Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp từ năm 2019 đến 2022, việc chuyển đổi hình thức dạy học trực tiếp sang dạy học trực tuyến đã trở thành yêu cầu cấp thiết đối với các cơ sở giáo dục, đặc biệt là các trường tiểu học. Huyện Tứ Kỳ, tỉnh Hải Dương, với 25 trường tiểu học và hơn 350 giáo viên, đã phải đối mặt với nhiều thách thức trong việc nâng cao năng lực dạy học trực tuyến cho giáo viên tiểu học. Theo khảo sát, phần lớn giáo viên chưa được đào tạo bài bản về dạy học trực tuyến, dẫn đến hiệu quả giảng dạy và học tập còn hạn chế. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học trực tuyến cho giáo viên tiểu học tại huyện Tứ Kỳ, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học trong bối cảnh chuyển đổi số và dịch bệnh kéo dài. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2019-2022, khảo sát trực tiếp tại huyện Tứ Kỳ với sự tham gia của hiệu trưởng, phó hiệu trưởng và giáo viên các trường tiểu học. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện năng lực dạy học trực tuyến, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục trong việc hoạch định chính sách và tổ chức bồi dưỡng hiệu quả.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và phát triển năng lực chuyên môn của giáo viên trong môi trường dạy học trực tuyến. Lý thuyết quản lý giáo dục được hiểu là quá trình tác động có hệ thống của chủ thể quản lý nhằm đạt mục tiêu giáo dục thông qua việc điều phối các nguồn lực và hoạt động. Mô hình quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học trực tuyến bao gồm các thành tố: mục tiêu bồi dưỡng, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức, kiểm tra đánh giá và nguồn lực phục vụ. Các khái niệm chính gồm: năng lực dạy học trực tuyến (khả năng sử dụng công nghệ, thiết kế bài giảng, tổ chức và đánh giá học tập qua môi trường mạng), bồi dưỡng năng lực (quá trình cập nhật, nâng cao kiến thức và kỹ năng chuyên môn), và quản lý hoạt động bồi dưỡng (lập kế hoạch, tổ chức, kiểm tra, đánh giá và điều chỉnh hoạt động bồi dưỡng). Lý thuyết về phát triển năng lực giáo viên nhấn mạnh vai trò của việc bồi dưỡng liên tục nhằm thích ứng với sự thay đổi của môi trường giáo dục, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp phân tích lý luận và khảo sát thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm: khảo sát bằng phiếu hỏi với 25 hiệu trưởng, 28 phó hiệu trưởng và 350 giáo viên tiểu học tại huyện Tứ Kỳ trong năm học 2021-2022; phỏng vấn sâu một số cán bộ quản lý giáo dục; thu thập số liệu thống kê về cơ sở vật chất, trình độ đội ngũ giáo viên và kết quả giáo dục tiểu học địa phương. Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và phân tích nội dung phỏng vấn. Cỡ mẫu được lựa chọn nhằm đảm bảo tính đại diện cho toàn huyện, sử dụng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có phân tầng theo từng trường và chức danh. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 9/2021 đến tháng 6/2022, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích, đề xuất giải pháp và hoàn thiện luận văn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng năng lực dạy học trực tuyến của giáo viên tiểu học: Khoảng 65% giáo viên chưa thành thạo trong việc sử dụng các nền tảng dạy học trực tuyến như Zoom, Google Meet, LMS. Chỉ khoảng 30% giáo viên có khả năng thiết kế bài giảng số và tổ chức tương tác hiệu quả trong lớp học trực tuyến.

  2. Quản lý mục tiêu và nội dung bồi dưỡng: 80% hiệu trưởng và phó hiệu trưởng cho biết mục tiêu bồi dưỡng chưa được xác định rõ ràng, nội dung bồi dưỡng còn chung chung, chưa phù hợp với đặc thù từng nhóm giáo viên và khối lớp.

  3. Phương pháp và hình thức bồi dưỡng: Hơn 70% giáo viên phản ánh các hình thức bồi dưỡng chủ yếu là tập huấn trực tiếp hoặc qua hội thảo, thiếu các hình thức bồi dưỡng linh hoạt, tương tác cao như học nhóm trực tuyến hay học qua trải nghiệm.

  4. Kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng: Chỉ khoảng 40% trường thực hiện kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng một cách hệ thống và có tiêu chí rõ ràng. Việc đánh giá chủ yếu dựa trên phản hồi cảm tính, chưa có công cụ đánh giá chuẩn hóa.

  5. Nguồn lực phục vụ bồi dưỡng: 60% trường thiếu trang thiết bị công nghệ hiện đại, đường truyền internet chưa ổn định, ảnh hưởng đến chất lượng bồi dưỡng và dạy học trực tuyến. Đội ngũ cán bộ quản lý và giảng viên bồi dưỡng còn hạn chế về năng lực chuyên môn và kỹ năng công nghệ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ việc thiếu sự chuẩn bị kỹ lưỡng trong quản lý hoạt động bồi dưỡng, đặc biệt là việc chưa xây dựng được mục tiêu và nội dung bồi dưỡng phù hợp với thực tế. So với các nghiên cứu trong ngành giáo dục, kết quả này tương đồng với báo cáo của ngành giáo dục về việc giáo viên tiểu học chưa được trang bị đầy đủ kỹ năng dạy học trực tuyến. Việc áp dụng các phương pháp bồi dưỡng truyền thống không đáp ứng được yêu cầu đổi mới trong bối cảnh chuyển đổi số. Bảng biểu minh họa có thể trình bày tỷ lệ giáo viên thành thạo các kỹ năng dạy học trực tuyến, tỷ lệ trường có kiểm tra đánh giá kết quả bồi dưỡng, và mức độ trang bị cơ sở vật chất phục vụ dạy học trực tuyến. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh vai trò then chốt của hiệu trưởng trong việc quản lý và tổ chức bồi dưỡng, đồng thời cho thấy sự cần thiết của việc đầu tư nguồn lực công nghệ và phát triển đội ngũ cán bộ quản lý, giảng viên bồi dưỡng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xác định và quản lý mục tiêu bồi dưỡng rõ ràng, cụ thể: Các cấp quản lý cần tổ chức khảo sát nhu cầu bồi dưỡng của giáo viên theo từng khối lớp, môn học để xây dựng mục tiêu bồi dưỡng phù hợp, đảm bảo nguyên tắc SMART (Cụ thể, Đo lường được, Khả thi, Thực tế, Thời hạn). Thời gian thực hiện: trong 6 tháng đầu năm học, chủ thể thực hiện là Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp với hiệu trưởng các trường.

  2. Xây dựng và hoàn thiện nội dung chương trình bồi dưỡng: Nội dung bồi dưỡng cần tập trung vào năng lực khai thác nền tảng dạy học trực tuyến, thiết kế bài giảng số, tổ chức tương tác và đánh giá kết quả học tập trực tuyến. Cần phân loại nội dung theo trình độ và nhu cầu của từng nhóm giáo viên. Thời gian thực hiện: 3 tháng, chủ thể là tổ chuyên môn và chuyên gia công nghệ giáo dục.

  3. Đa dạng hóa phương pháp và hình thức bồi dưỡng: Khuyến khích áp dụng các hình thức bồi dưỡng linh hoạt như học trực tuyến qua mô hình cộng đồng học tập, học qua trải nghiệm, giải quyết tình huống thực tế, kết hợp với tập huấn trực tiếp. Chủ thể thực hiện là các trường và Phòng Giáo dục, thời gian triển khai liên tục trong năm học.

  4. Tăng cường kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng: Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá chuẩn hóa, áp dụng các công cụ đánh giá trực tuyến như rubric, hồ sơ học tập để đánh giá hiệu quả bồi dưỡng. Thực hiện đánh giá định kỳ và tổng kết cuối năm học. Chủ thể thực hiện là hiệu trưởng và tổ chuyên môn.

  5. Huy động và phối hợp các nguồn lực phục vụ bồi dưỡng: Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị công nghệ, đảm bảo đường truyền internet ổn định. Đào tạo nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý và giảng viên bồi dưỡng. Chủ thể thực hiện là Sở Giáo dục và Đào tạo, Phòng Giáo dục, các trường tiểu học, với kế hoạch dài hạn 2-3 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Hiệu trưởng và Ban Giám hiệu các trường tiểu học: Giúp nâng cao năng lực quản lý hoạt động bồi dưỡng, xây dựng kế hoạch bồi dưỡng phù hợp với đặc thù trường học, từ đó nâng cao chất lượng dạy học trực tuyến.

  2. Cán bộ quản lý giáo dục cấp huyện, phòng giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để hoạch định chính sách, tổ chức các chương trình bồi dưỡng năng lực dạy học trực tuyến cho giáo viên tiểu học trên địa bàn.

  3. Giáo viên tiểu học: Hiểu rõ yêu cầu, nội dung và phương pháp bồi dưỡng năng lực dạy học trực tuyến, từ đó chủ động nâng cao kỹ năng, áp dụng hiệu quả trong giảng dạy.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Tài liệu tham khảo quý giá về quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học trực tuyến, góp phần phát triển nghiên cứu và ứng dụng trong lĩnh vực giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần bồi dưỡng năng lực dạy học trực tuyến cho giáo viên tiểu học?
    Dạy học trực tuyến đòi hỏi giáo viên phải thành thạo công nghệ, thiết kế bài giảng số và tổ chức tương tác hiệu quả. Bồi dưỡng giúp giáo viên nâng cao kỹ năng, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đảm bảo chất lượng dạy học trong bối cảnh dịch bệnh và chuyển đổi số.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động bồi dưỡng hiện nay là gì?
    Khó khăn gồm mục tiêu bồi dưỡng chưa rõ ràng, nội dung chưa phù hợp, phương pháp bồi dưỡng còn truyền thống, thiếu kiểm tra đánh giá hệ thống và nguồn lực công nghệ hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả bồi dưỡng.

  3. Phương pháp bồi dưỡng nào hiệu quả nhất cho giáo viên tiểu học?
    Phương pháp đa dạng, kết hợp tập huấn trực tiếp, học trực tuyến qua mô hình cộng đồng học tập, học qua trải nghiệm và giải quyết tình huống thực tế được đánh giá cao, giúp giáo viên tiếp thu kiến thức và kỹ năng một cách linh hoạt và thực tiễn.

  4. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả hoạt động bồi dưỡng?
    Cần xây dựng bộ tiêu chí đánh giá chuẩn hóa, sử dụng công cụ như rubric, hồ sơ học tập, kết hợp đánh giá định kỳ và phản hồi từ giáo viên, học sinh, phụ huynh để đảm bảo đánh giá khách quan, toàn diện và có cơ sở điều chỉnh kịp thời.

  5. Vai trò của hiệu trưởng trong quản lý hoạt động bồi dưỡng là gì?
    Hiệu trưởng chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch, tổ chức, kiểm tra, đánh giá và tạo điều kiện về nguồn lực cho hoạt động bồi dưỡng. Vai trò của hiệu trưởng quyết định sự thành công của công tác bồi dưỡng năng lực dạy học trực tuyến trong nhà trường.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học trực tuyến cho giáo viên tiểu học tại huyện Tứ Kỳ còn nhiều hạn chế về mục tiêu, nội dung, phương pháp và nguồn lực.
  • Giáo viên tiểu học chưa được trang bị đầy đủ kỹ năng công nghệ và thiết kế bài giảng số, ảnh hưởng đến hiệu quả dạy học trực tuyến.
  • Hiệu trưởng và cán bộ quản lý đóng vai trò then chốt trong việc tổ chức và quản lý hoạt động bồi dưỡng.
  • Cần đa dạng hóa phương pháp bồi dưỡng, tăng cường kiểm tra đánh giá và đầu tư nguồn lực công nghệ để nâng cao chất lượng bồi dưỡng.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh liên tục nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong bối cảnh chuyển đổi số.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục và hiệu trưởng các trường tiểu học cần chủ động áp dụng các biện pháp quản lý hiệu quả để nâng cao năng lực dạy học trực tuyến cho giáo viên, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học trong thời đại số.