Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và phát triển kinh tế - xã hội, việc xây dựng văn hóa nhà trường tại các trường đại học đóng vai trò then chốt trong nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo. Trường Đại học Bình Dương, với hơn 24 năm phát triển, là một trong những cơ sở giáo dục đại học tư thục hàng đầu tại tỉnh Bình Dương, đào tạo đa ngành nghề và đa hệ với quy mô lớn. Nghiên cứu này tập trung vào quản lý xây dựng văn hóa nhà trường tại Trường Đại học Bình Dương trong năm học 2020-2021, nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý văn hóa nhà trường giai đoạn 2022-2026.

Mục tiêu nghiên cứu là hệ thống hóa cơ sở lý luận, khảo sát thực trạng và đề xuất các biện pháp quản lý xây dựng văn hóa nhà trường phù hợp với đặc thù của Trường Đại học Bình Dương. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các thành viên trong nhà trường như cán bộ quản lý, giảng viên, nhân viên, sinh viên và các bên liên quan. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, phát triển bền vững thương hiệu và bản sắc văn hóa của nhà trường, đồng thời đáp ứng yêu cầu đổi mới quản lý giáo dục đại học trong thời kỳ hội nhập.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính về văn hóa tổ chức và quản lý xây dựng văn hóa nhà trường:

  1. Mô hình cấu trúc ba tầng bậc của Edgar H. Schein (2004): Văn hóa nhà trường được phân thành ba cấp độ gồm yếu tố hữu hình (cơ sở vật chất, biểu trưng, nghi lễ), các giá trị được thể hiện (niềm tin, thái độ, cách ứng xử), và các giả thiết cơ bản (giá trị cốt lõi, niềm tin sâu sắc chi phối hành vi). Mô hình này giúp phân tích sâu sắc cấu trúc văn hóa nhà trường và vai trò của các giá trị tinh thần trong việc định hình hành vi của các thành viên.

  2. Lý thuyết quản lý xây dựng văn hóa nhà trường: Quản lý xây dựng văn hóa nhà trường là quá trình tác động có mục đích của chủ thể quản lý (hiệu trưởng, ban giám hiệu) đến khách thể quản lý (cán bộ, giảng viên, sinh viên) nhằm duy trì, phát triển các giá trị văn hóa vật chất và tinh thần phù hợp với mục tiêu giáo dục. Quá trình này bao gồm các chức năng lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá.

Các khái niệm chính bao gồm: văn hóa nhà trường, quản lý giáo dục, xây dựng văn hóa nhà trường, quản lý xây dựng văn hóa nhà trường, giá trị cốt lõi, quy tắc ứng xử và mối quan hệ trong nhà trường.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thu thập từ 300 phiếu khảo sát gồm 150 cán bộ quản lý, giảng viên, nhân viên và 150 sinh viên, học viên, cựu sinh viên, cùng các bên liên quan như doanh nghiệp và phụ huynh. Ngoài ra, phỏng vấn sâu 17 đối tượng gồm hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, cán bộ quản lý, giảng viên và sinh viên.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS phiên bản 20 để xử lý số liệu thống kê mô tả (điểm trung bình, độ lệch chuẩn, tần suất) và phân tích định tính từ phỏng vấn sâu. Phương pháp quan sát trực tiếp và nghiên cứu hồ sơ cũng được áp dụng để đánh giá thực trạng.

  • Timeline nghiên cứu: Thiết kế công cụ nghiên cứu từ tháng 12/2021 đến tháng 2/2022, triển khai khảo sát và thu thập dữ liệu trong cùng khoảng thời gian, phân tích và báo cáo kết quả trong năm 2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của xây dựng văn hóa nhà trường: Khoảng 85% cán bộ, giảng viên và 78% sinh viên tại Trường Đại học Bình Dương đánh giá cao vai trò của văn hóa nhà trường trong việc nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển bền vững nhà trường.

  2. Thực trạng xây dựng văn hóa nhà trường ở cấp độ bề mặt: 70% cán bộ và giảng viên cho rằng cơ sở vật chất, biểu trưng và nghi lễ truyền thống của trường được duy trì tốt, tuy nhiên chỉ có 60% sinh viên cảm nhận môi trường học tập và cảnh quan nhà trường đáp ứng tiêu chuẩn thân thiện và hiện đại.

  3. Quản lý xây dựng văn hóa gắn với sứ mạng, tầm nhìn và mục tiêu phát triển: 75% cán bộ quản lý đồng thuận rằng việc truyền thông và thực hiện các giá trị cốt lõi của nhà trường còn chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến sự thống nhất hành động của các thành viên.

  4. Xây dựng các quy tắc, chuẩn mực văn hóa và mối quan hệ trong nhà trường: 68% giảng viên và 65% sinh viên nhận thấy các quy tắc ứng xử chưa được phổ biến rộng rãi và thực thi nghiêm túc, dẫn đến một số mâu thuẫn trong giao tiếp và hợp tác nội bộ.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy Trường Đại học Bình Dương đã có những bước tiến trong xây dựng văn hóa nhà trường, đặc biệt là về cơ sở vật chất và biểu trưng truyền thống. Tuy nhiên, việc quản lý xây dựng văn hóa còn nhiều hạn chế, nhất là trong việc đồng bộ hóa tầm nhìn, sứ mạng và giá trị cốt lõi với thực tiễn hoạt động. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, mức độ nhận thức và thực thi văn hóa nhà trường tại đây tương đối cao nhưng vẫn cần cải thiện về mặt truyền thông và thực thi quy tắc ứng xử.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đồng thuận của các nhóm đối tượng về từng khía cạnh văn hóa, bảng phân tích điểm trung bình và độ lệch chuẩn về mức độ hài lòng với các yếu tố văn hóa nhà trường. Việc tăng cường các hoạt động truyền thông, đào tạo và giám sát sẽ giúp nâng cao hiệu quả quản lý xây dựng văn hóa nhà trường, góp phần phát triển bền vững Trường Đại học Bình Dương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường truyền thông và giáo dục về văn hóa nhà trường: Triển khai các chương trình tập huấn, hội thảo định kỳ cho cán bộ, giảng viên và sinh viên nhằm nâng cao nhận thức về tầm quan trọng và các giá trị cốt lõi của văn hóa nhà trường. Thời gian thực hiện: 2022-2023. Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu phối hợp Phòng Tổ chức cán bộ.

  2. Hoàn thiện và phổ biến bộ quy tắc ứng xử trong nhà trường: Xây dựng bộ quy tắc ứng xử chi tiết, phù hợp với đặc thù của trường, tổ chức các buổi tập huấn và giám sát việc thực hiện. Thời gian: 2022-2024. Chủ thể: Phòng Công tác sinh viên và Phòng Tổ chức cán bộ.

  3. Nâng cấp cơ sở vật chất và cảnh quan môi trường học tập: Đầu tư cải tạo, xây dựng các khu vực học tập, sinh hoạt thân thiện, hiện đại, đáp ứng tiêu chuẩn trường học xanh - sạch - đẹp. Thời gian: 2022-2026. Chủ thể: Ban Quản lý dự án và Phòng Quản trị thiết bị.

  4. Xây dựng hệ thống đánh giá và khen thưởng văn hóa nhà trường: Thiết lập các tiêu chí đánh giá hiệu quả xây dựng văn hóa, khen thưởng kịp thời các cá nhân, tập thể có đóng góp tích cực. Thời gian: 2023-2025. Chủ thể: Ban Giám hiệu và Công đoàn trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám hiệu và cán bộ quản lý các trường đại học: Nghiên cứu giúp hiểu rõ vai trò và phương pháp quản lý xây dựng văn hóa nhà trường, từ đó áp dụng hiệu quả trong quản lý và phát triển trường.

  2. Giảng viên và nhân viên trong các cơ sở giáo dục đại học: Tăng cường nhận thức về văn hóa nhà trường, nâng cao kỹ năng ứng xử và hợp tác trong môi trường giáo dục.

  3. Sinh viên và học viên các trường đại học: Hiểu rõ về văn hóa nhà trường, góp phần xây dựng môi trường học tập tích cực, thân thiện và phát triển bản thân toàn diện.

  4. Nhà nghiên cứu và chuyên gia quản lý giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để phát triển các nghiên cứu sâu hơn về văn hóa tổ chức trong giáo dục đại học tại Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Văn hóa nhà trường là gì và tại sao nó quan trọng?
    Văn hóa nhà trường là hệ thống các giá trị vật chất và tinh thần được chia sẻ trong nhà trường, ảnh hưởng đến hành vi và hiệu quả giáo dục. Nó quan trọng vì tạo môi trường học tập tích cực, nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển bền vững nhà trường.

  2. Ai là người chịu trách nhiệm chính trong quản lý xây dựng văn hóa nhà trường?
    Hiệu trưởng và ban giám hiệu là chủ thể quản lý chính, chịu trách nhiệm lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và đánh giá các hoạt động xây dựng văn hóa nhà trường.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến việc xây dựng văn hóa nhà trường?
    Bao gồm cơ sở vật chất, biểu trưng, nghi lễ truyền thống, tầm nhìn, sứ mạng, giá trị cốt lõi, quy tắc ứng xử và mối quan hệ giữa các thành viên trong nhà trường.

  4. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả quản lý xây dựng văn hóa nhà trường?
    Thông qua khảo sát nhận thức, mức độ thực hiện các quy tắc ứng xử, sự hài lòng của cán bộ, giảng viên, sinh viên và kết quả phát triển bền vững của nhà trường.

  5. Các biện pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lý xây dựng văn hóa nhà trường?
    Tăng cường truyền thông, hoàn thiện quy tắc ứng xử, nâng cấp cơ sở vật chất, xây dựng hệ thống đánh giá và khen thưởng, đồng thời phát huy vai trò của các bên liên quan trong nhà trường.

Kết luận

  • Văn hóa nhà trường tại Trường Đại học Bình Dương là yếu tố then chốt góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển bền vững.
  • Thực trạng quản lý xây dựng văn hóa nhà trường đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng còn tồn tại hạn chế về truyền thông và thực thi quy tắc ứng xử.
  • Nghiên cứu đề xuất các biện pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý xây dựng văn hóa nhà trường trong giai đoạn 2022-2026.
  • Việc triển khai các biện pháp này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa ban giám hiệu, cán bộ, giảng viên, sinh viên và các bên liên quan.
  • Kêu gọi các nhà quản lý giáo dục và các thành viên trong nhà trường cùng chung tay xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, sáng tạo và phát triển bền vững.