Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông tại Việt Nam, việc quản lý thiết bị dạy học (TBDH) đóng vai trò then chốt trong nâng cao chất lượng dạy và học, đặc biệt ở bậc tiểu học. Thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định, với hơn 268 nghìn dân và 27 trường tiểu học, đang trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội nhanh chóng, đòi hỏi hệ thống giáo dục phải đáp ứng kịp thời các yêu cầu đổi mới. Tuy nhiên, thực trạng quản lý TBDH tại các trường tiểu học trên địa bàn còn nhiều hạn chế về số lượng, chất lượng và hiệu quả sử dụng thiết bị. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát, đánh giá thực trạng công tác quản lý TBDH tại 15 trường tiểu học trên địa bàn thành phố Quy Nhơn trong giai đoạn 2019-2022, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và các trường tiểu học xây dựng kế hoạch đầu tư, bảo quản và khai thác TBDH hiệu quả, đồng thời đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông mới theo Thông tư 32/2018/TT-BGDĐT. Qua đó, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho địa phương và khu vực.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý thiết bị dạy học, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục được hiểu là quá trình tác động có tổ chức, có mục tiêu của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm đạt được mục tiêu giáo dục đã đề ra. Quản lý giáo dục bao gồm các chức năng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra, nhằm đảm bảo sự vận hành hiệu quả của hệ thống giáo dục.

  • Lý thuyết quản lý thiết bị dạy học: Quản lý TBDH là quá trình xây dựng, trang bị, sử dụng và bảo quản thiết bị nhằm phục vụ hiệu quả cho hoạt động dạy và học. Các nguyên tắc quản lý TBDH bao gồm tính mục đích, tính phù hợp, tính kế thừa và phát triển, cùng với việc tuân thủ chu trình quản lý.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: thiết bị dạy học, quản lý thiết bị dạy học, hiệu quả sử dụng thiết bị, bảo quản thiết bị, và đổi mới phương pháp dạy học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và khảo sát thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ 15 trường tiểu học trên địa bàn thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định, với đối tượng khảo sát gồm 30 cán bộ quản lý, 150 giáo viên, 15 nhân viên phụ trách thiết bị và 60 học sinh. Thời gian khảo sát từ năm học 2019-2020 đến 2021-2022.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Sử dụng phiếu hỏi trực tiếp và trực tuyến, phỏng vấn chuyên gia, cán bộ quản lý và giáo viên, đồng thời thu thập các văn bản pháp luật, quy định liên quan đến quản lý TBDH.

  • Phương pháp phân tích: Áp dụng các kỹ thuật thống kê mô tả, phân tích định lượng và định tính để đánh giá thực trạng, ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của công tác quản lý TBDH. Phần mềm tin học được sử dụng để xử lý số liệu khảo sát.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2020-2022, bao gồm các bước tổng hợp lý luận, khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu và đề xuất biện pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng trang bị thiết bị dạy học: Trung bình mỗi trường tiểu học được trang bị khoảng 70-80% số lượng TBDH theo danh mục tối thiểu quy định. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 55% thiết bị đạt tiêu chuẩn kỹ thuật và chất lượng sử dụng. Tính đồng bộ và hiện đại của thiết bị còn thấp, với 40% thiết bị là loại truyền thống, chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học.

  2. Hiệu quả khai thác và sử dụng thiết bị: Khoảng 65% giáo viên sử dụng TBDH thường xuyên trong các giờ dạy, nhưng chỉ 50% trong số đó sử dụng thiết bị một cách hiệu quả, phù hợp với nội dung bài học. Tần suất sử dụng TBDH trong các tiết học chưa đồng đều, có trường chỉ đạt 40% số tiết sử dụng thiết bị.

  3. Công tác bảo quản, sửa chữa và thanh lý thiết bị: Chỉ 60% trường có quy trình bảo quản thiết bị rõ ràng và được thực hiện nghiêm túc. Việc sửa chữa thiết bị hư hỏng còn chậm, với thời gian trung bình kéo dài 3-4 tháng, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng. Thanh lý thiết bị cũ chưa được thực hiện thường xuyên, dẫn đến tồn đọng thiết bị không sử dụng được chiếm khoảng 15% tổng số thiết bị.

  4. Nhận thức và năng lực quản lý: Khoảng 70% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng về tầm quan trọng của công tác quản lý TBDH. Tuy nhiên, chỉ 45% cán bộ quản lý và nhân viên phụ trách thiết bị có trình độ chuyên môn và nghiệp vụ phù hợp để thực hiện công tác quản lý hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy công tác quản lý TBDH tại các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Quy Nhơn đã đạt được một số kết quả tích cực như nhận thức về vai trò thiết bị dạy học được nâng cao, tỷ lệ trang bị thiết bị tương đối đầy đủ. Tuy nhiên, hạn chế về chất lượng thiết bị, hiệu quả sử dụng và công tác bảo quản vẫn còn tồn tại. Nguyên nhân chủ yếu do nguồn lực đầu tư còn hạn chế, trình độ chuyên môn của cán bộ quản lý chưa đồng đều, và thiếu sự kiểm tra, giám sát thường xuyên.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình hình tương tự được ghi nhận ở nhiều địa phương khác, cho thấy đây là vấn đề phổ biến trong quản lý giáo dục tiểu học. Việc sử dụng biểu đồ cột để thể hiện tỷ lệ trang bị thiết bị theo từng trường và biểu đồ tròn phân tích mức độ sử dụng thiết bị sẽ giúp minh họa rõ nét hơn các phát hiện này.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là cơ sở để các nhà quản lý giáo dục xây dựng các chính sách, kế hoạch đầu tư và quản lý thiết bị dạy học hiệu quả hơn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý thiết bị dạy học: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ cho cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên phụ trách thiết bị nhằm nâng cao kỹ năng quản lý, sử dụng và bảo quản TBDH. Mục tiêu đạt 90% cán bộ quản lý và nhân viên được đào tạo trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo Bình Định phối hợp với các trường.

  2. Tăng cường đầu tư, trang bị thiết bị dạy học hiện đại, đồng bộ: Xây dựng kế hoạch đầu tư thiết bị theo từng giai đoạn, ưu tiên các thiết bị hiện đại phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông mới. Mục tiêu nâng tỷ lệ thiết bị đạt chuẩn lên 85% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Quy Nhơn, các trường tiểu học.

  3. Cải thiện công tác bảo quản, sửa chữa và thanh lý thiết bị: Thiết lập quy trình bảo quản khoa học, thường xuyên kiểm tra, sửa chữa kịp thời thiết bị hư hỏng và thực hiện thanh lý thiết bị không sử dụng đúng quy định. Mục tiêu giảm tỷ lệ thiết bị hư hỏng tồn đọng xuống dưới 5% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường, nhân viên phụ trách thiết bị.

  4. Khuyến khích tự làm và sưu tầm thiết bị dạy học đơn giản: Phát động phong trào tự làm thiết bị dạy học từ các vật liệu sẵn có, phù hợp với đặc điểm địa phương nhằm bổ sung thiết bị phục vụ dạy học. Mục tiêu mỗi trường có ít nhất 10 thiết bị tự làm được sử dụng hiệu quả trong năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Giáo viên, học sinh và ban giám hiệu các trường.

  5. Tăng cường kiểm tra, đánh giá công tác quản lý thiết bị dạy học: Thiết lập hệ thống kiểm tra định kỳ và đột xuất về công tác quản lý, sử dụng và bảo quản TBDH nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các tồn tại. Mục tiêu 100% trường được kiểm tra ít nhất 2 lần/năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Quy Nhơn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp quản lý thiết bị dạy học, từ đó xây dựng chính sách và kế hoạch phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý thiết bị trong các trường tiểu học.

  2. Hiệu trưởng và ban giám hiệu các trường tiểu học: Cung cấp cơ sở khoa học để tổ chức, chỉ đạo công tác quản lý, sử dụng và bảo quản thiết bị dạy học hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng dạy học.

  3. Giáo viên và nhân viên phụ trách thiết bị: Nâng cao nhận thức và kỹ năng sử dụng, bảo quản thiết bị dạy học, đồng thời khuyến khích sáng tạo trong việc tự làm thiết bị phục vụ giảng dạy.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá về lý luận và thực tiễn quản lý thiết bị dạy học, hỗ trợ nghiên cứu sâu hơn về các vấn đề liên quan đến đổi mới giáo dục tiểu học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý thiết bị dạy học lại quan trọng trong giáo dục tiểu học?
    Quản lý thiết bị dạy học giúp đảm bảo thiết bị được trang bị đầy đủ, sử dụng hiệu quả và bảo quản tốt, từ đó nâng cao chất lượng dạy và học, hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học và phát triển năng lực học sinh.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý thiết bị dạy học tại các trường tiểu học ở Quy Nhơn là gì?
    Khó khăn gồm hạn chế về nguồn lực đầu tư, thiết bị chưa đồng bộ và hiện đại, công tác bảo quản và sửa chữa chưa hiệu quả, cùng với trình độ quản lý và sử dụng thiết bị của cán bộ, giáo viên chưa đồng đều.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị dạy học?
    Cần đào tạo nâng cao năng lực cho giáo viên, xây dựng kế hoạch sử dụng thiết bị phù hợp với nội dung bài học, kết hợp thiết bị truyền thống và hiện đại, đồng thời kiểm tra, đánh giá thường xuyên việc sử dụng thiết bị.

  4. Vai trò của tự làm thiết bị dạy học trong các trường tiểu học?
    Tự làm thiết bị giúp bổ sung kịp thời các thiết bị phục vụ dạy học, phát huy sáng tạo của giáo viên và học sinh, tiết kiệm chi phí và phù hợp với đặc điểm địa phương, góp phần nâng cao hiệu quả dạy học.

  5. Các cơ quan nào chịu trách nhiệm quản lý thiết bị dạy học ở cấp địa phương?
    Sở Giáo dục và Đào tạo, Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Quy Nhơn, cùng ban giám hiệu các trường tiểu học là các chủ thể chính chịu trách nhiệm quản lý, đầu tư, kiểm tra và giám sát công tác quản lý thiết bị dạy học.

Kết luận

  • Thiết bị dạy học là yếu tố thiết yếu, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học và đổi mới phương pháp dạy học tại thành phố Quy Nhơn.
  • Thực trạng quản lý thiết bị dạy học còn nhiều hạn chế về số lượng, chất lượng, hiệu quả sử dụng và công tác bảo quản.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các biện pháp cụ thể nhằm nâng cao nhận thức, tăng cường đầu tư, cải thiện công tác bảo quản và khuyến khích tự làm thiết bị dạy học.
  • Các giải pháp đề xuất có tính khả thi và phù hợp với điều kiện thực tế của các trường tiểu học trên địa bàn.
  • Đề nghị các cơ quan quản lý giáo dục và các trường tiểu học triển khai thực hiện các biện pháp trong giai đoạn 2023-2025 để nâng cao hiệu quả quản lý thiết bị dạy học, góp phần phát triển giáo dục địa phương.

Hành động tiếp theo là tổ chức các khóa đào tạo, xây dựng kế hoạch đầu tư thiết bị và thiết lập hệ thống kiểm tra, đánh giá công tác quản lý thiết bị dạy học nhằm đảm bảo thực hiện hiệu quả các khuyến nghị trên.