I. Rủi ro tự sát ở người Latino a Tổng quan Thực trạng đáng báo động
Tự sát vẫn là một trong mười nguyên nhân gây tử vong hàng đầu tại Hoa Kỳ. Năm 2015, hơn 40.000 người đã tự sát, tương đương với một người tự sát cứ sau 11,9 phút. Ở độ tuổi đại học (18-24), tự sát là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ hai, chỉ sau tai nạn. Tỷ lệ tự sát vẫn tương đối ổn định trong hơn một trăm năm, nhưng các lý thuyết về tự sát vẫn còn hạn chế. Phần lớn các vụ tự sát thành công ở Hoa Kỳ là do người Mỹ gốc Âu thực hiện. Điều này cho thấy sự thiếu sót trong việc hiểu rõ sự khác biệt về chủng tộc trong hành vi tự sát. Một nghịch lý tồn tại: các cộng đồng da màu thường có tỷ lệ tự sát thấp hơn so với người Mỹ gốc Âu, mặc dù họ phải đối mặt với nhiều khó khăn kinh tế, xã hội và tâm lý hơn. Nghiên cứu về tự sát thường bỏ qua các yếu tố văn hóa cụ thể, điều này gây khó khăn trong việc giải thích các kết quả không nhất quán giữa các nghiên cứu khác nhau. Cần có lý thuyết để hướng dẫn các nghiên cứu thực nghiệm và làm rõ các yếu tố nguy cơ tự sát ở các nhóm khác nhau.
1.1. Tỷ lệ tự sát ở người Latino a so với các nhóm khác
Nghiên cứu cho thấy tỷ lệ tự sát khác nhau giữa các nhóm chủng tộc. Người Latino/a có tỷ lệ tự sát thấp hơn so với người Mỹ gốc Âu, nhưng tỷ lệ cố gắng tự sát lại cao hơn, đặc biệt là ở thanh thiếu niên và thanh niên. Năm 2015, có 3.303 người Latino/a tự sát so với 39.796 người Mỹ gốc Âu. Tỷ lệ tự sát ở người Latino/a là 5,8/100.000 dân, thấp hơn so với 15,8/100.000 dân của người Mỹ gốc Âu (AAS, 2016). Tuy nhiên, tỷ lệ hình thành kế hoạch và cố gắng tự sát ở thanh thiếu niên Latino/a cao hơn so với người Mỹ gốc Âu và người Mỹ gốc Phi (CDC, 2014; Locke & Newcomb, 2005; Tortolero & Roberts, 2001).
1.2. Thiếu hụt nghiên cứu về tự sát ở người Latino a
Người Latino/a là nhóm thiểu số lớn nhất ở Hoa Kỳ trong hơn 15 năm. Năm 2016, họ chiếm 17,6% dân số Hoa Kỳ (US Census Bureau, 2016). Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu về tự sát vẫn thường xuyên nhắc đến sự thiếu hụt dữ liệu và nghiên cứu về hành vi tự sát ở nhóm này (Baca-Garcia, Perez-Rodriguez, Oquendo, Keyes, Hasin, et al., 2011; Zayas, Lester, Cabassa, & Fortuna, 2005). Điều này cho thấy sự cần thiết phải tập trung nhiều hơn vào việc nghiên cứu các yếu tố nguy cơ và bảo vệ liên quan đến tự sát ở người Latino/a.
II. Thuyết Liên Nhân Tâm Lý về Tự Sát IPTS Hạn chế
Thuyết Liên Nhân Tâm Lý về Tự Sát (IPTS) của Joiner (2005) là một lý thuyết được sử dụng rộng rãi để nghiên cứu tự sát. IPTS cho rằng người có ý định tự sát phải có mong muốn tự sát, và mô hình này xác định các yếu tố chính góp phần vào mong muốn đó. Các yếu tố này bao gồm cảm giác không thuộc về (thwarted belongingness) và gánh nặng cảm nhận (perceived burdensomeness). Nghiên cứu về IPTS thường sử dụng bộ câu hỏi Interpersonal Needs Questionnaire (INQ-15) để đo lường các yếu tố này. Tuy nhiên, cả lý thuyết IPTS và bộ câu hỏi INQ-15 đều chưa được xác nhận tính hiệu quả trên các mẫu người da màu. Thuyết IPTS cũng chưa xem xét đến ảnh hưởng của các yếu tố văn hóa đến hành vi tự sát.
2.1. Giải thích về Cảm giác không thuộc về và Gánh nặng cảm nhận
Cảm giác không thuộc về (thwarted belongingness) đại diện cho sự thiếu quan tâm, rút lui xã hội, bỏ bê, lạm dụng hoặc mất mát mà cá nhân cảm thấy (Joiner, 2005; Van Orden et al.). Van Orden et al. (2008a) tìm thấy mối liên hệ giữa yếu tố này với các kết quả sức khỏe thể chất và tinh thần tiêu cực, phản ứng căng thẳng sinh học và sự gia tăng cảm xúc tiêu cực. Gánh nặng cảm nhận (perceived burdensomeness) là niềm tin rằng người khác sẽ tốt hơn nếu không có mình. Nghiên cứu trước đây đã phát hiện ra xung đột gia đình, thất nghiệp và bệnh tật thể chất là những yếu tố dự báo mạnh mẽ về ý tưởng tự sát (Van Orden et al., 2010; Waern, Rubenowitz, Wilhelmson, 2003; Bastia & Kar, 2009).
2.2. IPTS và vấn đề ứng dụng trên các cộng đồng đa dạng
Nghiên cứu ban đầu hỗ trợ IPTS dựa trên các mẫu chủ yếu là người Mỹ gốc Âu (Van Orden et al., 2012). Các nghiên cứu khác đã tìm thấy bằng chứng hỗ trợ cho IPTS, nhưng không báo cáo hoặc xem xét sự đa dạng chủng tộc trong mẫu của họ. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người từ các nền tảng chủng tộc khác nhau có tỷ lệ tự sát khác nhau, và nói chung, các nền văn hóa da màu có tỷ lệ tự sát thấp hơn so với người Mỹ gốc Âu (AAS, 2016). Điều này dường như không phù hợp với các giả định chung của IPTS, vì những người da màu có thể thường xuyên trải qua cảm giác không thuộc về và nhận được những thông điệp rằng họ là gánh nặng cho xã hội.
III. Yếu tố văn hóa Latino a Ảnh hưởng đến nguy cơ tự sát
Các yếu tố văn hóa, như hội nhập văn hóa (acculturation), bản sắc văn hóa (cultural identity) và căng thẳng hội nhập văn hóa (acculturation stress), đóng vai trò quan trọng trong việc hiểu rõ nguy cơ tự sát ở người Latino/a. Khoảng 40% người Latino/a ở Hoa Kỳ là người nước ngoài (U. Census Bureau, 2016), vì vậy những yếu tố văn hóa này cần được xem xét (Del Pilar, 2009). Mức độ người Latino/a hòa nhập vào văn hóa bản địa và văn hóa chủ đạo có thể ảnh hưởng đến cảm giác thuộc về và gánh nặng của họ.
3.1. Hội nhập văn hóa và bản sắc văn hóa Latino a
Hội nhập văn hóa (acculturation) được định nghĩa là mức độ người ta kết hợp và điều chỉnh theo các chuẩn mực và giá trị của một nền văn hóa thống trị (Marin, Sabogal, Marin, Otero-Sabogal, & Perez-Stable, 1987). Bản sắc văn hóa (cultural identity), hay bản sắc văn hóa Latino, là mức độ mà người ta tuân thủ nền văn hóa bản địa của họ (Garcia & Lega, 1979; Rogler, Cortes, & Malgady, 1991). Mức độ người Latino/a hòa nhập vào văn hóa bản địa và văn hóa chủ đạo có thể ảnh hưởng đến không chỉ mức độ thuộc về mà họ cảm thấy, mà còn cả mức độ gánh nặng cảm nhận của họ đối với xã hội.
3.2. Căng thẳng hội nhập văn hóa và tác động tâm lý
Căng thẳng hội nhập văn hóa (acculturation stress) có thể phát sinh từ những khó khăn trong việc thích nghi với một nền văn hóa mới, bao gồm rào cản ngôn ngữ (language barriers), stress do phân biệt đối xử (discrimination stress) và những thách thức liên quan đến kinh nghiệm nhập cư (immigration experience). Những yếu tố này có thể góp phần làm tăng cảm giác cô lập, bất lực và gánh nặng cảm nhận, do đó làm tăng nguy cơ tự sát.
IV. Nghiên cứu về IPTS yếu tố văn hóa ở sinh viên Latino a
Nghiên cứu của Kelsey E. Engel (2018) đã kiểm tra và mở rộng IPTS bằng cách áp dụng các khái niệm về mong muốn tự sát (được đo bằng cảm giác không thuộc về và gánh nặng cảm nhận) vào sinh viên đại học người Mỹ gốc Latino/a. Nghiên cứu này xem xét cách IPTS có thể dự đoán hành vi tự sát trong quá khứ, hiện tại và tương lai của họ. Ngoài ra, nghiên cứu còn xem xét các yếu tố văn hóa Latino/a bằng cách kiểm tra tác động điều hòa của hội nhập văn hóa và bản sắc văn hóa, cũng như tác động trung gian tiềm năng của căng thẳng hội nhập văn hóa.
4.1. Phương pháp nghiên cứu và đối tượng tham gia
Nghiên cứu của Engel sử dụng mẫu gồm 147 sinh viên đại học người Mỹ gốc Latino/a. Các biến số IPTS (cảm giác không thuộc về và gánh nặng cảm nhận), các yếu tố văn hóa (hội nhập văn hóa, bản sắc văn hóa và căng thẳng hội nhập văn hóa) và nguy cơ tự sát đã được đo lường bằng các công cụ khảo sát tiêu chuẩn.
4.2. Kết quả nghiên cứu chính về IPTS và các yếu tố văn hóa
Kết quả nghiên cứu cho thấy IPTS, và đặc biệt là gánh nặng cảm nhận, có ích trong việc dự đoán nguy cơ tự sát ở sinh viên Latino/a. Tuy nhiên, hội nhập văn hóa, bản sắc văn hóa và căng thẳng hội nhập văn hóa không được tìm thấy là có tác động điều hòa hoặc trung gian đáng kể đến mối quan hệ của mô hình IPTS. Nghiên cứu này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tiếp tục xem xét vai trò của các yếu tố văn hóa liên quan trong bối cảnh cảm giác không thuộc về, gánh nặng cảm nhận và nguy cơ tự sát của sinh viên đại học người Mỹ gốc Latino/a.
V. Ứng dụng thực tiễn Giải pháp phòng ngừa tự sát Latino a
Nghiên cứu này có những ý nghĩa quan trọng đối với việc phòng ngừa tự sát ở người Latino/a (suicide prevention Latino). Các chuyên gia sức khỏe tâm thần (mental health) có thể sử dụng IPTS để xác định những cá nhân có nguy cơ tự sát cao, đặc biệt là những người cảm thấy là gánh nặng cho người khác. Các chương trình can thiệp nên tập trung vào việc giảm gánh nặng cảm nhận và tăng cường cảm giác thuộc về trong cộng đồng Latino.
5.1. Hỗ trợ tâm lý cho người Latino a Tạo cảm giác thuộc về
Việc cung cấp hỗ trợ tâm lý cho người Latino/a (mental health support Latino) một cách phù hợp với văn hóa là rất quan trọng. Điều này bao gồm việc sử dụng các dịch vụ song ngữ, giải quyết các rào cản ngôn ngữ (language barriers) và xây dựng lòng tin trong cộng đồng Latino/a. Việc tạo ra các không gian an toàn và hỗ trợ, nơi các cá nhân có thể chia sẻ những trải nghiệm của họ và kết nối với những người khác, có thể giúp giảm cảm giác không thuộc về (thwarted belongingness).
5.2. Giải quyết các yếu tố kinh tế và xã hội ảnh hưởng đến nguy cơ
Ngoài hỗ trợ tâm lý, việc giải quyết các yếu tố kinh tế và xã hội có thể góp phần vào nguy cơ tự sát, chẳng hạn như căng thẳng tài chính (financial strain) và bất bình đẳng về sức khỏe (health disparities), cũng rất quan trọng. Cung cấp nguồn lực và hỗ trợ để giúp các cá nhân vượt qua những thách thức này có thể giúp giảm gánh nặng cảm nhận và cải thiện sức khỏe tinh thần.
VI. Nghiên cứu tương lai Hướng đi và những câu hỏi còn bỏ ngỏ
Nghiên cứu trong tương lai nên tiếp tục khám phá vai trò của các yếu tố văn hóa trong bối cảnh cảm giác không thuộc về, gánh nặng cảm nhận và nguy cơ tự sát của sinh viên đại học người Mỹ gốc Latino/a. Điều quan trọng là phải phát triển các công cụ đo lường phù hợp với văn hóa để đánh giá chính xác các yếu tố này. Nghiên cứu cũng nên xem xét các yếu tố bảo vệ khác, chẳng hạn như hỗ trợ gia đình và cộng đồng, có thể giúp giảm nguy cơ tự sát ở người Latino/a.
6.1. Nghiên cứu định tính về kinh nghiệm sống của người Latino a
Nghiên cứu định tính có thể cung cấp những hiểu biết sâu sắc hơn về kinh nghiệm sống của người Latino/a liên quan đến cảm giác không thuộc về, gánh nặng cảm nhận và tự sát. Phỏng vấn, nhóm tập trung và các phương pháp định tính khác có thể giúp khám phá những sắc thái và phức tạp của những trải nghiệm này.
6.2. Phát triển các chương trình can thiệp phù hợp với văn hóa
Dựa trên kết quả nghiên cứu, các chương trình can thiệp phòng ngừa tự sát (suicide prevention) nên được phát triển và điều chỉnh để phù hợp với văn hóa Latino/a. Các chương trình này nên xem xét các giá trị văn hóa, niềm tin và thực hành cụ thể có thể ảnh hưởng đến nguy cơ tự sát và hiệu quả của các can thiệp.
