Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu, thiên tai ngày càng diễn biến phức tạp và gây thiệt hại nghiêm trọng đến phát triển kinh tế - xã hội. Tại Việt Nam, trung bình mỗi năm thiên tai làm khoảng 400 người chết và mất tích, thiệt hại vật chất ước tính chiếm từ 1% đến 1,5% GDP quốc gia. Huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội, với diện tích 237,4 km² và dân số hơn 337 nghìn người, là một trong những địa phương chịu ảnh hưởng nặng nề bởi thiên tai như bão, lũ lụt, sạt lở đất. Nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về công tác phòng, chống thiên tai (PCTT) trên địa bàn huyện giai đoạn 2015-2020, nhằm đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước trong giai đoạn 2021-2025. Mục tiêu nghiên cứu là làm rõ cơ sở lý luận, đánh giá hiệu quả công tác quản lý nhà nước về PCTT, đồng thời đề xuất các kiến nghị phù hợp với điều kiện thực tiễn của huyện Chương Mỹ. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao năng lực ứng phó, giảm thiểu thiệt hại do thiên tai gây ra, góp phần bảo đảm an toàn cho người dân và phát triển bền vững kinh tế - xã hội địa phương.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết quản lý nhà nước và lý thuyết quản lý rủi ro thiên tai. Lý thuyết quản lý nhà nước nhấn mạnh vai trò của các cơ quan nhà nước trong việc xây dựng, tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật nhằm ổn định và phát triển xã hội. Lý thuyết quản lý rủi ro thiên tai tập trung vào việc đánh giá, phòng ngừa và ứng phó với các rủi ro thiên tai dựa trên phân tích hiểm họa và mức độ dễ bị tổn thương của cộng đồng. Các khái niệm trọng tâm bao gồm: thiên tai, rủi ro thiên tai, phòng chống thiên tai, quản lý nhà nước về phòng chống thiên tai, và phương châm “4 tại chỗ” trong ứng phó thiên tai (chỉ huy, lực lượng, phương tiện, hậu cần tại chỗ). Mô hình quản lý nhà nước về PCTT được xây dựng dựa trên các chức năng: xây dựng văn bản pháp luật, tổ chức bộ máy, kiện toàn đội ngũ cán bộ công chức, huy động nguồn lực tài chính, hợp tác quốc tế và thanh tra, kiểm tra giám sát.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, kết hợp các phương pháp nghiên cứu tài liệu, phân tích tổng hợp và so sánh. Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu thống kê thiên tai, báo cáo quản lý nhà nước, các văn bản pháp luật liên quan và kết quả khảo sát thực trạng tại huyện Chương Mỹ giai đoạn 2015-2020. Cỡ mẫu khảo sát gồm cán bộ, công chức làm công tác PCTT và đại diện cộng đồng dân cư tại 32 đơn vị hành chính cấp xã của huyện. Phương pháp phân tích dữ liệu sử dụng kỹ thuật phân tích định tính và định lượng nhằm đánh giá hiệu quả công tác quản lý, xác định các bất cập và nguyên nhân. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2021 đến 2022, bao gồm thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Hiệu quả xây dựng và thực hiện văn bản pháp luật về PCTT: Huyện Chương Mỹ đã ban hành và triển khai các văn bản pháp luật theo quy định của Trung ương và Thành phố Hà Nội. Tuy nhiên, chỉ khoảng 70% các văn bản được thực hiện đầy đủ và kịp thời, còn tồn tại tình trạng chậm trễ và thiếu đồng bộ trong một số lĩnh vực.
Tổ chức bộ máy và năng lực đội ngũ cán bộ công chức: Bộ máy quản lý nhà nước về PCTT được kiện toàn với sự tham gia của các phòng ban chuyên trách. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 60% cán bộ công chức được đào tạo bài bản về PCTT, năng lực thực thi còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác.
Huy động và đảm bảo nguồn lực tài chính: Ngân sách nhà nước và quỹ phòng chống thiên tai được phân bổ cho huyện nhưng chỉ đáp ứng khoảng 75% nhu cầu thực tế. Việc huy động nguồn lực xã hội hóa còn hạn chế, dẫn đến khó khăn trong việc đầu tư trang thiết bị và tổ chức các hoạt động phòng ngừa.
Hợp tác và phối hợp trong công tác PCTT: Huyện đã thiết lập mối quan hệ hợp tác với các địa phương lân cận và các cơ quan Trung ương. Tuy nhiên, mức độ phối hợp còn chưa chặt chẽ, đặc biệt trong công tác dự báo, cảnh báo và ứng phó kịp thời với thiên tai.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân của các hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố, trong đó có nhận thức chưa đầy đủ của một số cán bộ về tầm quan trọng của công tác PCTT, hạn chế về nguồn lực tài chính và trang thiết bị, cũng như sự phức tạp trong phối hợp liên ngành. So sánh với kinh nghiệm tại huyện Đông Anh và huyện Kỳ Sơn, nơi có tỷ lệ cán bộ được đào tạo chuyên sâu cao hơn và huy động nguồn lực hiệu quả hơn, cho thấy việc nâng cao năng lực đội ngũ và tăng cường huy động nguồn lực là yếu tố then chốt. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ thực hiện văn bản pháp luật, biểu đồ tròn về tỷ lệ cán bộ được đào tạo, và bảng tổng hợp nguồn lực tài chính phân bổ và sử dụng. Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của quản lý nhà nước trong giảm thiểu thiệt hại do thiên tai, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của việc đổi mới phương thức quản lý, nâng cao năng lực và tăng cường hợp tác liên ngành.
Đề xuất và khuyến nghị
Rà soát, hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật về PCTT: Tổ chức đánh giá, cập nhật các văn bản quy phạm pháp luật phù hợp với thực tiễn địa phương, đảm bảo tính khả thi và đồng bộ. Thời gian thực hiện trong năm 2023, do UBND huyện chủ trì phối hợp với các sở, ngành liên quan.
Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ công chức: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn về PCTT cho ít nhất 80% cán bộ công chức trong giai đoạn 2023-2024, nhằm nâng cao kiến thức, kỹ năng và thái độ thực thi công vụ. Chủ thể thực hiện là Ban Tổ chức Huyện ủy và các cơ quan chuyên môn.
Tăng cường huy động và quản lý nguồn lực tài chính: Xây dựng kế hoạch huy động nguồn lực xã hội hóa, phối hợp với các doanh nghiệp và cộng đồng dân cư để bổ sung ngân sách cho công tác PCTT. Mục tiêu đạt tối thiểu 90% nhu cầu tài chính trong giai đoạn 2023-2025. UBND huyện và Ban Quản lý dự án chịu trách nhiệm triển khai.
Thắt chặt hợp tác liên ngành và liên địa phương: Thiết lập cơ chế phối hợp thường xuyên giữa các phòng ban, đơn vị và các huyện lân cận trong công tác dự báo, cảnh báo và ứng phó thiên tai. Xây dựng quy trình phối hợp cụ thể, áp dụng từ năm 2023. Ban Chỉ huy PCTT huyện làm đầu mối tổ chức thực hiện.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp nâng cao nhận thức và năng lực quản lý công tác phòng chống thiên tai, từ đó xây dựng và thực hiện chính sách hiệu quả.
Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước trong lĩnh vực phòng chống thiên tai, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.
Các tổ chức phi chính phủ và cộng đồng dân cư: Hỗ trợ hiểu rõ vai trò của cộng đồng trong quản lý rủi ro thiên tai, từ đó tham gia tích cực vào các hoạt động phòng ngừa và ứng phó.
Các cơ quan truyền thông và báo chí: Sử dụng thông tin để tuyên truyền, nâng cao nhận thức xã hội về phòng chống thiên tai, góp phần thay đổi hành vi và tăng cường sự phối hợp cộng đồng.
Câu hỏi thường gặp
Quản lý nhà nước về phòng chống thiên tai là gì?
Quản lý nhà nước về phòng chống thiên tai là hoạt động thực thi quyền lực nhà nước nhằm xây dựng, tổ chức thực hiện các chính sách, pháp luật và biện pháp phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai, bảo vệ người dân và phát triển kinh tế - xã hội.Tại sao huyện Chương Mỹ cần nâng cao công tác quản lý phòng chống thiên tai?
Vì địa bàn huyện thường xuyên chịu ảnh hưởng của thiên tai như bão, lũ, sạt lở, gây thiệt hại về người và tài sản. Nâng cao quản lý giúp giảm thiểu thiệt hại, bảo đảm an toàn và phát triển bền vững.Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu tài liệu, phân tích tổng hợp, so sánh và khảo sát thực địa với cỡ mẫu cán bộ công chức và cộng đồng dân cư, kết hợp phân tích định tính và định lượng.Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả công tác phòng chống thiên tai?
Các giải pháp gồm hoàn thiện văn bản pháp luật, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường huy động nguồn lực tài chính và thắt chặt hợp tác liên ngành, liên địa phương.Vai trò của cộng đồng dân cư trong phòng chống thiên tai là gì?
Cộng đồng dân cư là đối tượng thụ hưởng và đồng thời là lực lượng chủ động tham gia phòng ngừa, ứng phó và khắc phục hậu quả thiên tai, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.
Kết luận
- Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng quản lý nhà nước về phòng chống thiên tai tại huyện Chương Mỹ giai đoạn 2015-2020.
- Phân tích chỉ ra những hạn chế về tổ chức bộ máy, năng lực cán bộ, nguồn lực tài chính và phối hợp liên ngành.
- Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước về phòng chống thiên tai trong giai đoạn 2021-2025.
- Kết quả nghiên cứu có giá trị thực tiễn cao, góp phần nâng cao hiệu quả công tác phòng chống thiên tai tại địa phương.
- Khuyến nghị các cơ quan chức năng sớm triển khai các giải pháp để bảo đảm an toàn cho người dân và phát triển kinh tế - xã hội bền vững.
Để tiếp tục phát huy hiệu quả, các nhà quản lý và nghiên cứu nên phối hợp chặt chẽ trong việc thực hiện các đề xuất, đồng thời tăng cường truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng về phòng chống thiên tai.