội

Mục lục chi tiết

• 1. CHƯƠNG 1: Mét sè c¬ së lý luËn ®Þa chÝnh trÞ cña quan hÖ quèc tÕ
• 1.1. Sự ra đời của địa chính trị
• 1.2. Sự khởi đầu của địa chính trị (địa chính trị cổ điển)
• 1.3. Địa chính trị hiện đại (từ 1945)
• 1.4. Những trường phái lý thuyết địa chính trị chủ chốt
• 1.4.1. Trường phái địa chính trị của Anh – Lý thuyết khu trung tâm của Mackinder (Heartland)
• 1.4.2. Trường phái địa chính trị Đức
• 1.4.3. Trường phái địa chính trị của Mỹ. Đạo luật địa chính trị bá quyền của Mỹ. §¹o luËt ®Þa chÝnh trÞ cña George Kennan. Những thay đổi trong những đạo luật kiềm chế
• 2. CHƯƠNG 2: Kh¸i qu¸t vÒ nato Vµ QU¸ TR×NH Më RéNG
• 2.1. Bèi c¶nh ra ®êi cña NATO
• 2.2. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña NATO trong thêi kú ChiÕn tranh l¹nh
• 2.2.1. Sù ra ®êi cña NATO
• 2.2.2. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña NATO trong ChiÕn tranh l¹nh
• 2.2.3. NhËn xÐt tãm t¾t vÒ khèi NATO thêi kú ChiÕn tranh l¹nh
• 2.3. Nh÷ng c¬ së dÉn ®Õn chiÕn l-îc më réng cña NATO sau khi Liªn X« vµ §«ng ¢u sôp ®æ
• 2.3.1. Nh©n tè bªn ngoµi
• 2.3.2. Nh©n tè bªn trong NATO
• 2.3.3. Néi dung chiÕn l-îc më réng cña NATO
• 2.3.4. DiÔn biÕn cña qu¸ tr×nh më réng cña NATO tõ sau 1990
• 3. CHƯƠNG 3: T¸c ®éng ®Þa chÝnh trÞ cña viÖc NATO më réng vµ triÓn väng
• 3.1. T¸c ®éng ®Õn côc diÖn chÝnh trÞ thÕ giíi nãi chung
• 3.2. T¸c ®éng ®Õn vÞ thÕ ®Þa chÝnh trÞ cña Liªn Bang Nga
• 3.3. T¸c ®éng ®Õn ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña Liªn bang Nga
• 3.4. §iÒu chØnh trong bè trÝ qu©n sù cña n-íc Nga
• 3.5. T¸c ®éng ®Õn vÞ thÕ n-íc lín cña Nga
• 3.6. TriÓn väng më réng kh«ng gian NATO ®èi víi c¸c khu vùc trªn thÕ giíi
• 3.7. Kh¶ n¨ng NATO më réng vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô th«ng qua cam kÕt, dÝnh lÝu vµ can thiÖp
• 3.8. Kh¶ n¨ng NATO ngõng më réng
• Danh mục tài liệu tham khảo
• Phô lôc 1: HiÖp -íc B¾c §¹i T©y D-¬ng NATO
• Phô lôc 2: B¶n §å c¸c n-íc thµnh viªn NATO
• Phô lôc 3: B¶n ®å c¸c n¨m më réng cña NATO
• Phô lôc 4: C¸c c¨n cø chØ huy NATO t¹i ch©u ¢u
• Phô lôc 5: B¶n ®å vÞ chÝ chiÕn l-îc cña c¸c n-íc xin gia nhËp NATO 2008
• Phô lôc 6: C¬ CÊu Tæ Chøc NATO
• BẢNG CHÚ THÍCH VIẾT TẮT
• Lời mở đầu

Tóm tắt

I. NATO Là Gì Tổng Quan Về Sự Mở Rộng NATO 50 60 ký tự

Trong lịch sử quan hệ quốc tế, chưa có liên minh quân sự nào tồn tại lâu đời, thành công và hùng mạnh như khối Bắc Đại Tây Dương (NATO). Ra đời trong bối cảnh đối đầu giữa hai cực Xô-Mỹ, NATO có sứ mệnh tập hợp lực lượng các nước Tây Âu vào quỹ đạo của Mỹ nhằm mục tiêu ngăn chặn các nguy cơ đe dọa của chủ nghĩa cộng sản và khối các nước xã hội chủ nghĩa (XHCN) do Liên Xô đứng đầu, phục vụ cho chiến lược toàn cầu của Mỹ. Chính sự ra đời của NATO 4/4/1949 đã dẫn tới sự thành lập khối Vácsava năm 1955 của phe XHCN để lập thế đối trọng với NATO. Tổ chức hoạt động dựa trên các nguyên tắc của lý thuyết về sự cân bằng lực lượng, NATO là một trong những nhân tố dẫn đến tình hình căng thẳng và cuộc chạy đua vũ trang gây gắt giữa hai phe, đặc biệt là ở Châu Âu. Chiến tranh lạnh kết thúc với sự sụp đổ của chế độ XHCN ở Liên Xô và các nước Đông Âu và đặc biệt là sự giải thể của khối quân sự Vácsava - đối thủ chính của NATO đã làm mất đi lý do tồn tại chính của NATO. Tuy nhiên, NATO không những không bị giải thể như dự đoán mà còn tiếp tục được duy trì, thậm chí còn được củng cố và mở rộng sang không gian hậu Xô Viết, áp sát biên giới nước Nga. Mục tiêu lâu dài có thể sẽ mở rộng sang châu Á nhằm ngăn chặn các quốc gia đang nổi như Trung Quốc, Ấn Độ khống chế khu vực này. Lý do gì khiến NATO mở rộng sau chiến tranh lạnh? Lý do gì khiến sự phát triển hùng mạnh của NATO trên phạm vi toàn thế giới? Việc mở rộng của NATO có tác động nhiều đến các chủ thể. Nước Nga – một thực thể kế thừa phần lớn Liên Xô cũ sẽ bị tác động như thế nào?. Các quốc gia trong khu vực Trung tâm của Lục địa Âu - Á đã điều chỉnh sách đối ngoại như thế nào? Đây là những vấn đề quốc tế mang tính thời sự, thu hút sự quan tâm sâu sắc và có tầm quan trọng trong việc nghiên cứu quan hệ quốc tế thời kỳ sau chiến tranh lạnh. Vấn đề mở rộng NATO là một vấn đề đã được nhiều học giả, chuyên gia quan tâm nghiên cứu. Vấn đề này luôn mang tính thời sự và bao hàm mối quan hệ rộng, phức tạp giữa nhiều chủ thể, mà trước hết là mối quan hệ giữa các nước lớn Mỹ, Nga, khối Tây Âu và Trung Quốc Ấn Độ. Hầu hết các nghiên cứu đều là các tác giả nước ngoài hoặc dịch sang tiếng Việt, trong đó có nhiều vấn đề cần phải xem xét, đánh giá một cách khách quan và không phiến diện.

1.1. Lịch Sử Hình Thành Liên Minh Quân Sự NATO

Trong lịch sử quan hệ quốc tế, chưa có một liên minh quân sự nào tồn tại lâu đời, thành công và hùng mạnh như NATO. Ra đời trong bối cảnh đối đầu giữa hai cực Xô-Mỹ, NATO có sứ mệnh tập hợp lực lượng các nước Tây Âu vào quỹ đạo của Mỹ nhằm mục tiêu ngăn chặn các nguy cơ đe dọa của chủ nghĩa cộng sản và khối các nước XHCN do Liên Xô đứng đầu, phục vụ cho chiến lược toàn cầu của Mỹ. Tổ chức hoạt động dựa trên các nguyên tắc của lý thuyết về sự cân bằng lực lượng. Chiến tranh lạnh kết thúc với sự sụp đổ của chế độ XHCN ở Liên Xô và các nước Đông Âu và đặc biệt là sự giải thể của khối quân sự Vác-sa-va. Tuy nhiên, NATO không những không bị giải thể như dự đoán mà còn tiếp tục được duy trì, thậm chí còn được củng cố và mở rộng sang không gian hậu Xô Viết, áp sát biên giới nước Nga. Mục tiêu lâu dài có thể sẽ mở rộng sang châu Á nhằm ngăn chặn các quốc gia đang nổi như Trung Quốc, Ấn Độ khống chế khu vực này.

1.2. Mục Tiêu Cốt Lõi Của NATO Trong Giai Đoạn Hiện Nay

Mục tiêu của luận văn là làm rõ những nét khái quát nhất về NATO trước chiến tranh và việc mở rộng của NATO trong và sau Chiến tranh lạnh, những tác động địa chính trị đối với châu Âu nói chung và đối với Liên Bang Nga nói riêng. Dự báo tình hình, đối tượng nhắm tới tiếp theo của khối này. Luận văn này bao gồm những thông tin, kiến thức cơ bản trong phạm vi giới hạn đã được xác định. NATO là một liên minh quân sự có nhiều chủ thể tham gia, trong đó có nhiều nước lớn và nhiều vấn đề liên quan. Sau chiến tranh lạnh kết thúc, NATO đã tiến hành hai đợt mở rộng sang phía Đông. Việc NATO mở rộng là một sự kiện chính trị lớn liên quan đến nhiều đối tượng, có nhiều ảnh hưởng sâu sắc đến quan hệ quốc tế.

II. Ảnh Hưởng Địa Chính Trị Của Mở Rộng NATO 50 60 ký tự

Vấn đề bổ ích đối với địa chính trị là mối quan hệ giữa hai khái niệm trong chính trị và trong cấu trúc không gian của chúng. Trong phân tích hệ thống thế giới, địa chính trị nói về sự kình địch (hiện nay là Đông đối lập với Tây) trong vùng cốt lõi để cho chủ nghĩa đế quốc thống trị vùng ngoại vi (hiện nay là Bắc thông trị Nam). Địa chính trị kể từ sau khi Liên bang Xô Viết xụp đổ đến này được thực hiện dưới hình thức sau: Thứ nhất, và có lẽ hấp dẫn nhất là địa chính trị đã trở thành một từ ngữ phổ thông dối với việc mô tả những kình địch toàn cầu trong chính trị thế giới. Hepples (1986) truy nguyên việc dùng gần đây từ ngữ này với những điều nhắc nhở đến “địa chính trị” được trích dẫn rộng rãi trong những hồi ký của nguyên Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ Henry Kissinger. Từ sự bàn luận của thông tin đại chúng đến những tư tưởng của Kissinger, từ ngữ đã nhập lại vào ngôn ngữ phổ biến để đến ngày nay không còn là điều bất bình thường khi gặp phải sự đề cập đến địa chính trị trong bất cứ một bài báo nghiêm túc nào về những vấn đề chính trị thế giới. Trong việc sử dụng này, địa chính trị hình như là một câu viết tốc ký được dùng để chỉ ra một quá trình chung điều khiển sự kình địch toàn cầu sản sinh ra một sự cân bằng quyền lực hay một tình trạng cân bằng trong những công việc của thế giới.

2.1. Tác Động Đến An Ninh Châu Âu Sau Mở Rộng NATO

Ảnh hưởng của việc mở rộng NATO đến an ninh châu Âu là một chủ đề được tranh luận gay gắt. Một số người cho rằng việc mở rộng đã củng cố an ninh bằng cách tăng cường sự hợp tác quân sự và chính trị giữa các quốc gia thành viên. Việc mở rộng cũng có thể ngăn chặn các hành động xâm lược tiềm tàng bằng cách tạo ra một rào cản quân sự mạnh mẽ hơn. Tuy nhiên, những người khác lại cho rằng việc mở rộng đã làm suy yếu an ninh châu Âu bằng cách làm gia tăng căng thẳng với Nga. Nga coi việc mở rộng NATO là một mối đe dọa đối với an ninh quốc gia của mình, và đã có những phản ứng mạnh mẽ đối với việc mở rộng, bao gồm cả việc tăng cường hiện diện quân sự ở biên giới phía tây của mình.

2.2. Quan Điểm Của Nga Về Sự Mở Rộng NATO

Nga coi việc mở rộng NATO là một mối đe dọa đối với an ninh quốc gia của mình. Nga cho rằng việc mở rộng NATO là một nỗ lực nhằm bao vây và cô lập Nga, và rằng nó vi phạm các thỏa thuận đã đạt được giữa Nga và phương Tây sau khi kết thúc Chiến tranh Lạnh. Nga cũng lo ngại rằng việc mở rộng NATO sẽ dẫn đến sự gia tăng ảnh hưởng của Mỹ ở châu Âu, và rằng điều này sẽ làm suy yếu vị thế của Nga trong khu vực. Chính sách đối ngoại của Nga đã được điều chỉnh để đối phó với việc mở rộng NATO.

III. Phân Tích Chiến Lược Mở Rộng NATO Sau Chiến Tranh Lạnh 50 60

Trong chương này đi sâu vào phân tích những cơ sở dẫn đến NATO thực hiện chiến lược mở rộng sang phía Đông thời kỳ sau chiến tranh lạnh, những mục tiêu chung mở rộng của NATO cũng như các nước thành viên và nội dung của chiến lược này. Chương này cũng trình bày quá trình mở rộng của NATO qua hai lần mở rộng và đưa ra những đánh giá về NATO mở rộng dưới góc độ địa chính trị, những dự báo khả năng NATO tiếp tục mở rộng ra các khu vực khác. Theo đó mục đích của chương này tập trung vào nêu khái quát bối cảnh tình hình thế giới và khu vực châu Âu, lý do ra đời và quá trình phát triển của NATO trong thời kỳ chiến tranh lạnh. Một vài nhận xét, đánh giá về NATO thời kỳ này giúp cho việc nhìn nhận bản chất khối NATO được tổng quát hơn.

3.1. Động Cơ Mở Rộng NATO Nhìn Từ Góc Độ Địa Chính Trị

Động cơ mở rộng NATO sau Chiến tranh Lạnh không chỉ đơn thuần là vấn đề an ninh mà còn liên quan đến địa chính trị. Việc mở rộng giúp NATO gia tăng ảnh hưởng ở Đông Âu, một khu vực có vị trí chiến lược quan trọng. Nó cũng giúp NATO tiếp cận các nguồn tài nguyên và thị trường mới. Tuy nhiên, động cơ này cũng gây ra căng thẳng với Nga, quốc gia coi khu vực này là vùng ảnh hưởng truyền thống của mình.

3.2. Nội Dung Cốt Lõi Của Chiến Lược Mở Rộng NATO

Nội dung cơ bản của chiến lược mở rộng bao gồm các tiêu chí mà các quốc gia ứng cử viên phải đáp ứng, chẳng hạn như cam kết dân chủ, thị trường tự do, và tuân thủ các tiêu chuẩn quân sự của NATO. Chiến lược cũng bao gồm các biện pháp để đảm bảo rằng việc mở rộng không gây ra bất ổn trong khu vực, và rằng các quốc gia mới gia nhập có thể đóng góp vào an ninh chung của liên minh.

IV. Tác Động Mở Rộng NATO Với Địa Chiến Lược Liên Bang Nga 50 60

NATO mở rộng là vấn đề quốc tế lớn và tác động tới nhiều chủ thể khác nhau. Tuy nhiên, chương này chỉ tập trung vào phân tích những tác động của việc NATO mở rộng đến địa chiến lược, điều chỉnh chiến lược ngoại giao, quân sự và các mối quan hệ quốc tế của Liên bang Nga đối với các nước trong khu vực ảnh hưởng. Theo đó sẽ phân tích những đặc điểm chính về lịch sử của Địa chính trị và vận dụng vào cách tiếp cận các đối tượng chính trong quan hệ quốc tế.

4.1. Điều Chỉnh Chính Sách Đối Ngoại Của Nga Với NATO

Do lo ngại về sự mở rộng về phía Đông, chính sách đối ngoại của Nga đã tập trung vào việc ngăn chặn NATO tiếp tục mở rộng và giảm thiểu ảnh hưởng của liên minh ở các nước láng giềng của Nga. Nga đã sử dụng nhiều công cụ khác nhau để đạt được mục tiêu này, bao gồm ngoại giao, quân sự và kinh tế.

4.2. Điều Chỉnh Bố Trí Quân Sự Của Nga Để Đối Phó NATO

Để đối phó với việc NATO mở rộng, Nga đã tăng cường hiện diện quân sự ở biên giới phía tây của mình. Nga cũng đã hiện đại hóa quân đội và phát triển các vũ khí mới. Ngoài ra, Nga đã tăng cường hợp tác quân sự với các nước láng giềng để tạo ra một đối trọng với NATO.

V. Triển Vọng Mở Rộng NATO và Ổn Định Khu Vực Đông Âu 50 60

Đứng từ phương diện Địa chính trị nêu ra những nhận định về xu hướng mở rộng của NATO trong tương lai sẽ ảnh hưởng như thế nào đối với tình hình an ninh, chính trị thế giới. Những tác động của việc mở rộng này đối với chính sách đối ngoại của Việt Nam trong thời đại ngày nay. Việc NATO mở rộng là một sự kiện chính trị lớn liên quan đến nhiều đối tượng, có nhiều ảnh hưởng sâu sắc đến quan hệ quốc tế. Vì đây là một vấn đề lớn có nhiều nội dung để nghiên cứu, do đó trong giới hạn phạm vi của hệ đào tạo Thạc sĩ. Luận văn này chỉ tập trung vào nghiên cứu quá trình mở rộng của NATO từ sau Chiến tranh Lạnh và những tác động địa chính trị đối với nước Nga và các chủ thể khác, đưa ra những dự báo về quá trình tồn tại và phát triển của khối này trong tương lai, và chỉ ra đối tượng của NATO trong tương lai gần. Do vậy, luận văn chỉ góp một phần nhỏ làm cơ sở cho việc tiếp cận theo dõi và nghiên cứu sâu hơn về NATO

5.1. Khả Năng NATO Mở Rộng Về Chức Năng và Nhiệm Vụ

Ngoài việc mở rộng về mặt địa lý, NATO cũng có thể mở rộng về chức năng và nhiệm vụ. Ví dụ, NATO có thể tăng cường vai trò của mình trong các lĩnh vực như an ninh mạng, chống khủng bố, và giải quyết các vấn đề biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, việc mở rộng về chức năng và nhiệm vụ có thể gây ra tranh cãi và khó khăn trong việc đạt được sự đồng thuận giữa các nước thành viên.

5.2. Dự Báo Về Tương Lai Của NATO Trong Bối Cảnh Hiện Nay

Tương lai của NATO phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm mối quan hệ giữa Nga và phương Tây, sự phát triển của các mối đe dọa an ninh mới, và sự sẵn sàng của các nước thành viên để đóng góp vào an ninh chung của liên minh. Một số người cho rằng NATO sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì an ninh châu Âu, trong khi những người khác lại cho rằng NATO đang suy yếu và có thể sẽ không còn tồn tại trong tương lai.

VI. Tổng Kết Sự Mở Rộng NATO Ảnh Hưởng Thế Giới 50 60

Việc NATO mở rộng là một chủ đề phức tạp và gây tranh cãi, với nhiều quan điểm khác nhau về tác động của nó. Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng việc mở rộng NATO đã thay đổi cục diện địa chính trị thế giới, và sẽ tiếp tục có những ảnh hưởng sâu sắc đến quan hệ quốc tế trong tương lai. Điều quan trọng là phải hiểu rõ những động cơ, tác động và triển vọng của việc mở rộng NATO để có thể đưa ra những đánh giá khách quan và xây dựng những chính sách phù hợp.

6.1. Bài Học Kinh Nghiệm Từ Quá Trình Mở Rộng NATO

Quá trình mở rộng NATO đã mang lại nhiều bài học kinh nghiệm quý giá về quản lý quan hệ quốc tế, xây dựng liên minh, và giải quyết xung đột. Những bài học này có thể được áp dụng để giải quyết các vấn đề an ninh và chính trị khác trên thế giới.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Sự Mở Rộng NATO

Cần có thêm nhiều nghiên cứu về sự mở rộng NATO, đặc biệt là về tác động của nó đối với các nước không phải là thành viên, về vai trò của NATO trong các cuộc khủng hoảng quốc tế, và về khả năng NATO thích ứng với những thay đổi trong môi trường an ninh toàn cầu.