Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp 4.0, giáo dục đóng vai trò then chốt trong việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế tri thức. Tại Việt Nam, đặc biệt là các trường tiểu học huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh, việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực người học đang trở thành nhiệm vụ cấp thiết. Theo báo cáo năm học 2022-2023, huyện Yên Phong có 17 trường tiểu học với tổng số 17.072 học sinh và 747 cán bộ, giáo viên, trong đó 87,7% giáo viên có trình độ đại học và 0,8% có trình độ thạc sĩ. Tuy nhiên, thực trạng xây dựng kế hoạch bài dạy của giáo viên còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu đổi mới giáo dục.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý xây dựng kế hoạch bài dạy cho giáo viên tiểu học theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực người học, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng dạy học tại các trường tiểu học huyện Yên Phong. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các trường tiểu học trên địa bàn huyện trong năm học 2022-2023, với đối tượng khảo sát là cán bộ quản lý và giáo viên. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và giáo viên nâng cao năng lực xây dựng kế hoạch bài dạy, đồng thời góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và phương pháp dạy học phát triển phẩm chất, năng lực người học. Lý thuyết quản lý được hiểu là quá trình tổ chức, điều khiển các hoạt động nhằm đạt mục tiêu giáo dục cụ thể. Mô hình xây dựng kế hoạch bài dạy theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực người học bao gồm các khái niệm chính: kế hoạch bài dạy, phẩm chất người học, năng lực người học, phương pháp dạy học tích cực và đánh giá kết quả học tập.

Khái niệm kế hoạch bài dạy được định nghĩa là kịch bản lên lớp của giáo viên, bao gồm mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức và kiểm tra đánh giá nhằm phát triển phẩm chất và năng lực học sinh. Phương pháp dạy học tích cực nhấn mạnh việc tổ chức các hoạt động học tập giúp học sinh chủ động, sáng tạo và phát triển toàn diện. Ngoài ra, nghiên cứu còn vận dụng các nguyên tắc xây dựng kế hoạch bài dạy như tính khoa học, tính đồng bộ, tính khả thi và phù hợp với đặc điểm học sinh tiểu học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính bao gồm khảo sát thực trạng tại 17 trường tiểu học huyện Yên Phong trong năm học 2022-2023, với tổng số 89 cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn và 235 giáo viên tham gia khảo sát. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường và đối tượng nghiên cứu.

Phương pháp thu thập dữ liệu gồm quan sát, điều tra bằng phiếu hỏi, phỏng vấn sâu và lấy ý kiến chuyên gia. Dữ liệu thu thập được xử lý bằng phương pháp thống kê toán học, phân tích định lượng với các chỉ số trung bình, tỷ lệ phần trăm và kiểm định thống kê để đánh giá thực trạng và mối tương quan giữa các yếu tố. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 8/2022 đến tháng 6/2023, bao gồm các giai đoạn chuẩn bị, thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng nhận thức và xây dựng kế hoạch bài dạy: Khoảng 65% giáo viên và cán bộ quản lý nhận thức đúng về mục tiêu phát triển phẩm chất và năng lực người học trong kế hoạch bài dạy. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 52% giáo viên thường xuyên xây dựng kế hoạch bài dạy theo hướng này, còn lại chủ yếu thực hiện theo lối mòn, chưa đổi mới.

  2. Nội dung và phương pháp dạy học: 58% giáo viên lựa chọn nội dung và phương pháp dạy học phù hợp với đặc điểm học sinh tiểu học và yêu cầu phát triển năng lực. Tuy nhiên, 42% còn sử dụng phương pháp truyền thống, chưa tích cực áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, gây hạn chế trong phát triển phẩm chất và năng lực học sinh.

  3. Cơ sở vật chất và thiết bị hỗ trợ: Các trường tiểu học tại Yên Phong có 455 phòng học, trong đó 447 phòng kiên cố, nhưng chỉ đáp ứng khoảng 98% nhu cầu hiện tại. Phòng học bộ môn và thiết bị dạy học còn thiếu hụt nghiêm trọng, với nhu cầu bổ sung 48 phòng học bộ môn và hơn 53.000 m2 diện tích đất. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng xây dựng và thực hiện kế hoạch bài dạy.

  4. Quản lý và kiểm tra đánh giá: Chỉ có khoảng 60% cán bộ quản lý thực hiện kiểm tra, đánh giá kế hoạch bài dạy của giáo viên một cách thường xuyên và khoa học. Việc kiểm tra còn mang tính hình thức, chưa đi sâu vào chất lượng nội dung và phương pháp dạy học theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của thực trạng trên là do nhận thức của giáo viên và cán bộ quản lý về đổi mới phương pháp dạy học và xây dựng kế hoạch bài dạy còn hạn chế, chưa đồng bộ. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của nhiều địa phương khi chuyển đổi sang phương pháp dạy học tích cực. Việc thiếu hụt cơ sở vật chất và thiết bị dạy học cũng là rào cản lớn, làm giảm hiệu quả áp dụng các phương pháp mới.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ giáo viên xây dựng kế hoạch bài dạy theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực qua các năm học, hoặc bảng so sánh mức độ đáp ứng cơ sở vật chất giữa các trường. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh vai trò quan trọng của công tác bồi dưỡng chuyên môn, nâng cao nhận thức và tăng cường đầu tư cơ sở vật chất để nâng cao chất lượng quản lý xây dựng kế hoạch bài dạy.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn định kỳ về xây dựng kế hoạch bài dạy theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực người học, nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng cho giáo viên. Mục tiêu đạt 90% giáo viên được bồi dưỡng trong vòng 1 năm, do Phòng Giáo dục và các trường phối hợp thực hiện.

  2. Nâng cao hiệu quả chỉ đạo tổ chuyên môn: Hiệu trưởng cần chỉ đạo tổ trưởng chuyên môn tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học, hỗ trợ giáo viên xây dựng kế hoạch bài dạy phù hợp. Thực hiện thường xuyên hàng tháng, nhằm đảm bảo tính đồng bộ và khoa học trong quản lý.

  3. Tăng cường kiểm tra, đánh giá kế hoạch bài dạy: Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá kế hoạch bài dạy theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực, áp dụng kiểm tra định kỳ và đột xuất. Mục tiêu đạt 80% kế hoạch bài dạy được đánh giá đầy đủ trong năm học, do Ban giám hiệu và tổ chuyên môn thực hiện.

  4. Đầu tư cơ sở vật chất và thiết bị dạy học: Lập kế hoạch đầu tư bổ sung phòng học bộ môn, thiết bị dạy học hiện đại theo giai đoạn ngắn hạn (1-2 năm) và trung hạn (3-5 năm). Phối hợp với các cấp chính quyền và xã hội hóa để huy động nguồn lực, đảm bảo điều kiện vật chất phục vụ đổi mới giáo dục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp nâng cao năng lực quản lý xây dựng kế hoạch bài dạy, từ đó chỉ đạo hiệu quả hoạt động dạy học theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực người học.

  2. Giáo viên tiểu học: Cung cấp kiến thức và phương pháp xây dựng kế hoạch bài dạy đổi mới, giúp giáo viên nâng cao chất lượng giảng dạy và phát triển năng lực học sinh.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu về quản lý giáo dục, đổi mới phương pháp dạy học và phát triển năng lực người học trong bối cảnh hiện đại.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển giáo dục phù hợp với đặc điểm địa phương, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần xây dựng kế hoạch bài dạy theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực người học?
    Việc này giúp giáo viên thiết kế bài giảng phù hợp với nhu cầu phát triển toàn diện của học sinh, nâng cao hiệu quả dạy học và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý xây dựng kế hoạch bài dạy tại các trường tiểu học huyện Yên Phong là gì?
    Khó khăn gồm nhận thức chưa đồng bộ của giáo viên, thiếu hụt cơ sở vật chất, thiết bị dạy học và công tác kiểm tra, đánh giá chưa hiệu quả.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực xây dựng kế hoạch bài dạy cho giáo viên?
    Thông qua các khóa bồi dưỡng chuyên môn, sinh hoạt tổ chuyên môn theo nghiên cứu bài học và hỗ trợ thường xuyên từ ban giám hiệu.

  4. Cơ sở vật chất ảnh hưởng thế nào đến việc xây dựng kế hoạch bài dạy?
    Cơ sở vật chất đầy đủ, hiện đại tạo điều kiện cho giáo viên áp dụng phương pháp dạy học tích cực, tổ chức các hoạt động học tập phong phú, từ đó nâng cao chất lượng bài dạy.

  5. Các biện pháp quản lý nào được đề xuất để cải thiện thực trạng?
    Bao gồm tăng cường bồi dưỡng chuyên môn, nâng cao chỉ đạo tổ chuyên môn, kiểm tra đánh giá kế hoạch bài dạy và đầu tư cơ sở vật chất đồng bộ.

Kết luận

  • Quản lý xây dựng kế hoạch bài dạy theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực người học là yếu tố then chốt nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học huyện Yên Phong.
  • Thực trạng hiện nay còn nhiều hạn chế về nhận thức, phương pháp và cơ sở vật chất, ảnh hưởng đến hiệu quả dạy học.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các biện pháp quản lý cụ thể, có tính khả thi nhằm nâng cao năng lực xây dựng kế hoạch bài dạy cho giáo viên.
  • Việc triển khai các biện pháp cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý, nhà trường và giáo viên trong giai đoạn 1-3 năm tới.
  • Kêu gọi các nhà quản lý giáo dục và giáo viên tiểu học huyện Yên Phong áp dụng kết quả nghiên cứu để đổi mới phương pháp dạy học, góp phần phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực người học.