Tổng quan nghiên cứu

Thiết bị dạy học (TBDH) đóng vai trò thiết yếu trong việc nâng cao chất lượng giáo dục, đặc biệt tại các trường trung học cơ sở (THCS). Theo báo cáo của ngành giáo dục huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định, trong giai đoạn 2019-2021, tổng kinh phí đầu tư mua sắm TBDH đạt hơn 20 tỷ đồng, phục vụ cho 13 trường THCS với hơn 11.500 học sinh. Tuy nhiên, thực trạng quản lý và sử dụng TBDH tại các trường này còn nhiều hạn chế, như thiếu đồng bộ, chất lượng thiết bị chưa cao và việc bảo quản chưa được chú trọng đúng mức.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý TBDH tại các trường THCS trên địa bàn huyện Tuy Phước, đánh giá những thành công và hạn chế, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng TBDH phù hợp với yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông mới 2018. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 13 trường THCS trên địa bàn huyện trong năm học 2019-2021, với đối tượng nghiên cứu là cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên thiết bị.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần nâng cao chất lượng dạy học, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục địa phương trong việc xây dựng kế hoạch đầu tư, sử dụng và bảo quản TBDH một cách hiệu quả, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý thiết bị dạy học, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu giáo dục (Đặng Quốc Bảo, Hồ Thế Vĩnh). Quản lý nhà trường là một bộ phận của quản lý giáo dục, tập trung vào việc điều phối các nguồn lực để nâng cao chất lượng đào tạo.

  • Lý thuyết quản lý thiết bị dạy học: Quản lý TBDH là hoạt động có mục đích nhằm xây dựng, trang bị, bảo quản và tổ chức sử dụng hiệu quả các thiết bị phục vụ dạy học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục (Bùi Minh Hiền, Trần Quốc Đắc). Quản lý TBDH bao gồm các chức năng: lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, kiểm tra và đánh giá.

Các khái niệm chính bao gồm: TBDH, quản lý TBDH, hiệu quả sử dụng TBDH, đồng bộ thiết bị, hiện đại hóa thiết bị, và vai trò của TBDH trong đổi mới phương pháp dạy học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu từ 13 trường THCS trên địa bàn huyện Tuy Phước, trong đó khảo sát trực tiếp tại 5 trường đại diện theo loại hình và địa bàn. Đối tượng khảo sát gồm 25 cán bộ quản lý và 125 giáo viên, nhân viên thiết bị.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phiếu hỏi khảo sát với thang đo Likert 4 mức độ để đánh giá thực trạng trang bị, sử dụng và quản lý TBDH. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm Microsoft Excel, phân tích định tính và định lượng, tính toán tỷ lệ phần trăm và điểm trung bình.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu thực hiện trong giai đoạn năm học 2019-2021, tập trung khảo sát và phân tích thực trạng, từ đó đề xuất giải pháp phù hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình trang bị TBDH: Khoảng 28% cán bộ quản lý và 32% giáo viên đánh giá thiết bị được trang bị tốt, đáp ứng yêu cầu dạy học; hơn 50% cho rằng trang bị đủ tối thiểu; còn khoảng 20% nhận định thiết bị thiếu và không đảm bảo yêu cầu. Điều này phản ánh sự nỗ lực đầu tư của địa phương nhưng vẫn còn tồn tại thiếu hụt ở một số trường.

  2. Chất lượng thiết bị: Hơn 50% cán bộ quản lý và giáo viên cho rằng chất lượng TBDH chưa tốt, trong đó 12% giáo viên đánh giá chất lượng kém. Nguyên nhân chủ yếu do thiết bị được cấp không rõ nguồn gốc, độ bền thấp, thiếu hướng dẫn sử dụng và khâu nghiệm thu chưa chặt chẽ.

  3. Tính đồng bộ và hiện đại: Khoảng 28% đánh giá TBDH đồng bộ, 56-64% cho rằng tương đối đồng bộ, còn 12-16% nhận xét không đồng bộ. Về tính hiện đại, 76% cán bộ quản lý và 70% giáo viên đánh giá thiết bị hiện đại hoặc tương đối hiện đại, nhưng vẫn còn 24-27% cho rằng chưa hiện đại hoặc lạc hậu, đặc biệt là thiết bị công nghệ thông tin.

  4. Mức độ sử dụng TBDH: Giáo viên sử dụng TBDH thường xuyên trong các tiết thao giảng (điểm trung bình 3,73/4), tiết dạy cần thiết (3,65/4) và tiết có giáo viên dự giờ (3,59/4). Tuy nhiên, tiết dạy bình thường chỉ sử dụng ở mức thỉnh thoảng (3,33/4), cho thấy còn tồn tại việc sử dụng thiết bị chưa đều và có phần đối phó.

  5. Nhận thức về quản lý TBDH: Các nội dung quản lý như lập kế hoạch mua sắm, bảo quản, sử dụng được đánh giá rất quan trọng (điểm trung bình trên 3,6). Tuy nhiên, việc lập hồ sơ, báo cáo định kỳ được đánh giá thấp hơn (3,27/4), cho thấy một số cán bộ chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của công tác này.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy sự đầu tư về TBDH tại các trường THCS huyện Tuy Phước đã có chuyển biến tích cực, với tỷ lệ trang bị tối thiểu đạt trên 80%. Tuy nhiên, chất lượng thiết bị chưa đồng đều, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng và chất lượng dạy học. Việc thiếu đồng bộ và chưa hiện đại của một số thiết bị, đặc biệt là công nghệ thông tin, phản ánh hạn chế về nguồn lực tài chính và quy trình mua sắm.

Mức độ sử dụng TBDH chưa đồng đều giữa các tiết dạy cho thấy cần nâng cao nhận thức và kỹ năng sử dụng thiết bị của giáo viên. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc quản lý TBDH hiệu quả đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa cán bộ quản lý và giáo viên, đồng thời cần có chính sách đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng sử dụng thiết bị.

Việc lập hồ sơ, báo cáo định kỳ còn bị xem nhẹ có thể dẫn đến khó khăn trong việc theo dõi, đánh giá và điều chỉnh kế hoạch quản lý thiết bị. Do đó, cần tăng cường công tác quản lý hành chính song song với quản lý chuyên môn để đảm bảo tính khoa học và hiệu quả.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đánh giá về trang bị, chất lượng, đồng bộ và hiện đại của TBDH, cũng như biểu đồ đường thể hiện mức độ sử dụng thiết bị trong các loại tiết dạy khác nhau.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường lập kế hoạch và đầu tư đồng bộ TBDH

    • Chủ động xây dựng kế hoạch mua sắm thiết bị theo nhu cầu thực tế của từng môn học và trường học.
    • Ưu tiên đầu tư thiết bị công nghệ thông tin hiện đại, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông mới.
    • Thời gian thực hiện: hàng năm, theo chu kỳ 3-5 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT phối hợp với UBND huyện và các trường THCS.

  2. Nâng cao chất lượng quản lý và bảo quản thiết bị

    • Bố trí cán bộ chuyên trách quản lý thiết bị có trình độ chuyên môn và trách nhiệm cao.
    • Xây dựng quy trình bảo quản, sửa chữa định kỳ, đảm bảo thiết bị luôn trong tình trạng tốt.
    • Thời gian thực hiện: liên tục, kiểm tra định kỳ hàng quý.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng và bộ phận quản lý thiết bị tại các trường.

  3. Đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng sử dụng TBDH cho giáo viên

    • Tổ chức các lớp tập huấn, hướng dẫn sử dụng thiết bị, đặc biệt là thiết bị công nghệ hiện đại.
    • Khuyến khích giáo viên tự nghiên cứu, chia sẻ kinh nghiệm sử dụng thiết bị trong giảng dạy.
    • Thời gian thực hiện: hàng năm, trước mỗi năm học mới.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT phối hợp với các trường.

  4. Xây dựng quy chế sử dụng và đánh giá hiệu quả TBDH

    • Ban hành quy chế nội bộ về sử dụng thiết bị, phân công trách nhiệm rõ ràng.
    • Thực hiện kiểm tra, đánh giá định kỳ việc sử dụng thiết bị trong các tiết dạy.
    • Thời gian thực hiện: hàng năm, kết hợp với đánh giá thi đua giáo viên.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng và tổ chuyên môn các trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục địa phương

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng và các giải pháp quản lý TBDH, từ đó xây dựng chính sách phù hợp.
    • Use case: Lập kế hoạch đầu tư, giám sát công tác quản lý thiết bị tại các trường.

  2. Hiệu trưởng và ban giám hiệu các trường THCS

    • Lợi ích: Nắm vững kiến thức quản lý TBDH, nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị trong nhà trường.
    • Use case: Tổ chức quản lý, bảo quản và đào tạo giáo viên sử dụng thiết bị.

  3. Giáo viên và nhân viên thiết bị

    • Lợi ích: Cập nhật kỹ năng sử dụng và bảo quản thiết bị, nâng cao chất lượng giảng dạy.
    • Use case: Áp dụng các phương pháp sử dụng thiết bị hiệu quả trong các tiết học.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý TBDH tại trường THCS.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn liên quan đến quản lý giáo dục và thiết bị dạy học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý thiết bị dạy học lại quan trọng trong trường THCS?
    Quản lý TBDH giúp đảm bảo thiết bị được trang bị đầy đủ, sử dụng hiệu quả và bảo quản tốt, góp phần nâng cao chất lượng dạy học và đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý TBDH tại các trường THCS hiện nay là gì?
    Khó khăn gồm chất lượng thiết bị chưa đồng đều, thiếu đồng bộ, hạn chế về nguồn lực tài chính, kỹ năng sử dụng thiết bị của giáo viên còn yếu và công tác bảo quản chưa được chú trọng.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị dạy học?
    Cần tổ chức tập huấn kỹ năng sử dụng thiết bị cho giáo viên, xây dựng quy chế sử dụng rõ ràng, đồng thời tăng cường kiểm tra, đánh giá và khuyến khích sáng tạo trong việc ứng dụng thiết bị.

  4. Phương pháp khảo sát thực trạng quản lý TBDH được thực hiện như thế nào?
    Sử dụng phiếu hỏi khảo sát với cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên thiết bị tại các trường THCS, phân tích dữ liệu định lượng và định tính để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

  5. Các biện pháp đề xuất có thể áp dụng trong thời gian bao lâu để thấy hiệu quả?
    Các biện pháp như lập kế hoạch đầu tư, đào tạo và xây dựng quy chế có thể triển khai trong vòng 1-3 năm, với hiệu quả cải thiện rõ rệt trong công tác quản lý và sử dụng TBDH.

Kết luận

  • TBDH là yếu tố quan trọng, trực tiếp ảnh hưởng đến chất lượng dạy học tại các trường THCS huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định.
  • Thực trạng trang bị và quản lý TBDH đã có nhiều tiến bộ nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về chất lượng, đồng bộ và hiệu quả sử dụng.
  • Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về quản lý TBDH là tích cực, tuy nhiên cần tăng cường công tác đào tạo và quản lý hành chính.
  • Đề xuất các giải pháp đồng bộ về lập kế hoạch, đầu tư, bảo quản, sử dụng và đào tạo nhằm nâng cao hiệu quả quản lý TBDH.
  • Tiếp tục nghiên cứu, theo dõi và đánh giá thực hiện các biện pháp trong giai đoạn 2023-2025 để đảm bảo phát triển bền vững công tác quản lý thiết bị dạy học.

Call to action: Các nhà quản lý giáo dục và cán bộ trường học cần chủ động áp dụng các giải pháp đề xuất, đồng thời phối hợp chặt chẽ với các cấp chính quyền và cộng đồng để nâng cao chất lượng giáo dục thông qua quản lý thiết bị dạy học hiệu quả.