Tổng quan nghiên cứu
Nông nghiệp giữ vai trò nền tảng trong phát triển kinh tế xã hội của nhiều quốc gia, đặc biệt là các nước đang phát triển như Việt Nam, nơi khoảng 70% dân số sống dựa vào nghề nông. Tại huyện Vân Canh, tỉnh Bình Định, nông nghiệp chiếm tỷ trọng quan trọng trong cơ cấu kinh tế địa phương, với giá trị sản xuất nông, lâm nghiệp tăng từ 502,9 tỷ đồng năm 2019 lên 692,1 tỷ đồng năm 2021, chiếm 17,95% GDP. Tuy nhiên, sản xuất nông nghiệp tại đây còn nhiều hạn chế như quy mô nhỏ lẻ, phương thức canh tác truyền thống, cơ cấu sản xuất thiếu ổn định và năng suất thấp. Công tác quản lý nhà nước (QLNN) về nông nghiệp chưa phát huy hiệu quả, thể hiện qua việc quy hoạch, chính sách chưa phù hợp, thiếu thu hút đầu tư và năng lực quản lý cán bộ còn hạn chế.
Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng QLNN về nông nghiệp trên địa bàn huyện Vân Canh giai đoạn 2016-2021, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhằm thúc đẩy phát triển nông nghiệp bền vững. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động quản lý nhà nước của chính quyền cấp huyện đối với các ngành trồng trọt, chăn nuôi và dịch vụ nông nghiệp. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để hoàn thiện công tác quản lý, góp phần nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả sản xuất nông nghiệp, đồng thời cải thiện đời sống người dân địa phương.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn vận dụng hai lý thuyết chính: lý thuyết quản lý nhà nước và lý thuyết phát triển nông nghiệp bền vững. Lý thuyết quản lý nhà nước nhấn mạnh vai trò của Nhà nước trong việc định hướng, điều tiết và kiểm soát các hoạt động kinh tế xã hội, sử dụng các công cụ pháp luật, chính sách và kế hoạch để đạt mục tiêu phát triển. Lý thuyết phát triển nông nghiệp bền vững tập trung vào việc khai thác hợp lý tài nguyên thiên nhiên, ứng dụng khoa học kỹ thuật và phát triển nguồn nhân lực nhằm đảm bảo sự phát triển lâu dài của ngành nông nghiệp.
Các khái niệm chính bao gồm:
- Quản lý nhà nước về nông nghiệp: sự tác động có tổ chức của Nhà nước nhằm điều chỉnh và phát triển ngành nông nghiệp thông qua các công cụ quản lý.
- Quy hoạch phát triển nông nghiệp: kế hoạch phân bổ không gian và nguồn lực nhằm phát triển sản xuất nông nghiệp bền vững.
- Chính sách khuyến nông: các biện pháp hỗ trợ kỹ thuật, tài chính và thị trường cho nông dân và doanh nghiệp.
- Kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm: hoạt động đảm bảo thực hiện đúng quy định pháp luật trong lĩnh vực nông nghiệp.
- Phân cấp quản lý: sự phân chia quyền hạn và trách nhiệm giữa các cấp chính quyền trong quản lý nông nghiệp.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập số liệu thứ cấp từ các báo cáo, văn bản pháp luật, số liệu thống kê của UBND huyện Vân Canh và các cơ quan liên quan giai đoạn 2016-2021. Phân tích dữ liệu bằng phương pháp thống kê mô tả để đánh giá thực trạng, so sánh các chỉ tiêu phát triển nông nghiệp qua các năm. Phương pháp phân tích hệ thống và so sánh được áp dụng để nhận diện các nhân tố ảnh hưởng và rút ra bài học kinh nghiệm từ các địa phương tương đồng. Phương pháp tổng hợp giúp đề xuất các giải pháp phù hợp với điều kiện thực tế của huyện.
Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các xã, thị trấn trong huyện với trọng tâm là các hoạt động quản lý của Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, UBND huyện và các phòng ban liên quan. Lý do lựa chọn phương pháp phân tích thống kê mô tả và so sánh là nhằm đảm bảo đánh giá khách quan, toàn diện và có cơ sở khoa học cho các đề xuất chính sách.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Tăng trưởng giá trị sản xuất nông nghiệp âm (-10,20%/năm) trong giai đoạn 2017-2021, trong khi ngành lâm nghiệp tăng trưởng 28,44%/năm và thủy sản tăng 4,45%/năm. Điều này cho thấy sự phát triển không đồng đều giữa các ngành trong lĩnh vực nông nghiệp của huyện.
Cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng giảm tỷ trọng nông, lâm, thủy sản từ 67,3% xuống 60,4%, trong khi công nghiệp - xây dựng và thương mại - dịch vụ tăng lên lần lượt 31,8% và 7,8%. Đây là xu hướng phù hợp với quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nhưng cũng đặt ra thách thức cho ngành nông nghiệp.
Công tác quy hoạch và tổ chức thực hiện quy hoạch phát triển nông nghiệp còn nhiều bất cập, chưa dự báo sát thực tế thị trường và nhu cầu vốn, lao động. Việc xây dựng kế hoạch chưa đồng bộ với các ngành liên quan và chưa khai thác hiệu quả tiềm năng đất đai, khí hậu của địa phương.
Năng lực quản lý nhà nước còn hạn chế, thể hiện qua việc phối hợp giữa các cơ quan chưa chặt chẽ, công tác kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm chưa được thực hiện nghiêm túc và hiệu quả. Cán bộ quản lý thiếu kỹ năng và kiến thức chuyên môn phù hợp với yêu cầu phát triển nông nghiệp hiện đại.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân chính của tình trạng tăng trưởng âm trong nông nghiệp là do quy mô sản xuất nhỏ lẻ, phương thức canh tác truyền thống và thiếu ứng dụng khoa học kỹ thuật. So sánh với các huyện miền núi khác như Tây Sơn (Bình Định) và Nam Đông (Thừa Thiên Huế), nơi có tốc độ tăng trưởng ngành nông nghiệp đạt trên 7%/năm, cho thấy huyện Vân Canh còn nhiều hạn chế trong quản lý và phát triển.
Việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế phù hợp với xu hướng chung nhưng cần đảm bảo nông nghiệp vẫn giữ vai trò quan trọng trong phát triển bền vững. Các biểu đồ thể hiện tỷ trọng các ngành kinh tế qua các năm sẽ minh họa rõ nét sự chuyển dịch này.
Công tác quy hoạch và tổ chức thực hiện quy hoạch cần được cải thiện để phù hợp với điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội của huyện. Việc xây dựng kế hoạch cần dựa trên phân tích thị trường, nhu cầu vốn và nguồn lao động thực tế, đồng thời tăng cường sự tham gia của các bên liên quan nhằm nâng cao tính khách quan và hiệu quả.
Năng lực quản lý nhà nước cần được nâng cao thông qua đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, cải cách thủ tục hành chính và tăng cường phối hợp liên ngành. Kinh nghiệm từ các địa phương khác cho thấy việc đồng hành cùng doanh nghiệp và người dân trong quá trình thực hiện chính sách là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả quản lý.
Đề xuất và khuyến nghị
Hoàn thiện quy hoạch và kế hoạch phát triển nông nghiệp: Xây dựng quy hoạch chi tiết, dự báo sát thực tế thị trường và nhu cầu nguồn lực, bảo đảm tính liên kết vùng và đồng bộ với các ngành kinh tế khác. Thời gian thực hiện: 2023-2025. Chủ thể: UBND huyện phối hợp với các phòng ban chuyên môn.
Tăng cường năng lực quản lý nhà nước: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý nông nghiệp, nâng cao kỹ năng kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm. Thời gian: 2023-2024. Chủ thể: Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Sở Nông nghiệp tỉnh.
Đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính: Rút ngắn thời gian giải quyết thủ tục, áp dụng cơ chế một cửa, minh bạch thông tin và tăng cường hỗ trợ người dân, doanh nghiệp trong tiếp cận chính sách. Thời gian: 2023-2025. Chủ thể: UBND huyện, các phòng ban liên quan.
Thu hút đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng nông nghiệp: Tạo môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp và các thành phần kinh tế tham gia đầu tư xây dựng hệ thống thủy lợi, kho bãi, chế biến nông sản. Thời gian: 2023-2026. Chủ thể: UBND huyện, Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh.
Phát triển nguồn nhân lực nông nghiệp: Tổ chức các chương trình đào tạo, chuyển giao khoa học kỹ thuật cho nông dân, khuyến khích hình thành các tổ hợp tác, hợp tác xã để nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Thời gian: 2023-2025. Chủ thể: Phòng Nông nghiệp, Trung tâm Khuyến nông huyện.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý nhà nước cấp huyện và xã: Nắm bắt cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý nông nghiệp, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý và tổ chức thực hiện chính sách.
Nhà hoạch định chính sách và chuyên gia phát triển nông nghiệp: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng các chính sách phù hợp với điều kiện địa phương, góp phần phát triển nông nghiệp bền vững.
Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực nông nghiệp: Hiểu rõ môi trường quản lý, các chính sách hỗ trợ và cơ hội đầu tư tại huyện Vân Canh, từ đó đưa ra quyết định đầu tư hiệu quả.
Học viên, nghiên cứu sinh ngành quản lý kinh tế, nông nghiệp và phát triển nông thôn: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp quản lý nhà nước về nông nghiệp cấp huyện.
Câu hỏi thường gặp
Quản lý nhà nước về nông nghiệp là gì?
Quản lý nhà nước về nông nghiệp là hoạt động của Nhà nước nhằm điều chỉnh, định hướng và kiểm soát các hoạt động sản xuất, kinh doanh nông nghiệp thông qua các công cụ pháp luật, chính sách và kế hoạch nhằm phát triển ngành nông nghiệp bền vững.Tại sao giá trị sản xuất nông nghiệp ở huyện Vân Canh lại giảm trong giai đoạn 2017-2021?
Nguyên nhân chính là do quy mô sản xuất nhỏ lẻ, phương thức canh tác truyền thống, thiếu ứng dụng khoa học kỹ thuật và hạn chế trong công tác quản lý nhà nước, dẫn đến năng suất và hiệu quả thấp.Các giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về nông nghiệp?
Bao gồm hoàn thiện quy hoạch, tăng cường năng lực cán bộ quản lý, cải cách thủ tục hành chính, thu hút đầu tư phát triển hạ tầng và phát triển nguồn nhân lực nông nghiệp.Vai trò của quy hoạch phát triển nông nghiệp trong quản lý nhà nước là gì?
Quy hoạch giúp phân bổ không gian, nguồn lực và định hướng phát triển ngành nông nghiệp phù hợp với điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội, tạo cơ sở cho việc tổ chức thực hiện và kiểm soát hiệu quả.Làm thế nào để cải thiện năng lực quản lý nhà nước về nông nghiệp tại địa phương?
Thông qua đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, nâng cao kỹ năng chuyên môn, cải cách thủ tục hành chính, tăng cường phối hợp liên ngành và áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý.
Kết luận
- Quản lý nhà nước về nông nghiệp tại huyện Vân Canh còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của ngành.
- Giá trị sản xuất nông nghiệp giảm trong khi lâm nghiệp và thủy sản có xu hướng tăng trưởng tích cực.
- Quy hoạch và tổ chức thực hiện quy hoạch chưa đáp ứng yêu cầu phát triển, năng lực quản lý cán bộ còn yếu.
- Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quy hoạch, nâng cao năng lực quản lý, cải cách thủ tục hành chính và thu hút đầu tư.
- Tiếp tục nghiên cứu, đánh giá định kỳ để điều chỉnh chính sách phù hợp, góp phần phát triển nông nghiệp bền vững tại huyện Vân Canh.
Hành động tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2023-2026, đồng thời tăng cường giám sát, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời. Các cơ quan quản lý, nhà đầu tư và người dân cần phối hợp chặt chẽ nhằm phát huy tối đa tiềm năng nông nghiệp địa phương.